Nationale Ombudsman
Den Haag, 13 december 2007
Demonstreren staat vrij!
De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, heeft de spelregels op
een rij gezet voor de demonstratievrijheid. Dat doet hij na onderzoek
in Den Haag. Helderheid over rechten en plichten rond demonstraties
kan volgens de Nationale ombudsman onnodige irritatie voorkomen bij
politie en demonstrant. Zo kan nog beter recht worden gedaan aan de in
de Grondwet verankerde demonstratievrijheid.
Demonstreren is een grondrecht. Het is een eenvoudige manier voor de
burger om deel te nemen aan het democratisch proces. Beperking van de
demonstratievrijheid mag dan ook alleen wanneer dat noodzakelijk is
vanwege de verkeersveiligheid, de openbare orde en de volksgezondheid.
Den Haag is als regeringscentrum en internationaal centrum de
belangrijkste demonstratiestad van Nederland. Onvrede onder
demonstranten en onduidelijkheid over de juistheid van het optreden
van Politie Haaglanden bij demonstraties, waren voor de Nationale
ombudsman aanleiding om zelf onderzoek te doen naar de invulling van
de demonstratievrijheid in de regio Haaglanden. Het onderzoek betreft
vreedzame demonstraties.
Optreden tijdens demonstraties
In Den Haag vinden bijna dagelijks demonstraties plaats. Den Haag
heeft een professionele organisatie opgebouwd om die demonstraties
ordelijk te laten verlopen. Toch heeft de Nationale ombudsman signalen
ontvangen over onvrede en onduidelijkheid over politieoptreden tijdens
demonstraties. Uit het onderzoek van de Nationale ombudsman blijkt dat
ergernis over het optreden van de politie bij demonstraties wordt
veroorzaakt door onbekendheid bij de politie en de demonstrant met de
wettelijke regels voor demonstreren. Mag de politie een demonstratie
afbreken? Mag de politie naar een vergunning vragen? Wanneer mag de
politie naar een identiteitsbewijs van demonstranten vragen?
Helderheid over rechten en plichten rond demonstraties kan volgens de
Nationale ombudsman onnodige irritatie voorkomen. Hij heeft daarom de
belangrijkste spelregels voor demonstreren op een `demonstratiekaart'
verzameld. Deze kaart vormt een handreiking aan actievoerders en
politie.
Versnelde aanmeldprocedure
De ombudsman pleit verder voor een versnelde aanmeldprocedure. Een
demonstratie moet vier dagen van te voren worden aangemeld bij de
politie. Na een schriftelijke aanmelding volgt overleg om afspraken te
maken over bijvoorbeeld de af te leggen route. Deze aanmeldprocedure
is gelijk voor alle soorten demonstraties van een kleine actie tot een
optocht met honderden mensen. De aanmeldtermijn van vier dagen en het
daarop volgende overleg met de politie worden door demonstranten als
onnodig belastend ervaren bij kleine acties of wanneer naar aanleiding
van een actuele gebeurtenis een demonstratie wordt georganiseerd. De
Nationale ombudsman vindt een termijn van vier dagen dan niet reëel.
Hij stelt dat de te volgen procedure in die gevallen afbreuk kan doen
aan de vrijheid om te demonstreren.
Relevant voor heel Nederland
De resultaten van het onderzoek zijn niet alleen van belang voor Den
Haag; voor betrokkenen in heel Nederland biedt het rapport van de
Nationale ombudsman handvatten hoe recht gedaan kan worden aan de in
de Grondwet verankerde demonstratievrijheid.
Noot voor de redactie,
Nationale Ombudsman