Gemeente IJsselstein
Wonen, werken en leren » Toerisme en promotie » Evenementen
Humor en satire rond oud en nieuw
Datum: dinsdag 4 december 2007
In het Stadsmuseum is de tentoonstelling `Oud en nieuw Spotprenten, de
jaarwisseling als kapstok voor humor en satire' te bezichtigen. De
tentoonstelling toont spotprenten uit humoristisch-satirische bladen
van 1878 tot 1990.
De tentoonstelling loopt van 8 december t/m 13 januari 2008.
Spotprent 'Niet zo' De spotprenten zijn grotendeels afkomstig van
humoristisch-satirische weekbladen als De Notenkraker, De Ware Jacob,
De Groene Amsterdammer, Kladderadatsch, Panorama, The New Yorker, La
Vie Parisienne, Punch e.a.. Met werk van bekende schilders en
tekenaars, zoals Johan Braakensiek, Albert Hahn, Jan Sluijters, Piet
van der Hem, Leen Jordaan, Joost Swarte en vele anderen.
De prenten, afkomstig uit de collectie Griffioen Grafiek te
Hilversum, sierden ooit de covers van de weekbladen of werden als
speciale uitneembare bijlage aan het blad toegevoegd. De
voorstellingen laten bij elkaar zeer verschillende thema's zien. Maar
allemaal hebben ze gemeen, dat de jaarwisseling als kapstok dient voor
een prikkelend commentaar op de binnen- en buitenlandse politiek en
maatschappelijke en culturele gebeurtenissen door de tijd heen. Immers
achter het oude jaar met al zijn wel en wee wordt een punt gezet, maar
wat zal het nieuwe jaar allemaal weer brengen?
Spotprent 'Panorama' Somberte aan het begin van de 20ste eeuw
In de eerste helft van de vorige eeuw zijn er vooral veel sombere en
grimmige onderwerpen te zien, wat niet zo vreemd is, gezien het
opkomende socialisme en communisme, de Eerste Wereldoorlog, de daarop
volgende crisisjaren en dreigende Tweede Wereldoorlog. Of het nu om
politieke satire gaat of de gebruikelijke symbolische voorstellingen,
zoals Vadertje Tijd die zijn taak overdraagt, de toon is steeds
grimmig. Een nogal huiveringwekkend voorbeeld uit deze periode is een
cartoon van de bekende kunstenaar Jan Sluijters, de `Parabel der
blinden' (De Nieuwe Amsterdammer, 29 december 1917). Sluijters kennen
de meeste mensen als schilder van onder andere kleurrijke
vrouwenportretten. Maar in de `Parabel der blinden' met een stoet
uitgemergelde en gewonde blinden die eindigt in een bloederige poel,
geeft hij op niet mis te verstane wijze zijn commentaar op de
verschrikkingen en de zinloosheid van de Eerste Wereldoorlog. De
Panorama's uit de jaren vijftig vertonen weer wat (k)luchtiger
taferelen, met vooral huiselijke perikelen rondom de feestdagen.
Symbolisch
Verder zijn er een aantal regelmatig terugkerende symbolische thema's
rondom Oud & Nieuw te ontdekken. Eén ervan is het letterlijk ten grave
dragen van het oude jaar, zoals de prent `PROSIT NEUJAHR!' van Ton van
Tast laat zien (De Ware Jacob, 2 januari 1909). Het nieuwe jaar wordt
gepresenteerd als een pasgeboren baby in de armen van de Ware Jacob,
de titelheld van het blad: een clownachtige heer met hoge hoed en
pandjesjas. Tegelijkertijd wordt op de achtergrond het jaar 1908
weggedragen in een lijkkist.
Ook Vadertje Tijd, uitgebeeld als een oude grijsaard met zijn vaste
attributen: een zeis en een zandloper, is van alle tijden. In de prent
`Niet zo, maar zo!' van Joost Swarte (Nieuwjaarswens 1990;
Weekbladpers, 1 januari 1990) zien we de oude Vadertje Tijd en een
piepjonge, nog in de luiers. Het ventje springt over van 1989 naar
1990. De grijsaard blijft achter maar schopt hem nog wel de zandloper
na, de `erfenis' van het oude jaar, want: "Het nieuwe jaar mag zich
niet losmaken van het oude jaar zonder iets mee te nemen. Zo mag het
oude jaar niets voor zichzelf houden dat voor het nieuwe jaar
belangrijk is". Met het doorgeven van de zandloper zorgt Vadertje Tijd
ervoor dat er van het nieuwe jaar ook niets anders over zal blijven
dan een `opgebrande hoogbejaarde'.
Algemene informatie
Stadsmuseum IJsselstein
Walkade 2
3401 DS IJsselstein
tel. (030) 688 68 00
www.stadsmuseum.nl
Openingstijden: dinsdag t/m zondag 13.00-17.00 uur en Tweede Kerstdag.
Eerste Kerstdag en Oud- en Nieuwjaarsdag gesloten.