CENTRAAL PLANBUREAU
Onderwerp: persbericht
Nummer: 36
Datum: 6 december 2007
Groei blijft hoog, maar neemt wel af
De Nederlandse economie groeit in 2007 met 3%. Volgend jaar loopt het groeicijfer naar verwachting terug tot 2¼%. De spanning op de arbeidsmarkt neemt verder toe. Dit leidt komend jaar tot een substantieel hogere loonstijging en een versnellende inflatie. De overheidsbegroting is dit jaar in evenwicht, voor 2008 ligt een overschot van 0,5% van het bruto binnenlands product (BBP) in het verschiet.
De onzekerheid rond de raming is door de onrust op de internationale financiële markten echter groter dan gebruikelijk. Enerzijds zijn recente realisatiecijfers nog verrassend gunstig; anderzijds is een grotere invloed van de financiële crisis op de Nederlandse economische ontwikkeling niet uitgesloten.
Dit zijn enkele hoofdpunten uit de vandaag verschenen prognoses van het Centraal Planbureau voor de Nederlandse economie en de wereldeconomie in 2007 en 2008. De raming is gepubliceerd in de CPB Nieuwsbrief 2007/4. In de nieuwsbrief, die dit keer vooral een internationale invalshoek heeft, staan verder ook een column met als kop Het buitenland doet er niet toe , het overzicht van recente CPB-publicaties en artikelen over:
" de betekenis van China en India voor de Nederlandse economie
" de te verwachten effecten voor de Lissabon-doelstellingen
" het bijsturen van modelramingen
" de relatie tussen het arbeidsmigratiebeleid en de welvaartsstaat.
Internationale economische groei vertraagt
De stijging van het Amerikaanse BBP lag in het tweede en derde kwartaal duidelijk boven de geschatte potentiële groei, ondanks een scherpe daling van de investeringen in woningen. Naar verwachting zal de economische groei fors terugvallen in de komende kwartalen. De investeringen in woningen zullen nog scherper gaan afnemen in de VS, terwijl de consumptiegroei de negatieve invloed zal voelen van de daling van de huizenprijzen, de aanhoudend hoge olieprijs en de zwakkere werkgelegenheidsontwikkeling. Naar verwachting zal de groei van de Amerikaanse economie komend jaar dan ook beperkt blijven tot 2%.
In het eurogebied zal de economische groei in 2007 2¾% bedragen. Na het uitbreken van de kredietcrisis is echter het producentenvertrouwen afgekalfd en de euro stevig in waarde gestegen ten opzichte van de dollar. In de raming wordt ervan uitgegaan dat de gemiddelde wisselkoers in 2008 1,44 dollar per euro bedraagt. Er is gerekend met een olieprijs van gemiddeld 83 dollar per vat Brent in het komende jaar. De tegenwind van kredietcrisis, de sterke euro en de hoge olieprijs zullen leiden tot een afzwakking van de groei in het eurogebied tot naar verwachting 2% in 2008.
Nederlandse economische groei loopt terug in 2008
De economische groei neemt naar verwachting volgend jaar af, van 3% dit jaar tot 2¼% in 2008. Investeringen en overheidsbestedingen dragen volgend jaar minder bij aan de economische groei dan dit jaar. Dit geldt in mindere mate ook voor de particuliere consumptie en de binnenslands geproduceerde uitvoer, terwijl de ontwikkeling van de wederuitvoer juist een opwaarts effect heeft.
Consumptie ontwikkelt zich stabiel
Stijgende lonen, werkgelegenheid en huizenprijzen zorgen ervoor dat de particuliere consumptie in 2007 en 2008 naar verwachting met 2% per jaar toeneemt. De stelselwijziging in de zorg, waarbij de no-claimteruggave wordt vervangen door een eigen risico, vertekent de groei van de particuliere consumptie volgend jaar. Gecorrigeerd voor de stelselwijziging komt deze groei circa ½%-punt lager uit. In de raming voor 2008 is voorts rekening gehouden met een bescheiden opwaarts anticipatie-effect met betrekking tot de aangekondigde btw-verhoging per 1 januari 2009. Mede hierdoor daalt de individuele spaarquote volgend jaar met ¾%-punt, tot -2¾%. Dit betekent dat ook komend jaar gezinnen meer uitgeven dan aan beschikbaar inkomen binnenkomt, een situatie die zich al sinds 2003 voordoet.
Wederuitvoer blijft onstuimig groeien
In zowel 2007 als 2008 levert de uitvoer met 1¼ à 1½%-punt per jaar de grootste bijdrage aan de economische groei, ondanks het duurder worden van de euro. Drijvende kracht achter de groei van de totale uitvoer is de wederuitvoer. Deze neemt in 2008 voor het vijfde jaar op rij met meer dan 10% toe. Voor volgend jaar verwacht het CPB zelfs een iets hogere groei van de wederuitvoer dan voor dit jaar doordat de groei van de wereldhandel op peil blijft en de handel in ICT-producten wereldwijd sterk blijft toenemen. ICT-producten hebben een relatief groot aandeel in de Nederlandse wederuitvoer. De groei van de binnenslands geproduceerde uitvoer loopt als gevolg van de dure euro wel terug, zodat de totale uitvoer in 2008 wat minder hard zal groeien dan in 2007.
Ondernemers nog steeds positief gestemd
De bedrijfsinvesteringen nemen nog wel toe in 2007 en 2008, maar de groeicijfers van 2006 worden naar verwachting niet geëvenaard. Weliswaar zijn ondernemers positief gestemd en stijgt de bezettingsgraad, maar daar staat tegenover dat volgend jaar de winstgevendheid afneemt. De relatief forse terugval in de investeringsgroei in 2007 heeft voor een groot deel ook met incidentele factoren te maken, zoals het verloop van de investeringen in vliegtuigen, royalty s en licenties. Gecorrigeerd voor deze incidentele investeringen is in 2007 juist sprake van een groeiversnelling van de (conjunctuurgevoelige) investeringen en in 2008 van een groeivertraging.
Arbeidsmarkt krapper en krapper
Het aantal vacatures bereikte in het derde kwartaal een recordhoogte, terwijl de werkloosheid gestaag is afgenomen. Kortom, de spanning op de arbeidsmarkt is gedurende het jaar verder opgelopen; deze tendens zet zich naar verwachting volgend jaar voort. Hoewel steeds meer mensen zich onder invloed van de gunstige conjuncturele omstandigheden aanbieden op de arbeidsmarkt, stijgt de werkgelegenheid nog aanzienlijk sneller. Dit jaar neemt de werkgelegenheid (in arbeidsjaren) toe met 2½%, het hoogste groeicijfer in negen jaar. Mede onder invloed van een minder gunstige winstgevendheid valt de werkgelegenheidsgroei komend jaar waarschijnlijk terug, tot 1¼%. Gemiddeld genomen bedraagt de werkloosheid in 2008 naar verwachting 4% van de beroepsbevolking, oftewel 310 000 personen, ruim onder het geschatte niveau waarbij de arbeidsmarkt in evenwicht is.
Krapte resulteert in hogere loonstijging
De krapte op de arbeidsmarkt komt in 2008 duidelijk tot uiting in de loonontwikkeling. Dit jaar is dat in mindere mate het geval, doordat een groot deel van de cao s voor 2007 al was afgesloten toen de conjuncturele situatie nog wat minder gunstig was. Hogere sociale lasten leiden ertoe dat volgend jaar de toename van de loonvoet nog wat groter is dan die van het contractloon. Naast de krapte op de arbeidsmarkt draagt ook de oplopende inflatie bij aan een versnelling van de contractloonstijging. Bedroeg de inflatie in 2006 nog 1,1%, voor 2007 wordt deze geraamd op ruim 1½%, en voor 2008 op 2¼%. Ondanks een duurdere euro - die de invoer van buiten het eurogebied goedkoper maakt - loopt de inflatie op als gevolg van hogere arbeidskosten per eenheid product en een stijging van de energieprijzen.
Overheidsbegroting weer naar overschot in 2008
Ondanks de gunstige conjunctuur verslechtert het feitelijke EMU-saldo van 0,6% BBP in 2006 tot 0% BBP in 2007 vanwege lagere aardgasbaten (als gevolg van minder verkopen) en door tegenvallers in de collectieve uitgaven. In 2008 verbetert het EMU-saldo weer tot een overschot van 0,5% BBP. Deze positieve ontwikkeling is het saldo-effect van dan toenemende aardgasbaten, de nog steeds gunstige conjunctuur, lastenverzwaringen en uitgavenverhogingen.
De CPB Nieuwsbrief 2007/4, het artikel 'Einde hoogconjunctuur in zicht?' en de kerngegevenstabel uit de CPB Nieuwsbrief 2007/4 zijn (gratis) beschikbaar als aparte PDF-bestanden op de website van het CPB (
Inlichtingen bij: Johan Verbruggen (tel. 070-3383404), Jacqueline Timmerhuis (tel. 070-3383477) en Dick Morks (tel. 070-3383410)
Centraal Planbureau