Radboud Universiteit Nijmegen
Student geschiedenis schrijft boek over drankbestrijding
Chris Dols, een 22-jarige student geschiedenis aan de Radboud
Universiteit Nijmegen, deed een archiefonderzoek dat uit de hand liep.
Wat bedoeld was als `een leuk artikeltje' werd het boek De Geesel der
Eeuw. Katholieke drankbestrijding in Nederland 1852-1945, dat op 30
november wordt gepresenteerd in Nijmegen.
Toen Chris Dols, student geschiedenis aan de Radboud Universiteit, in
de zomer van 2006 een klein onderzoek uitvoerde naar de
rooms-katholieke matigheidsbeweging Sobriëtas, stuitte hij in het
Katholiek Documentatie Centrum op een archiefmap vol schitterende
tekeningen, foto's en pamfletten. Materiaal dat nog nooit gepubliceerd
was - en zo rees bij de toen 21-jarige student het plan om daar `een
leuk artikeltje' van te maken.
Op de tweesprong Dat leuke artikeltje groeide uit tot De Geesel der
Eeuw. Katholieke drankbestrijding in Nederland 1852-1945, een boek dat
op 30 november gepresenteerd wordt op de Radboud Universiteit
Nijmegen. Een boek met schitterende plaatjes - van wanhopige moeders
die, één kind aan de hand, één op de heup, trachten hun dronken
echtgenoot uit de kroeg te sleuren. Snikkende kindertjes die beloven:
`Neen, moeder, ik nooit... Geen druppel!' Een jongeman die zich op een
tweesprong in zijn leven bevindt: aan de ene kant wijst zijn
engelbewaarder (met, subtiel, het Sobriëtaslogo op zijn mouw) hem de
weg der matigheid, die leidt naar geluk en een riant huis; aan de
andere kant de duivel, die hem wil verleiden de weg van het
drankmisbruik in te slaan, die van herberg via hospitaal en gevangenis
naar het kerkhof leidt.
Heilsverwachting en sociale motieven
Die afbeelding, die ook het omslag van het boek siert, maakt duidelijk
wat eigen is aan de katholieke drankbestrijding: het idee van
heilsverwachting. De katholieke zedenleer stelde dat onmatigheid
uiteindelijk naar de hel leidt. Daarnaast werden katholieke
drankbestrijders, net als socialistische en liberale, gedreven door
sociale motieven. Armoe, werkloosheid en ellende wortelden volgens
drankbestrijders in het alcoholisme. Drankbestrijders wilden
arbeiders bevrijden uit de structuren die hem ervan weerhielden
waardig en menselijk te leven.
Geheelonthouding als ketters concept
Dols' boek is, in engere zin, een geschiedenis van de rooms-katholieke
matigheidsbeweging Sobriëtas. Opgericht in 1899 was deze vereniging dé
spil in de katholieke drankbestrijding. Ze telde op haar hoogtepunt,
in 1921, 177.000 leden. Niet al die leden waren even actief. Ook waren
ze niet allemaal even recht in de leer, blijkt bijvoorbeeld uit Dols'
beschrijving van een vergadering in Zwolle waar, toen de geestelijk
adviseur afwezig was, de jeneverkruik op tafel kwam. De katholieke
geestelijkheid zelf schaarde zich overigens evenmin als één man achter
de drankbestrijders. Integendeel: menig geestelijke vond
geheelonthouding maar een calvinistisch, dus ketters, concept. Een
borrel op z'n tijd hoort bij de christelijke levensvreugde; geen
Trijntje vanwege het celibaat, dus dan wel een wijntje!
Wetenschappelijk begeleid
Ambitieus als hij is, heeft Chris Dols zich bij het schrijven van zijn
boek laten begeleiden door een stevige wetenschappelijke commissie,
met daarin kenners van de katholieke geschiedenis (prof. dr. Marit
Monteiro en dr. Lodewijk Winkeler), de kerkgeschiedenis (prof. dr.
Peter Nissen), de geschiedenis van de drankbestrijding in Nederland
(dr. Jaap van der Stel) en de voorzitter van de rooms-katholieke
matigheidsbeweging Sobriëtas (dr. Jos Roemer) - want die bestaat nog
steeds, zij het dat zij tegenwoordig slechts nog actief is als
fondsenbeherende stichting, die gelden doneert aan initiatieven op het
gebied van matigheid. Jos Roemer zal bij de presentatie van De Geesel
der Eeuw spreken over verleden én toekomst van deze stichting.
Chris Dols
De Geesel der Eeuw. Katholieke drankbestrijding in Nederland 1852-1945
Zaltbommel: Uitgeverij Aprilis, 2007
Boekpresentatie
Vrijdag 30 november 2007, 18.00-20.00 uur
Collegezalencomplex Radboud Universiteit, zaal 3
Erasmusplein (tegenover Erasmusgebouw)
Sprekers: dr. Jos Roemer, voorzitter rooms-katholieke
matigheidsbeweging Sobriëtas en Chris Dols, auteur van het boek.
Recensie-exemplaren: info@aprilis.nl of 0418-512088 (Kitty Uijthoven)
De afbeeldingen bij dit bericht zijn afkomstig uit de collectie van
het KDC-KLIB Nijmegen.