Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen / nummer 128 / 29 november 2007
"Porie in kernmembraan maakte diversiteit aan levensvormen mogelijk"
Dubbele publicatie in Nature: Complexe eiwitstructuur ontrafeld met nieuwe computationele methode
Het bouwplan van de poriën in het membraan rond de kern van biologische cellen is ontrafeld. Dit gebeurde door een team waarin biochemici en computationele biologen uit laboratoria van Andrej Sali, Michael Rout en Brain Chait nauw samenwerkten. Nature wijdt deze week haar voorpagina en twee artikelen aan het onderzoek. Dr. Liesbeth Veenhoff van de afdeling Enzymology van de Rijksuniversiteit Groningen is een van de hoofdauteurs van beide artikelen.
De reden dat Nature veel aandacht besteedt aan het onderzoek is niet alleen omdat de bepaling van de structuur een doorbraak is in de biologie. Ook de methodiek die werd gebruikt is nieuw en veelbelovend.
Aparte ruimte
Poriën in het membraan rond de kern spelen een cruciale rol in de regulering van allerlei processen in de cel. "Het opbergen van het DNA in een aparte ruimte is een van de belangrijke stappen in de evolutie geweest," zegt Veenhoff. "Doordat het membraan het DNA afschermt en door zijn poriën slechts selectief stoffen binnenlaat, wordt de grote diversiteit aan levensvormen mogelijk die we nu zien."
Brede geldigheid
Het membraan met zijn poriën reguleert de toegang tot het DNA. Zo wordt netjes bepaald op welk moment welk gen wordt afgelezen. Typerend voor het grote belang van de structuur van de porie is dat hij in alle levensvormen van gist tot mens gelijk is. Dat is goed voor het onderzoek, want het bouwplan van de poriën, dat werd met gistcellen bepaald, is daarom geldig voor al die levensvormen. Het zegt bovendien dat we te maken hebben met een evolutionair oude, goed geconserveerde structuur, iets waarop de natuur kennelijk erg zuinig is.
Acht clusters
De poriën in het kernmembraan zijn opgebouwd uit totaal 456 eiwitten van dertig verschillende typen. Het eiwitcomplex is zo groot dat de porie met een elektronenmicroscoop kan worden waargenomen. Celbiologen hadden zo al eerder gezien de eiwitten zijn gerangschikt in acht clusters, die samen een cilinderwand rond de doorgang van porie vormen. Nieuw is bepaling van de exacte samenhang van de eiwitclusters.
Nieuwe computationele methoden
De onderzoekers verzamelden eerst structurele informatie over de dertig verschillende eiwittentypen: wat is precies de samenstelling en welke vorm hoort daarbij? Daarna werden de complexen gezuiverd en werd ruwweg bepaald welke eiwitten dichtbij elkaar zitten. Die informatie werd vertaald in afstandsrelaties (distance restraints). Met behulp van nieuwe computationele methoden werd vervolgens gezocht naar de structuur die daar het best bij past. De computer begint met ad random posities van elk van de 456 eiwitten en schuift ze daarna stap voor stap naar de plek die het best bij de restraints past. Een klus die nogal wat rekencapaciteit vraagt. In dit geval was een bijzonder krachtige computer (200 CPU) er niet minder dan dertig dagen zoet mee.
Tentakels
Ook ontdekten de onderzoekers dat op de binnenwand van de porie langdradige tentakels zitten, die het transport van stoffen over het membraan verzorgen. Die tentakels werken daarbij samen met een zogenaamd chaperonne-eiwit. Eenmaal binnen geven de eiwitten een boodschap af waardoor bepaalde delen van het DNA worden afgelezen. Ook kunnen ze het signaal geven dat de DNA zich moet verdubbelen, de eerste stap van celdeling. Veenhoff: "De meeste functionaliteit in de biologie komt voort uit samenwerking tussen eiwitten. Omdat we nu weten hoe de eiwitstructuur in elkaar zit, kunnen we ook het werkingsmechanisme begrijpen."
Inzicht in ontstaan
"De structuur die we hebben gevonden, geeft ons inzicht in het transportmechanisme", zegt Veenhoff. "Maar we begrijpen nu ook beter hoe de porie is ontstaan in de evolutie. De structuur bevat veel symmetrie. De dertig eiwitten hebben elk een 'zusje' die een vergelijkbare positie inneemt. Daaruit kun je afleiden dat het poriecomplex is ontstaan door meerdere gendupclicaties uit een veel eenvoudigere oer-porie."
Noot voor de pers
Meer informatie: dr. L. M Veenhoff, tel. 050- 363 4187 (w) of 050-525 4075, e-mail:
Artikelen in Nature
· Frank Alber, Svetlana Dokudovskaya, Liesbeth M. Veenhoff, e.a.: The molecular archicture of the nuclear pore complex.
· Frank Alber, Svetlana Dokudovskaya, Liesbeth M. Veenhoff, e.a.: Determining the archicture of macromolecular assemblies.
Redactie
Afdeling Communicatie / Postbus 72, 9700 AB Groningen / 050 - 363 44 44 /
Rijksuniversiteit Groningen