Eerste inleiding ethisch handelen voor bestuurders verschenen
Reorganisaties op departementen, integriteitsschandalen, witwaspraktijken, klokkenluiders, escapades van bestuurders: het zijn voorbeelden die de vraag oproepen naar de grenzen van acceptabel gedrag. Meer dan ooit wordt het belang van centrale waarden ingebracht en benadrukt door politici en ambtenaren. Ze kunnen vaak niet (meer) terugvallen op vastliggende oriëntaties omdat samenleving en overheid snel veranderen. Het zojuist verschenen boek over bestuurlijke ethiek van dr. Marcel Becker kan daarbij een hulpmiddel zijn. Het is de eerste inleidende studie in het Nederlands. Becker is verbonden aan het Centre for Ethics van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is deskundig op het gebied van toegepaste ethiek, met name ethiek van het openbaar bestuur, politieke ethiek en bedrijfsethiek.
Ethiek gaat niet alleen over grenzen van onacceptabel gedrag maar ook over positieve waarden waardoor mensen worden geïnspireerd. Intensieve discussie over deze waarden is noodzakelijk maar ook lastig voor een bestuurder. De ongemakkelijke conflicten tussen waarden bezweert hij al te snel met de taal van de neutrale `overheid' en een calculerende `belangenafweging'.
Verantwoordelijkheid, integriteit en vertrouwen Het boek gaat uitgebreid in op de betekenis van verantwoordelijkheid, integriteit en vertrouwen, drie kernbegrippen van het ethisch taalgebruik. Hun onstuimige opmars is veroorzaakt door de relatief snel wisselende omgangspatronen in onze samenleving. Met het verdwijnen van vanzelfsprekendheden is extra bezinning vereist voor mensen die, soms uit noodzaak, soms uit vrije wil, op elkaar zijn aangewezen. Met wat voor iemand heb ik te doen? (integriteit). Kan ik ervan op aan dat de ander zijn woord houdt? (vertrouwen). En waar ligt de grens tussen de reikwijdte van mijn activiteiten en die van jou? (verantwoordelijkheid).
Bedrijfsmatig werken en deregulering
Marcel Becker werkt in zijn boek twee voorbeelden uit van (de ethische dimensie van) bestuurlijke veranderingsprocessen: bedrijfsmatig werken (inclusief privatisering) en deregulering in de netwerksamenleving.
Bij bedrijfsmatig werken levert de principiële spanning tussen een ethische en economische benadering paradoxen op voor het beheer van overheidsgoederen. Becker: 'Zo moet een overheid niet zelden stevig ingrijpen om de vrije markt goed te laten functioneren. De bedrijfsmatige benadering in de gezondheidszorg leidde eerder tot toename dan afname van de bureaucratie en controlerende organen'.
In de netwerksamenleving verandert de centrale aansturing. Deze is globaler: zij krijgt meer vorm via algemene waarden die door de mensen op de werkvloer worden `waargemaakt'. Maar de overheid moet ervoor waken niet verstrikt te raken in de vele netwerken die ze meehelpt te weven. Ethische reflectie helpt mee de waarden te concretiseren, is kritisch op holle retoriek en houdt de overheid bij de les, zodat kernwaarden niet in het geding komen. Als ze bijvoorbeeld bij ruimtelijke ordeningsprojecten in het overleg met de partners het initiatief verliest, komen zaken die de samenleving als geheel belangrijk vindt onder druk te staan.
Bestuurlijke ethiek, een inleiding, Marcel Becker, ISBN 9789023243649, Koninklijke Uitgeverij Van Gorcum.
Bestellen:
Bestuurlijke ethiek / druk 1
M. Becker