Ziekenhuizen op weg naar vrije prijzen
Toespraak, 28 november 2007
Aanbieders en zorgverzekeraars krijgen geleidelijk meer ruimte én meer
verantwoordelijkheden om goede zorg te leveren. De medisch
specialistische zorg is in 2012 een dynamische sector waarin
verzekeraars en zorgaanbieders concurreren op kwaliteit en prijs. Dit
vooruitzicht schetste minister Klink op een symposium ter ere van de
25e verjaardag van het iBMG in Rotterdam.
Geachte aanwezigen,
Allereerst wil ik het instituut Beleid en Management Gezondheidszorg
feliciteren met zijn 25-jarig bestaan. Een instituut met
internationale faam.
De opleidingen van het iBMG zijn dit jaar opnieuw in de top beland van
de jaarlijkse Elsevier enquête. Dit geldt onder meer voor de bachelor
Gezondheidswetenschappen en de masteropleidingen ZorgManagement en
Health Economics, Policy & Law.
Het iBMG is bij mijzelf extra bekend, omdat verscheidene
beleidsambtenaren van het ministerie van VWS er hun opleiding hebben
gehad. Dat bleek ook toen professor Frans Rutten tijdens een
bijeenkomst van Jong VWS samen met de alumnivereniging van het iBMG
vroeg, wie er lid was van beide verenigingen. Er gingen heel wat
handen de lucht in.
Verder zijn onderzoekers van uw instituut als adviseur of lid
verbonden aan prestigieuze instituten zoals de SER, de
Gezondheidsraad, het CVZ en de NZA. In die hoedanigheid hebben mensen
van uw instituut ook een belangrijke rol gespeeld bij de
totstandkoming van het nieuwe zorgstelsel. En inmiddels kent uw
instituut ook al zijn eerste hoogleraar uit de eigen kweek.
Dames en heren,
Het gezondheidszorgsysteem in Nederland wordt hoog gewaardeerd door de
Nederlandse burger. Ook in vergelijking met andere westerse landen, zo
blijkt uit een internationale studie die vorige week in mijn
aanwezigheid werd gepresenteerd in Washington.
Samengevat: de Nederlander is tevreden over de kwaliteit van de zorg,
de betaalbaarheid en het functioneren van het stelsel. Wel zijn we
minder tevreden over informatievoorziening en bureaucratie. Daar is
dus nog extra werk te doen.
We moeten de zorg kwalitatief hoogstaand, betaalbaar en toegankelijk
houden. Volgens mij kan meer marktwerking in de zorg daar een bijdrage
aan leveren. Ik ga daar zo verder op in.
Wat wil ik bereiken voor de medisch specialistische zorg? Kort gezegd:
zorgaanbieders moeten worden uitgedaagd de beste kwaliteit zorg te
leveren tegen een scherpe prijs. De zorg komt tegemoet aan de vraag
van de patiënt, wordt met een goede service geleverd en is effectief
en veilig. Het is daarbij van belang dat zorgaanbieders worden
gestimuleerd innovatief te werk te gaan.
Om bovenstaande doelen de komende jaren te bereiken wil ik
zorgaanbieders de ruimte geven om de zorgverlening naar eigen inzicht
te organiseren. Ze moeten daarbij niet worden gehinderd door een
overheid die op de stoel van de Raad van Bestuur gaat zitten.
Het zorgstelsel in 2012
Aanbieders en zorgverzekeraars krijgen meer ruimte én meer
verantwoordelijkheden om goede zorg voor patiënten te leveren. De
medisch specialistische zorg is in 2012 een dynamische sector waarin
verzekeraars en zorgaanbieders concurreren op kwaliteit en prijs.
Kwaliteit zet ik hierbij bewust voorop. Ik wil geen competitie alleen
op de prijs. Inzicht in kwaliteit en patiëntveiligheid zijn voor mij
voorwaarden die moeten worden ingevuld. Het moet duidelijk zijn welke
zorg door zorgaanbieders wordt geleverd en hoe dit zich kwalitatief
verhoudt tot andere aanbieders. Bij voorkeur is van elke aanbieder
bekend wat de kwaliteit en de prijs van een behandeling is.
Patiënten en zorgverzekeraars kunnen vervolgens een goed geïnformeerde
keuze maken voor een aanbieder die goede zorg levert tegen een scherpe
prijs.
Hiernaast moet de gezondheidszorg zoals gezegd innovatief worden. De
vraag naar zorg verandert en neemt onverminderd toe. We zullen met
minder mensen meer zorg moeten leveren. Om deze uitdaging aan te
kunnen is voortdurende innovatie essentieel, evenals het verspreiden
en toepassen van bewezen innovaties. De bekostiging van ziekenhuizen
moet zodanig worden vormgegeven dat werken aan kwaliteit en
doelmatigheid via innovaties lonend is. Partijen in de zorg moeten een
natuurlijk belang hebben om zich te verbeteren. Verbeteren ten
opzichte van zichzelf in het verleden en ten opzichte van elkaar.
Bovenstaand systeem zal niet voor alle zorg de meest geëigende wijze
van bekostiging zijn. Ik doel hierbij bijvoorbeeld op de
beschikbaarheid van de acute zorg en de toppreferente zorg die in de
academische ziekenhuizen wordt geleverd.
De wijzigingen in het kort:
Met de invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006 is de
verzekeringsmarkt van de grond gekomen. Een doorbraak en een
voorwaarde om het nieuwe zorgstelsel vorm te geven. De
zorgverzekeringsmarkt lijkt al goed te functioneren.
Aan de zijde van zorgaanbod moeten nu belangrijke stappen worden
gezet. Zoals bekend kent de budgetsystematiek weinig prikkels voor
kwaliteitsverbetering, innovatie en doelmatigheid. Bovendien leggen
bepaalde onderdelen van die systematiek, zoals het bouwregime,
aanzienlijke beperkingen op aan de investeringsmogelijkheden van
ziekenhuizen. De bekostiging van de ziekenhuiszorg moet volledig op de
schop om de genoemde ambities waar te kunnen maken. Mijn belangrijkste
stappen voor de komende jaren zijn:
Het segment met vrije prijsvorming wordt komend jaar uitgebreid naar
20 procent. Ik zal bezien of deze uitbreiding zo succesvol is dat in
2009 een verdere uitbreiding kan volgen tot 30 of 40 procent.
Het bouwregime wordt in 2008 afgeschaft.
De lumpsum voor medisch specialisten wordt in 2008 vervangen door
prestatiebekostiging. Specialisten worden betaald op basis van het
nieuwe uurtarief.
In 2009 wordt de budgetteringssytematiek voor de ziekenhuizen
afgeschaft waardoor de prestatiebekostiging ook voor de ziekenhuizen
wordt ingevoerd.
Vanaf 2009 gelden er integrale overwegend vrije tarieven, waarin ook
de kapitaallasten zijn opgenomen. Zorgaanbieders bepalen zelf of en
welke investeringen ze treffen. Ze moeten dit wel zelf terugverdienen
door het leveren van DBCs.
Vanaf 2009 zijn de prijzen voor de meeste DBCs dus vrij
onderhandelbaar terwijl een aantal essentiële voorwaarden voor goede
onderhandelingen tussen ziekenhuizen en verzekeraars nog ontbreken. Ik
doel hierbij op de al genoemde informatie over kwaliteit en
patiëntveiligheid.
Bovendien blijkt dat de doelmatigheid van de ziekenhuizen nog grote
verschillen vertoont. Daarom voer ik tijdelijk maatstafconcurrentie
in. De maatstaf stelt een maximum aan de prijzen die de aanbieder
gemiddeld voor zijn DBCs in rekening mag brengen. De prijzen zijn dus
wel degelijk vrij onderhandelbaar, alleen moet een ziekenhuis er voor
zorgen dat het gemiddeld voor alle DBCs samen niet uitkomt op een te
hoge prijs.
De verzekeraar kent de maatstaf niet en zal proberen de beste zorg
voor de laagste prijs in te kopen. Uiteraard houdt de maatstaf
rekening met de zogeheten productmix van de aanbieder. Dit betekent
dat een aanbieder die relatief veel dure DBCs uitvoert, bijvoorbeeld
open-hartoperaties, een hogere maatstaf krijgt dan een aanbieder die
relatief veel goedkope operaties levert. Bijvoorbeeld:
meniscusoperaties.
Om zoveel mogelijk financiële zekerheid aan de instellingen te bieden
wordt de maatstaf voor de gehele overgangsperiode van drie jaar
vastgesteld, zodat een instelling een solide financieel beleid kan
voeren. Het speelveld is dus van te voren duidelijk.
Overgang naar volledige vrije prijzen via maatstafconcurrentie kent
belangrijke voordelen:
o Het biedt instellingen en verzekeraars de mogelijkheid om te oefenen
met vrije prijsvorming.
o Relatief ondoelmatige instellingen krijgen drie jaar de tijd om hun
kosten aan te passen aan het landelijke doelmatige prijsniveau.
o De financiële taakstellingen komen terecht bij de minst efficiënte
instellingen. Doelmatige instellingen hebben geen last van de maatstaf
of taakstellingen. In de budgetsystematiek kregen alle instellingen in
gelijke mate te maken met taakstellingen. Ik vind dat onterecht.
o Patiënten krijgen niet te maken met premieverhogingen die het gevolg
zijn van ondoelmatigheid.
Dames en heren,
er is nog een belangrijk argument om de overgang via
maatstafconcurrentie vorm te geven. Zoals ik eerder zei kan vrije
prijsvorming alleen worden uitgebreid als de kwaliteit van zorg
inzichtelijk wordt. Ik wil geen competitie alleen op de prijs. Ik geef
een simpel voorbeeld, dat uiteraard geen recht doet aan de
ingewikkeldheid van de gezondheidszorg. Als u in een supermarkt kunt
kiezen uit vijf soorten jam en u heeft geen idee van de smaak en
kwaliteit, zult u altijd voor het goedkoopste product kiezen. Zo zal
het ook bij verzekeraars werken.
Ziekenhuizen hebben daarom de verantwoordelijk en de plicht aan
zichzelf om transparant te zijn over hun prestaties. Inzicht in
kwaliteit en patiëntveiligheid zijn voor mij, naast de aangetoonde
doelmatigheidswinst, voorwaarden die moeten zijn ingevuld voordat kan
worden overgegaan op volledige vrije prijzen. Het veld is hiervoor
verantwoordelijk. De stappen die zijn gedaan om de kwaliteit
inzichtelijk te maken, zoals de inkoopgids van ZN waarin voor 39
behandelingen en 1000 DBCs kwaliteitsinformatie is opgenomen, en de
inspanningen op het gebied van de prestatie-indicatoren en
patiëntveiligheid,
zijn nog niet voldoende. Ik verwacht dat op dit gebied meer gas wordt
gegeven.
Als blijkt dat de ziekenhuizen doelmatiger worden en meer investeren
in kwaliteit en innovatie, is financiële stabiliteit voor mij een
belangrijke afweging indien er zich onverhoopt toch nieuwe
overschrijdingen van het budgetair kader voordoen.
Ik heb gekozen voor een korte en zorgvuldige overgangsfase. Dit
betekent dat er de komende tijd veel gevraagd wordt van de
ziekenhuizen. De keerzijde is dat de hervormingen conform de wensen
van de sector in volle vaart doorgaan.
Kortom het is een ambitieuze agenda! Naar mijn mening zijn er
voldoende waarborgen voor zowel de overheid als voor de aanbieders en
verzekeraars om deze ambitieuze agenda zorgvuldig te realiseren.
Dames en heren,
Ik kan mij voorstellen dat mijn uitleg voor velen van u zware kost is
geweest, maar ik hoop in ieder geval dat u begrijpt waar wij met onze
inspanningen naar toe willen. Als prijsvorming onder de maatstaf tot
goede resultaten leidt, dan zal dit instrument per 1 januari 2012
worden afgeschaft, en zullen ziekenhuizen en verzekeraars in hoge mate
vrij zijn om de zorg naar eigen inzicht te organiseren.
Ik ben ervan overtuigd dat de medische specialistische zorg hier
uiteindelijk baat bij heeft. En dan ligt de winst weer bij de patiënt.
Want die staat, ook al kwam hij in het voorgaande technische verhaal
niet echt in beeld, altijd centraal.
Geachte aanwezigen,
Ik wens u een goed symposium toe. Ik ga ervan uit dat de inzichten die
hier vandaag naar voren komen, ook bij mij terechtkomen, zodat we er
allen profijt van hebben. En als u aan het einde van de middag al uw
wijze inzichten met elkaar heeft gedeeld, wacht u een feestelijke
borrel in de Wintertuin. Want hoewel ik op het vlak van alcohol
matigheid voorsta, wil ik u geen drankje onthouden. Zeker niet in het
historische Hulstkamp-gebouw, waarin vroeger een vermaarde
distilleerderij was gevestigd.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport