Nederlands Vaccinatie Instituut
Antirookvaccin lijkt te werken
maandag, 26 november 2007
Een prik die rokers berooft van hun nicotineroes, heeft bemoedigende
resultaten laten zien in een Amerikaans onderzoek onder ruim 300
rokers. Van de groep proefpersonen die het echte vaccin kregen, stopte
twee keer zoveel mensen als van de groep die nepprikken kreeg: na een
jaar rookte 15% nog steeds niet, tegenover 6% uit de placebogroep.
Het resultaat is vergelijkbaar met andere antirookmiddelen, zoals
nicotinepleisters en kauwgom, maar het vaccin, NicVax van Nabi
Biopharmaceuticals, zou een nieuw middel kunnen zijn voor mensen bij
wie de andere manieren niet werken. Het antirookvaccin werkt anders
dan de huidige antirookmiddelen. Nicotinevervangende producten zoals
pleisters en kauwgom voorzien het lichaam van nicotine die de nicotine
uit sigaretten vervangt. Het antirookvaccin daarentegen zorgt ervoor
dat de nicotine niet meer in de hersenen kan komen waardoor de
verslavende werking wordt opgeheven.
Minder hunkering
Door nicotine komen normaal gesproken stoffen vrij in de hersenen,
zoals dopamine, die voor de verslavende 'rookkick' zorgen. De
nicotinemoleculen kunnen de hersenen bereiken omdat ze klein genoeg
zijn om de 'bloed-hersenbarriëre' te overschrijden. NicVax stimuleert
het immuunsysteem om antilichamen aan te maken die nicotine aan zich
kunnen binden. De antilichamen (eiwitten) hechten zich aan de
nicotinemoleculen, die daardoor te groot zijn om de
bloed-hersenbarriëre te overschrijden. De meeste nicotine (sommige
moleculen ontsnappen aan de antilichamen) kan hierdoor niet meer in de
hersenen komen, waardoor het plezierige gevoel van het roken verdwijnt
en de hunkering naar de volgende sigaret minder wordt.
Groot onderzoek
Het onderzoek naar het effect van het antirookvaccin is uitgevoerd
door onderzoekers van de universiteit van Californië in San Francisco
en acht andere instellingen. 301 mensen die al lange tijd roken kregen
vijf injecties met NicVax en werden een jaar lang gevolgd. De
resultaten van het onderzoek, die 7 november jl. werden gepresenteerd
tijdens een conferentie van de American Heart Association, bewijzen
nog niet dat de nieuwe aanpak werkt, maar zijn volgens deskundigen wel
bemoedigend.
Het onderzoeksinstituut ExTra, verbonden aan de Universiteit
Maastricht is ook betrokken bij het onderzoek naar de werking van
NicVax. Het instituut verrichtte eerder al een kleinere studie naar
het vaccin onder 68 rokers die 3 verschillende doses antirookvaccin of
een placebo toegediend kregen. Die studie toonde aan dat 38 procent
van de mensen die het vaccin effectief kregen toegediend, minstens 30
dagen stopte met roken. De onderzoeksgroep, onder leiding van prof.
dr. Onno van Schayck, kreeg daarna een TOP-subsidie voor verder
onderzoek naar het antirookvaccin. Die subsidie gaf de onderzoeksgroep
de mogelijkheid om in het vervolgonderzoek (dat nu nog loopt) niet
alleen bij 600 rokers te testen of het vaccin werkt, maar het
onderzoek ook uit te breiden met MRI-onderzoek om te volgen wat het
vaccin in de hersenen teweeg brengt en het ethische aspect van het
vaccin - dat het gedrag van mensen kan beïnvloeden te onderzoeken.
Grote controverse
De bedoeling van NicVax en andere drugvaccins die in ontwikkeling
zijn, is mensen te helpen stoppen en clean te blijven. Maar het vaccin
kan ook gebruikt worden om bijvoorbeeld te voorkomen dat kinderen
verslaafd raken aan nicotine. Dat is de grootste controverse rond
drugvaccins: dat het de mogelijkheid biedt om gedrag van mensen te
veranderen nog voordat ze eraan begonnen zijn of verslaafd raken.
Onderzoekers zeggen dat het veel te vroeg is om zelfs nog maar te
beginnen denken aan het gebruik van vaccins als verslavingspreventie.
Maar NicVax krijgt een snelprocedure voor goedkeuring door de Food &
Drug Administration (FDA) van de VS en als alles goed gaat kan het
product eind 2008 in de handel zijn. En dan is er niets meer dat de
artsen tegenhoudt om het voor te schrijven als ouders bang zijn dat
hun kinderen slechte gewoonten zullen oppikken op school.
Enorme markt
Behalve NicVax zijn er nog twee andere kandidaat-vaccins in
ontwikkeling, bijvoorbeeld van het Zwitserse bedrijf Cytos AG, maar
het antirookvaccin van Nabi Biopharmaceuticals ligt voor in de
ontwikkeling. Het eerste bedrijf dat een succesvol nicotinevaccin op
de markt brengt, wacht een enorme opbrengst. Hoewel de laatste
decennia steeds minder mensen roken, blijven er nog miljoenen rokers
over. In Nederland rookte in 2006 28% van alle volwassenen in
Nederland. Bijna een kwart van de jongeren rookt regelmatig. 65% van
de rokers heeft wel eens geprobeerd om te stoppen met roken, maar is
hierin niet geslaagd. Zij wachten op het antirookvaccin. Daardoor is
immers motivatie geen voorwaarde meer om te stoppen met roken.