Radboud Universiteit Nijmegen
Trouwen voor de kerk, wat heeft het te betekenen?
Trouwen voor de kerk, wat heeft dat heden ten dage nog te betekenen?
Dat is de centrale vraag in het onderzoek waarop theoloog Remco
Robinson op 26 november promoveert aan de Radboud Universiteit
Nijmegen. Robinson had en heeft een speciale interesse in het
onderwerp: hij is na het afronden van zijn onderzoek tot pastoor
benoemd van de Oud-katholieke Sint Willibrordusparochie in Arnhem,
zodat hij tegenwoordig zelf ook kerkelijke huwelijken sluit.
Het kerkelijke huwelijksritueel is door liturgiewetenschappers
beschreven als een overgangsritueel, dat de verandering van
vrijgezelle naar gehuwde status begeleidt. Maar als een paar al
jarenlang samenwoont, is er dan nog wel sprake van een overgang? En zo
niet, wat betekent het kerkelijk huwelijk dan wél? Dat onderzocht
Remco Robinson, met name voor het huwelijksritueel in de
(rooms-)katholieke kerk.
Verandering of bevestiging?
Hij legde vragenlijsten voor aan tachtig bruidsparen en hun gasten -
steeds drie gasten met een min of meer kerkelijke achtergrond en drie
zonder zo'n achtergrond. Alle paren zijn getrouwd tussen januari en
juli 2005 in diverse (rooms-)katholieke kerken in Nederland.
De vragen gingen vooral over de opvattingen die bruid, bruidegom en
hun gasten hebben over het huwelijk, het kerkelijke huwelijksritueel
en de relatie tussen die twee. Robinson wilde duidelijk krijgen of men
het kerkelijk huwelijk beschouwde als een verandering of een
bevestiging van een bestaande relatie. En: komt de ene of andere
opvatting voort uit de religieuze of sociale context? Robinson: `Een
van de vragen was bijvoorbeeld: 'in hoeverre bent u het ermee eens dat
in het ritueel God de relatie van de huwenden in een onverbrekelijke
band verandert?' Voor sommige mensen maakt het voor de
onverbrekelijkheid van de band niet uit of het huwelijk alleen voor de
wet en niet voor de kerk wordt voltrokken, terwijl anderen daar wel
een verschil zien.'
Identiteitsreconstructie
Of het kerkelijk huwelijk een verandering of een bevestiging betekent,
daarover heeft Robinson geen eensluidende conclusie kunnen trekken.
`Het is een combinatie. Op grond van dit onderzoek kom ik erop uit dat
het kerkelijk huwelijksritueel een identiteitsreconstructie is. In het
ritueel is veel aandacht voor verhalen over het paar: wie ze zijn en
hoe ze samen op dit punt zijn aangekomen. Ook wordt er gesproken over
de toekomst, over een nieuwe fase, maar daarbij is geen sprake van een
breuk. En toch is er dit rituele moment, dat markeert dat de toekomst
wel een béétje anders is dan het verleden.'
Het burgerlijk huwelijk brengt een deel van die verandering (in
juridische status en sociaal: het opgenomen worden in een grotere
familie) al met zich mee. Het kerkelijk huwelijksritueel kan daarnaast
de verandering in status binnen de kerk benadrukken. Robinson: `In een
kerkelijke huwelijksviering kan het gaan over de opdracht die in het
huwelijk besloten ligt: om de liefde van God voor mensen uit te
drukken en uit te dragen. En de traditie kan worden benadrukt: dit ene
bruidspaar wordt nu deel van een geschiedenis die begon bij Adam en
Eva. Soms wordt dat ook zo gezegd - maar juist die vaste onderdelen
van het ritueel kunnen op gespannen voet staan met de wens van ieder
bruidspaar om de eigen identiteit bevestigd te zien in hún specifieke
huwelijkssluiting.'
Rol religieuze achtergrond
Robinson onderzocht ook wat de invloed van de (al dan niet religieuze)
achtergrond van het bruidspaar en hun gasten was op hun opvattingen
over het kerkelijk huwelijk. Niet geheel onverwacht blijkt dat gasten
met een min of meer kerkelijke achtergrond meer geraakt worden door de
kerkelijke rituelen uit de `gewone' eucharistieviering dan mensen
zonder zo'n achtergrond. Specifieke huwelijksrituelen zoals de bruid
die knielt bij het Maria-altaar, het uitwisselen van ringen en het
jawoord raken iedereen in gelijke mate.
Over de onderzoeker
Voordat hij aan zijn promotieonderzoek begon, wist Remco Robinson
(Apeldoorn, 1979) al dat hij priester wilde worden. Na zijn studie
theologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen zou de kerkelijke
opleiding hooguit nog twee jaar duren. `Maar dan zou ik pas 23 zijn
als ik die had afgerond. Dat zou de kerk zeker te jong vinden, dacht
ik. Toen ben ik maar aan dit onderzoek begonnen. En dat beviel goed.'
Sinds december 2006 is Robinson werkzaam als pastoor van de
Oud-katholieke Sint Willibrordusparochie in Arnhem. Hij mag dus nu
zelf kerkelijke huwelijken sluiten. En hij is zelf getrouwd - in de
Oud-katholieke kerk kan dat.
Dit promotieonderzoek is begeleid vanuit het Research Institute for
Religious Studies and Theology van de Radboud Universiteit.
Maandag 26 november 2007, 10.30 uur
Promotie Remco Robinson (Theologie)
Titel proefschrift: `Celebrating Unions, an empirical study of notions
about church marriage rituals'
Promotores: Prof. dr. C.A.M. Hermans (pastoraaltheologie), prof.
dr. P.L.H. Scheepers (sociologie)
Copromotor: Dr. B.A.M. Schilderman (pastoraaltheologie)
Plaats: Aula Radboud Universiteit Nijmegen