cliënten extra veiligheid
`Deltaplan gehandicaptenzorg' biedt cliënten extra veiligheid
Toespraak, 22 november 2007
`Waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt', zei staatssecretaris
Bussemaker op een conferentie over cliëntveiligheid in langdurige zorg
en ggz in Rotterdam. `Maar dat laat onverlet dat we wél naar die
totale veiligheid moeten streven en fouten en risico's tot het minimum
moeten beperken.' Mede daarom komt de staatssecretaris met een
`Deltaplan gehandicaptenzorg'.
Dames en heren,
`Een schip in de haven is veilig, alleen zijn schepen daar niet voor
gemaakt'. Dit citaat geeft in een notendop weer dat werken aan
veiligheid betekent dat je werkt met dilemma's. Honderd procent
veiligheid bestaat niet. Zelfs wie thuis blijft zitten en zich niet
verroert, is niet veilig. Er kan brand ontstaan of er kan ingebroken
worden. Het is wél zo dat je risico's kunt vermijden of verminderen.
Door met je schip in de haven te blijven in plaats van de zeeën te
bevaren. Door een brandmelder aan te schaffen of een alarm aan te
zetten. Door mensen die zichzelf of anderen verwonden vast te binden.
Maar al snel grenst het streven naar veiligheid dan aan het onnodig en
onverantwoord beperken van vrijheid. Daardoor kunnen juist weer
onveilige situaties ontstaan.
Met andere woorden: het onderwerp waar u vandaag - en als het goed is
ook voor en ná deze dag - mee bezig bent is zeer uitdagend en complex.
Dat geldt misschien wel juist voor veiligheid in de langdurige zorg. U
hebt te maken met cliënten die lang niet altijd goed voor hun eigen
veiligheid kunnen zorgen. Die niet slechts tijdelijk, maar voor een
lange periode aan uw zorgen zijn toevertrouwd. Die op uiteenlopende
manieren in onveilige situaties terecht kunnen komen. Vallen is immers
een heel ander risico dan het verkeerde medicijn innemen of bedreigd
worden door een medepatiënt. Al die risico's moeten ook op een andere
manier worden aangepakt. Ik wil dan ook vóór alles laten weten dat ik
uw inspanningen om veiligheid in de langdurige zorg te verbeteren,
zeer waardeer. Ik ben graag hier naartoe gekomen om uw plannen van
aanpak in ontvangst te nemen en met u van gedachten te wisselen over
het verbeteren van veiligheid in de zorg. Ik geef u graag mijn visie
op hoe we dat op het meest effectief kunnen doen.
Geen schade door zorg
Ons doel is dat cliënten géén schade ondervinden door de zorg die zij
krijgen. Natuurlijk: totale veiligheid bestaat niet en waar gewerkt
wordt, worden fouten gemaakt. Dat laat onverlet dat we wél naar die
totale veiligheid moeten streven en fouten en risico's tot het minimum
moeten beperken. Hoeveel mensen in de langdurige zorg schade oplopen
door die zorg is heel lastig in cijfers uit te drukken. Maar dát het
gebeurt is duidelijk. Iedere cliënt die beschadigd wordt juist door de
zorg die hij of zij ontvangt is er een te veel. Het verbeteren van
veiligheid van cliënten in de zorg is - naast preventie - dan ook
topprioriteit van het ministerie van VWS. Nu is patiëntveiligheid van
oudsher het uitgangspunt van eenieder die werkt in de zorg. De
aandacht voor het verbeteren van die veiligheid is dus niet nieuw. Wél
nieuw zijn de manier waarop en de intensiteit waarmee we die
veiligheid de komende jaren willen verbeteren. Samen met minister
Klink heb ik deze zomer in `Koers op Kwaliteit' laten weten hoe wij
het verbeteren van kwaliteit in de zorg willen aanpakken. Ons doel is
veilige zorg op kwalitatief hoog niveau, klantgericht, met voldoende
keuzemogelijkheden en met duidelijke rechten en plichten voor
iedereen. Het beleid voor de komende periode rust op drie pijlers:
zichtbare kwaliteit, natuurlijke cliëntgerichtheid en vanzelfsprekende
veiligheid. Vanwege die derde pijler zijn wij hier vandaag bij elkaar.
Via een programma veilige zorg willen wij samen met álle betrokken
partijen in de verschillende zorgsectoren een aanpak ontwikkelen die
veiligheid gericht en doeltreffend verbetert. We willen daarmee binnen
vijf jaar onnodige schade en het aantal vermijdbare doden fors
reduceren. Dat kan de overheid niet zelf. U bent degenen die dagelijks
in de zorg werken. U weet dus zelf het best welke risico's er zijn en
hoe die het meest effectief aangepakt kunnen worden. Met de
ziekenhuissector hebben wij daar al goede afspraken over gemaakt. We
ondersteunen hen in hun doelstelling om de vermijdbare schade in vijf
jaar te halveren.
Vandaag zijn wij bij elkaar om een nieuw hoofdstuk aan ons
veiligheidsplan toe te voegen. En wel met de plannen van aanpak die u
mij heeft overhandigd. Ik dank u daar hartelijk voor. Ondanks dat ik
nog niet alles in detail heb kunnen bekijken kan ik in grote lijnen
zeggen dat uw plannen mij het goede gevoel geven dat u veiligheid een
serieus en systematisch onderdeel van uw werk maakt. U geeft aan dat
er al veel gebeurt. Het goede vind ik dat u bereid bent de opgedane
kennis en ervaring met elkaar te delen. Leer van elkaar, we hoeven
niet allemaal het wiel zelf uit te vinden. Wat in de ene branche
werkt, kan vaak in een andere ook bijdragen aan meer veiligheid. Het
spreekt mij ook aan dat u aansluit bij bestaande initiatieven op het
gebied van kwaliteit en veiligheid, zoals Zorg voor Beter en de
indicatoren uit het Kwaliteitskader. Zo kunnen we samen - als
branches, professionals en overheid - op een integrale en opbouwende
manier werken aan gerichte verbeteringen. Wat mij ook zeer aanspreekt
in uw plannen is het lef dat u toont. Moeilijke onderwerpen als
seksueel misbruik, agressie en gedragsproblemen, en
vrijheidsbeperkingen worden opgepakt.
Dames en heren,
Ik heb er veel vertrouwen in dat we met de plannen die u mij vandaag
hebt aangeboden, dichter bij ons doel van veilige zorg komen. Veilige
zorg is ieders zorg, zo hebt u met dit symposium aangegeven. Veilige
zorg is óók een zorg van de overheid. Naast het toezicht door de
Inspectie is het onze taak het ú mogelijk te maken veilige zorg te
kunnen bieden. Dat doen wij bijvoorbeeld door geld beschikbaar te
stellen. Wij trekken de komende jaren 7,5 miljoen euro per jaar uit
voor kwaliteit en veiligheid.
Ik bezie op dit moment hoe we deze middelen zo effectief mogelijk
kunnen besteden. Ik kan u wel al melden dat er, binnen deze 7,5
miljoen, middelen beschikbaar zijn voor een `Deltaplan
gehandicaptenzorg', dit mede naar aanleiding van het IGZ-rapport. Over
de invulling van dit Deltaplan wil ik graag samen met de sector in
gesprek.
Veilige zorg moet uiteindelijk geleverd worden door u als
professionals. Daarom is het van groot belang dat u kunt samenwerken
met voldoende goed opgeleide, deskundige en gemotiveerde collega's.
Tekort aan gekwalificeerd personeel is een van de belangrijkste
bedreigingen van kwaliteit en veiligheid in de zorg.
Daarom heb ik samen met minister Klink een actieplan opgesteld - met
als titel `werken aan de zorg'- waarin wij maatregelen voorstellen om
zorg efficiënter te kunnen inrichten en de werkdruk te verlichten.
We werken langs drie sporen. Ten eerste moeten zorgprocessen
efficiënter worden ingericht door innovatie. Ten tweede investeren we
in behoud van personeel. Bijvoorbeeld door het stimuleren van
uitbreiding van `moedercontracten' - die trouwens ook heel geschikt
zijn voor vaders... - die rekening houden met schooltijden en
schoolvakanties. Ten derde vergroten we de instroom van nieuw
personeel. Bijvoorbeeld door te investeren in stageplaatsen en in meer
voorlichting. Door samenwerking te stimuleren tussen zorginstellingen,
onderwijs en lokale overheden. Met dit actieplan leggen we een stevige
basis voor een actief arbeidsmarktbeleid gericht op goede, veilige
zorgverlening, ook in de toekomst. Voor het overige willen wij de
komende jaren in ons beleid veel ruimte geven aan innovatie,
lastenverlichting en maatregelen die prikkelen tot verbetering van
kwaliteit en veiligheid in de zorg. Zo kan bijvoorbeeld het verplicht
stellen van het zorgplan - dat een inschatting van risico's moet
bevatten - veiliger zorg dichterbij brengen.
Tot slot
Schepen zijn er niet voor gemaakt om in de haven te blijven liggen.
Professionals in de langdurige zorg zijn er niet om alleen de
hoognodige zorg aan hun cliënten te bieden. `Als we allemaal aan de
veilige kant blijven, scheppen we een wereld van uiterste
onveiligheid', zei Dag Hammarskjöld ooit. Dat is een waar woord. Het
gaat er om steeds het juiste evenwicht te vinden tussen enerzijds het
durven nemen van risico's en het doorvoeren van vernieuwing,
anderzijds het waarborgen van veiligheid van patiënten. Het streven
naar veiligheid mag uw patiënten niet onnodig beperken in hun vrijheid
en mag u niet belemmeren in de uitoefening van uw werk. Maar het moet
daar wél structureel en systematisch een onderdeel van zijn.
Ik realiseer mij dat dat geen eenvoudige taak voor u is. Maar op basis
van wat u nu al doet en van de bereidheid die u ook vandaag weer toont
mee te denken over en te werken aan veiligheid, heb ik vertrouwen in
een veiliger toekomst. Ik wens u veel sterkte bij de verdere
uitwerking van de plannen en zal u de komende jaren van harte blijven
volgen en ondersteunen.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport