Toegenomen narcisme past in onze cultuur
Dat we de afgelopen 25 jaar zelfbewuster en narcistischer zijn geworden, heeft te maken met veranderingen in onze manier van opvoeden (we zijn geweldig trots op onze peuters en kleuters), met moeders die meer zijn gaan werken en hun tijd nu moeten verdelen tussen kind en carrière. Met het inschakelen van zorgmoeders, oppasouders en crècheleiding wordt de gehechtheidsrelatie `verdund' en het narcisme van het kind versterkt.
Dat blijkt uit het boek Zijn we wel narcistisch genoeg? van de Nijmeegse onderzoeker en hoogleraar Klinische psychologie Jan Derksen. Daarin geeft hij een uitgebreid overzicht van het thema narcisme en van het wetenschappelijk onderzoek naar dit thema.
De toename van het narcisme heeft ook te maken met de afgenomen invloed van religie en pedagogiek in de opvoeding, met het kleiner worden van de gezinnen, maar ook met het vervangen van de katoenen luiers door de pampers (de zindelijkheidtraining is minder belangrijk geworden). Deze ontwikkelingen passen bij onze economie en cultuur, de `lentecultuur', aldus Derksen, waarin alles wat we psychologisch in ons hebben, tot ontwikkeling komt.
Amerikaans onderzoek
We zijn narcistischer geworden. Dat zien we als we om ons heen kijken, maar het blijkt ook uit Amerikaans onderzoek onder meer dan 16.000 studenten. Vrouwen, die traditiegetrouw lager scoren op narcisme dan mannen, maken nu een enorme inhaalslag. Ook scoren ze hoger op onafhankelijkheid en assertiviteit. Wereldwijd scoren de Amerikanen het hoogst op narcisme, op de voet gevolgd door de Canadezen en de Europeanen. Aziaten en mensen uit het Midden-Oosten scoren het laagst. In Afrika is geen onderzoek gedaan.
Lentecultuur
Veel van Derksens vakgenoten waarschuwen voor dit toegenomen narcisme, dat uitwassen zou hebben richting egocentrisme en dat een verruwing van de samenleving zou veroorzaken. Derksen is echter van mening dat de ontwikkeling past bij onze economie en cultuur. Deze cultuur noemt hij de `lentecultuur', waarin alles wat mensen in psychologisch opzicht in zich hebben, tot ontwikkeling komt. Meer narcistische trekken zorgen ervoor dat mensen meer de neiging hebben zichzelf op de kaart te zetten, zichzelf te bewijzen en het beste uit zichzelf te halen. Deze sterke drang tot presteren past in de westerse cultuur en is de brandstof voor onze economische vooruitgang, aldus Derksen. Met de psychologische begrippen hechting en narcisme analyseert de auteur gedragsstoornissen in de kindertijd en puberteit, de ontwikkeling van identiteit, moslimextremisme en andere hedendaagse verschijnselen.
Derksen beschrijft verder hoe ons narcisme kan leiden tot allerlei problemen zoals die zichtbaar worden bij sommige topmanagers en politici, maar ook tot werkgerelateerde stoornissen als burn-out, chronische vermoeidheid en andere aan stress gerelateerde klachten. Hij beschrijft ook hoe de samenleving en de cultuur mogelijkheden en interventies kunnen aanbieden om extreem narcistische trekken bij te sturen. Het beïnvloeden van de condities in de vroege kindertijd wordt daarbij doorgaans over het hoofd gezien, aldus Derksen. 'Vroegkinderlijke condities zijn bepalend voor latere persoonlijkheidstrekken.'
Zijn we wel narcistisch genoeg? Over het ontstaan van onze lentecultuur als gevolg van gewijzigde vroegkinderlijke condities, Jan Derksen Uitgever: PEN Tests Publisher, Nijmegen, 2007, (0481) 46 55 65, www.eqiq.nl
Isbn: 978908057064, Winkelprijs: EUR 39,95
Bestellen:
Zijn we wel narcistisch genoeg ?
Jan Derksen