Senaat eens met dwangsom bij niet tijdig beslissen
woensdag 21 november 2007
De Eerste Kamer heeft dinsdag 20 november 2007 ingestemd met het
wetsvoorstel een dwangsom in te voeren bij het niet tijdig beslissen
van bestuursorganen (EK 29.934). Het voorstel is een initiatief van
het Tweede Kamerlid Wolfsen (PvdA) en oud Tweede Kamerlid Luchtenveld
(VVD). Beide oorspronkelijke indieners voerden in de senaat het woord.
De heer Luchtenveld kreeg daarvoor speciale toestemming. Hij is sinds
de Tweede Kamerverkiezingen in november 2006 geen Kamerlid meer.
Tijdstip invoering onzeker
De ministers Hirsch Ballin van Justitie en Ter Horst van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties lieten doorschemeren dat zij
bekrachtiging tot wet van het aangenomen initiatiefvoorstel door de
regering willen bevorderen. Over het tijdstip van invoering hielden de
ministers een slag om de arm. Er komt een 'schouw' naar alle
beslistermijnen bij de overheid. Als dit onderzoek leidt tot
voorstellen om sommige termijnen aan te passen, zou invoering per 1
januari 2009, zoals het initiatievoorstel wil, wel eens niet haalbaar
kunnen blijken te zijn. In elk geval zal er in 2011 bij de periodieke
evaluatie van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) in het bijzonder
worden nagegaan of invoering van een dwangsom als instrument in handen
van de burger ertoe heeft geleid dat bestuursorganen zich strikter aan
beslistermijnen houden dan nu het geval is, zo zegde minister Hirsch
Ballin toe.
Lof voor initiatief
Van links tot rechts was er in de Eerste Kamer lof voor het initiatief
van de Tweede Kamerleden, dat ertoe moet leiden dat bestuursorganen
zich gaan houden aan de beslistermijnen zoals ze in de Awb worden
genoemd. De wet geldt echter ook voor alle andere overheidsregelingen
of regelingen van bestuursorganen als bijvoorbeeld gemeenten,
provincies, waterschappen.
Waardevol alternatief
Woordvoerder mevrouw Huijbregts-Schiedon van de VVD-fractie vond de in
te voeren dwangsom bij overschrijding van een termijn een 'second
best'-oplossing. De VVD zou liever hebben gezien dat overschrijding
van een termijn automatisch tot een voor de burger positieve
beslissing zou leiden, al zag mevrouw Huijbregts ook wel bezwaren aan
deze methode. Zij noemde de dwangsom een waardevol alternatief, maar
waarschuwde wel voor risico's. De dwangsom moet niet verworden tot een
afkoopsom, zoals in de luchtvaart het geval is, zei de VVD-senator. De
burger wil geen geld, maar een besluit, zei mevrouw Huijbregts.
Gebrekkige bestuurskracht
PvdA-senator Rehwinkel wees op de structurele achterstanden bij vooral
het afhandelen van bezwaarschriften. Hij wees ook op een mogelijk
oorzaak: gebrek aan bestuurskracht. Om die reden was hij voor een
algehele schouw van alle bestuurlijke termijnen waarbij dan ook de
vraag aan de orde moet komen of sommige bestuursorganen wel voldoende
toegerust zijn om aan de vereisten van de Abw te voldoen. De
PvdA-senator vond ook dat het eventueel verkrijgen van een dwangsom
een burger niet mag hinderen bij het verkrijgen van een uitkering. De
dwangsom blijft toch wel buiten beschouwing bij de vermogenstoets?,
vroeg Rehwinkel de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties. In hun beantwoording sloten de ministers zich aan
bij de oproep van de indieners Wolfsen en Luchtenveld om een dwangsom
in de toekomst niet te gaan verrekenen met hulp van een vermogenstoets
bij bijvoorbeeld het toekennen van een bijstandsuitkering. Rehwinkel:
Ook mensen met een lager inkomen moeten van dit instrument gebruik
kunnen maken zonder dat zij daarvoor gestraft kunnen worden.
Toezegging
Senator Dölle van de CDA-fractie had enige twijfel over de
effectiviteit van het drukmiddel van de dwangsom naast het ook in te
voeren middel van beroep tegen het uitblijven van een beslissing. De
toezegging van minister Ter Horst van BZK in de schriftelijke
voorbereiding van het debat dat er een breed opgezette evaluatie komt
van de nieuwe wettelijke regels was voor de CDA-fractie dan ook
wezenlijk om nu met invoering van een dwangsom in te stemmen. Dölle
waarschuwde voor strategisch gedrag van bestuursorganen die onder de
dreiging van een dwangsom tot te overhaaste beslissingen zouden kunnen
komen.
Geen fatale termijnen
Senator Holdijk die sprak namens SGP en CU zei dat de dwangsom een
oplossing kan bieden voor de problematiek die burgers ervaren: de soms
uiterst trage overheid. Senator Holdijk was juist niet voor het
invoeren van fatale termijnen of voor het Spaanse systeem van de
'silencio positivo', omdat dit rechtsonzekerheid tot gevolg kan hebben
en schadelijk voor het algemeen belang en het belang van derden. De
dwangsom van maximaal 1.260 euro zal bij grote financiële belangen
weinig indruk maken, veronderstelde senator Holdijk. Hij citeerde
VNG-directeur Pans (de man die bij de Utrechtse
burgemeestersverkiezingen de tegenstrever was van indiener Wolfsen):
Ik denk niet dat er een positief effect uitgaat van dwangsommen.
Holdijk wees erop dat het middel van het rechtstreeks beroep uitkomst
moet bieden als het middel van de dwangsom niet blijkt te werken.
Daarnaast blijft er altijd nog de mogelijkheid voor de burger om in
een civiele procedure een vordering tot schadevergoeding in te dienen
wegens termijnoverschrijding. Hij verwees naar een uitspraak van de
Hoge Raad uit 2000, waarbij een varkenshouder uit Asten ruim een
miljoen gulden werd toegekend wegens overschrijding van een termijn.
Ongelijke positie
SP-Senator Kox zei dat hij zich als medewerker bij de
rechtshulpverlening lang geleden altijd al geërgerd had aan de
ongelijke positie: een burger die een termijn overschrijdt al is het
maar een dag krijgt meteen een boete, terwijl de overheid zich
straffeloos niet aan wettelijke termijnen kan houden. Overigens
verwacht Kox geen wonderen van invoering van de dwangsom.
IND grootste zondaar
Mevrouw Strik van GroenLinks bestempelde de IND als een van de
grootste zondaren als het gaat om overschrijding van termijnen bij de
overheid.ij verdriette Het Daarom betreurde zij het dat de
initiatiefnemers de IND niet al voor het volle pond onder de regeling
willen laten vallen. Mevrouw Strik vroeg of mensen die een dwangsom
willen claimen daarvoor de hulp van de gesubsidieerde rechtshulp in
kunnen roepen. Volgens de indieners kan dit inderdaad.
Wederkerigheid
Senator Engels (D66) die ook sprak namens de OSF en de Partij voor de
Dieren, vond dat in de beargumentering van de indieners te zeer de
indruk wordt gewerkt dat er op het punt van termijnoverschrijdingen
een tamelijk eenzijdige risico- en schuldaansprakelijkheid wordt
neergelegd bij bestuursorganen. Engels wees erop dat er in de
verhouding burger en bestuur sprake zou moeten zijn van
wederkerigheid. Ik bedoel daarmee dat het openbaar bestuur mag rekenen
op burgerschap; op een gezamenlijke maatschappelijke attitude waarin
de eigen verantwoordelijkheid van belanghebbenden nadrukkelijk een
plaats krijgt in publieke afwegingen en besluiten. In dit verband wees
Engels op het risico van 'dwangsommetje scoren' door kwaadwillende
burgers. De indieners Wolfsen en Luchtenveld schatten dit risico niet
zo hoog in.
Aan de informatie op deze site kunnen geen rechten worden ontleend.
Eerste Kamer der Staten Generaal