J.S.F. vleugellam door ontwerpfout


Prototype al sinds 3 mei aan de grond na noodlanding

KESTEREN, 20071117 -- Tijdens de 19e proefvlucht op 3 mei 2007 van het prototype van de JSF trad een ernstige elektrische storing op in de besturing van het toestel. Na een noodlanding werd een onderzoek ingesteld. Het bleek een cruciaal probleem en herontwerp van componenten blijkt noodzakelijk. Door Lockheed Martin en officiële instanties worden de problemen eerst weggewuifd en later zorgvuldig uit de publiciteit gehouden. Ernstige vertraging lijkt onontkoombaar.

Op 15 december 2006 kiest de ervaren testpiloot Jon Beesley voor het eerst het luchtruim met de JSF. Van de JSF, Joint Strike Fighter, moeten de komende jaren zo'n 3000 geleverd worden als opvolger van de F16 bij de luchtmachten van de USA en van tal van Europese landen. Hieronder Nederland die voor enkele miljarden zo'n 72 toestellen denkt aan te schaffen. De Nederlandse industrie is sterk voorstander. Critici zien in het steeds duurder wordende en vertraging oplopende project een debacle ontstaan, dat voor de Nederlandse belastingbetaler meer zal gaan kosten dan de Betuwe lijn.
Na een eerste serie van zeven succesvolle vluchten wordt in februari 2007 het testvluchtprogramma opgehouden om enkele kleine problemen in de besturingssoftware op te lossen. Op zich niet ongebruikelijk in dit stadium van een testvlieg programma. In maart wordt voor het eerst sneller dan het geluid gevlogen. Eind april gaat het JSF prototype AA-1 bijna dagelijks de lucht in. Maar dan slaat het noodlot toe. Op 3 mei 2007 met tweede testpiloot Jeff Knowles aan de stuurknuppel, treedt een ernstige storing op. Op 38.000 voet (12 km) hoogte maakte het toestel bij een snelheid van zo'n 800 km/u een 360 graden rol. Halverwege deze de rol valt het elektrisch systeem uit. Een noodprocedure treedt in werking en testpiloot Jeff Knowles krijgt de controle terug over het toestel. Een noodlanding wordt gemaakt op de basis Fort Worth. Doordat de rechter vleugelklep niet te bedienen is en naar beneden hangt, moet het toestel met een uitzonderlijk hoge snelheid van 350 km/u aan de grond worden gezet. Onderstel, remmen en banden raken beschadigd. Omringd door brandweer komt het toestel tot stilstand en wordt later weggesleept. Diverse ooggetuigen maken hiervan foto's. Binnen enkele dagen komt de oorzaak aan het licht. Het, als revolutionair beschouwde, nieuwe 270 volt elektrische systeem, dat de besturingskleppen bedient, heeft gefaald. Dit systeem moet de traditionele hydraulische systemen gaan vervangen.


Geen ruchtbaarheid

Normaal brengt de fabriek Lockheed Martin alles rond de JSF volop in het nieuws: Eerste uitrol, eerste motorstart, eerste keer rijden, eerste keer vliegen. Maar "eerste bijna-ongeluk" past voor de fabriek niet in deze rij. Pas op 17 mei treedt chef testvlieger Beesley naar buiten met een kort bericht dat er een "klein probleem is opgetreden in de elektrische besturing van een vleugelklep. Niet verontrustend en de oplossing zal plaats vinden in combinatie met enkele andere, toch al geplande onderhoudswerkzaamheden. In juni zal weer worden gevlogen". Naar men zegt zal het niet leiden tot enige vertraging in het testprogramma.
Op 10 juli 2007 staat in Flight International een onrustbarend bericht. Lockheed Martin werknemer Bobby Williams legt nu uit dat er een serieus ontwerpprobleem is met het 270 volt systeem, er kan kortsluiting ontstaan en toleranties in bekabeling zijn te krap. Maar hij voegt er geruststellend aan toe dat naar verwachting in augustus weer zal worden gevlogen.
Een ander opzienbarend feit komt naar buiten via een militair die werkt bij het JSF projectteam, dat de contacten onderhoudt met de diverse luchtmachten. Hij meldt, dat op zich in 2012 de JSF veilig kan vliegen en als "hardware" technisch goed kan functioneren. Maar de software om alle systemen en wapens te gebruiken is dan nog zéker niet af. Volledig gebruik voor alle taken is pas voorzien na 2015, als er tenminste geen problemen bij het testen van de software naar voren komen. Dit doet denken aan de HSL en Betuwe lijn: de rails ligt er, maar de software van de beveiligingssystemen werkt nog niet goed en dus kan er niet worden gereden. Straks staan er JSF's op vliegveld Volkel, die wel kunnen vliegen; maar met beperkt functionerende wapensystemen. Iets wat momenteel ook bij de Eurofighter in Engeland speelt.


Fabriek voorziet kasproblemen

In een bericht dat Bloomberg News naar buiten brengt op 31 augustus 2007 komt tot uitdrukking, dat Lockheed geld tekort komt om het JSF testprogramma volledig uit te voeren. Bij het Amerikaanse Ministerie van Defensie proberen ze geld los te peuteren om de voortgang niet in gevaar te brengen. Het budget voor het testprogramma wordt ernstig overschreden. In de loop van 2008 zal als het zo doorgaat een kastekort optreden. Ze willen 2 prototypes minder bouwen en 800 van de 5.000 geplande testvluchten laten vervallen. En dat na 18 succesvolle en 1 bijna fatale testvlucht in een half jaar tijd........ Als oorzaak wordt officieel door Lockheed Martin nadrukkelijk genoemd: de kosten die gepaard gaan met het herontwerp van de elektrische besturingscomponenten. Herontwerp van zo iets cruciaals in dit stadium van zo'n complex project zou overal bij betrokken partners en overheden alle alarmbellen moeten doen rinkelen. De totale kosten, in 2001 nog geraamd op US$ 233 miljard zullen volgens de laatste raming uitkomen op pakweg US$ 300 miljard. Het aantal te bouwen toestellen is daarbij gedaald van circa 3.500 tot 2.300.
Australië heeft voorlopig de aankoop van de JSF uitgesteld en in plaats daarvan de meer traditionele Super Hornet F18 gekocht om geen risico te lopen. De NAVO landen Denemarken en Noorwegen overwegen uiterst serieus als opvolger van de F16 de nieuwe versie van de beproefde en succesvolle Saab Gripen te kopen. Een toestel met dezelfde snufjes als de JSF, maar dan van Europese makelij en zonder ontwikkelrisico's tegen een prijs per vlieguur die minder dan de helft bedraagt.


Motor problemen

Naast al deze uitdagende problemen wordt duidelijk dat de Pratt & Whitney F135 motor aangepast moet worden. Het stroomgebruik van het 270 volt systeem (met name voor de F35C marineversie) is 33% hoger dan in het laboratorium voorspeld werd. Dit vergt een aangepast ontwerp van de stroomgenerator door Hamilton. Maar ernstiger is de noodzaak tot herontwerp van de aandrijvingkasten hiervan vanuit de F135 motor. Uit contractinformatie van het Amerikaanse Ministerie van Defensie blijkt dat deze aanpassingen pas eind 2009 gereed zullen zijn.
En waar het eerst leek, dat in oktober weer gevlogen zou kunnen worden, trad een nieuw probleem op. Bij een proefrun van de JSF draaide de kostbare Pratt&Whitney F135 motor (waarvan er nog maar drie zijn gemaakt) in elkaar door oververhitting. Op 14 november 2007 fotografeerde een ooggetuige hoe een nieuwe motor werd aangevoerd voor inbouw. Een datum voor de twintigste vlucht is nog niet vrijgegeven.

Geen publiciteit gewenst

De fabriek en de betrokken partners en luchtmachten houden zich muisstil over de problemen. Elke indicatie die heen wijst op de ontwikkeling van een potentieel nieuw debacle, zoals door velen reeds lang voorspeld, wordt zorgvuldig uit de publiciteit gehouden. Met succes is tot nu toe stil gehouden dat het vlieg testprogramma sinds 3 mei volledig stil ligt. Een ongekende vertraging die al lang in de Tweede Kamer gerapporteerd had moeten worden.