Hoe gelukkig is de leerling anno 2007
14/11/2007 09:35
KlasseWerk
Nederland leest 'de gelukkige klas' van Theo Thijssen. Het boek eindigt met "(...) ik weet eigenlijk maar één ding: het jaar of wat dat ik jullie heb en dat jullie mij hebben, behoren wij enkelmaar een gelukkige klas te zijn. En de rest is nonsens hoor (...)".
Hoe gelukkig leerlingen tegenwoordig zijn blijkt uit een onderzoek dat wij hebben verricht in het kader van de Masteropleiding Stressmanagement en Re-integratie (MSR). Uit ons onderzoek op acht HAVO/VWO- scholen blijkt dat de bevlogenheid van leerlingen in de 4e en 5e klas schrikbarend laag is. In het licht van bovengenoemd citaat vinden wij dit een zorgwekkend gegeven.
'De 'gelukkige klas' schetst de relatie tussen een bevlogen onderwijzer en zijn klas. De leesgids op de website 'Nederland leest' beschrijft het als volgt: "Met een klas zit het zo, schrijft Staal: ,,Je kunt een klas plagen, vleien, doen lachen, doen beven, een klas heeft een eigen ziel." En "Die ziel ontleedt Staal (....) in deze roman in dagboekvorm heel scherp. Het is een veranderlijk fluïdum, de klassenziel: nu eens rebels, dan weer gedisciplineerd, of bang, of uitgelaten vrolijk." En "Schoolmeester Staal heeft zelf een grote invloed op het welbevinden van de klas. Ook zijn ziel is niet constant: als hij overwerkt is van al dat leren voor zijn akte Frans, dan reageert hij zich af op zijn kinderen."
Deze interactie en onderlinge beïnvloeding was precies datgene dat centraal stond in ons onderzoek.
In het onderwijs is sprake van een hoog risico op werkstress. Tegelijkertijd zijn er veel bevlogen docenten, zoals 'meester Staal'. Door ons werk en tijdens onze studie tot Master Stressmanagement en Re-integratie zijn we ons gaan afvragen wat docenten bevlogen maakt en wat de voorwaarden zijn voor het bevorderen van bevlogenheid.
In ons onderzoek hebben we onderzocht in hoeverre de mate van bevlogenheid van leraren van invloed is op de bevlogenheid van leerlingen. Ook wilden we weten of de bevlogenheid van leraren bevorderd kan worden door hulpbronnen vanuit de organisatie, zoals coachend leiderschap en ontplooiingsmogelijkheden. En behalen bevlogen leerlingen betere studie resultaten in de vorm van hogere cijfers. Ons onderzoek is gebaseerd op het Werkstressoren-EnergieBronnen (WEB-)Model van Prof. Dr. A.B. Bakker en W. Schaufeli PhD., die veel onderzoek hebben gedaan naar bevlogenheid en resultaten bij werknemers.
Daarnaast is het onderzoek gebaseerd op de onderzoeken van, onder anderen, Hatfield naar de aanstekelijkheid van emoties (emotional contagion). Daniel Goleman herkent dit proces ook, zoals te lezen is in zijn nieuwste boek over sociale intelligentie. In een klas is, zoals we ook in 'de gelukkige klas' lezen, steeds sprake van invloed van 'stemmingen' op elkaar. Hierin lees je overduidelijk de onderlinge invloed van elkaars stemmingen en emoties.
Op basis van onze onderzoeksresultaten moeten we constateren dat leerlingen van nu helemaal niet zo 'gelukkig' zijn. De bevlogenheid van leerlingen in 4HAVO en 4 en 5 VWO is erg laag in verhouding tot de normscores. Uit ons onderzoek komt ook naar voren dat er geen invloed zou zijn van de bevlogenheid van de leraar op die van de leerling. De bevlogenheid van de leraar is gemiddeld in vergelijking met de normscores. Wij hebben ons afgevraagd hoe het kan dat in tegenstelling tot andere onderzoeken er geen sprake is van aanstekelijkheid van emoties in deze twee klassen in het HAVO en VWO. Een van onze conclusies is dat dit voortkomt uit het feit dat de huidige onderwijswerkvormen minder gelegenheid bieden tot overdracht van (positieve) emoties. De leerlingen zitten achter computers en in studiehuizen en hebben andersoortige contacten met leraren. Er wordt minder gewerkt in 'klas'verband met een leraar die binnen de eigen muren een stemming met leerlingen opbouwt, zoals in de 'gelukkige' klas. Mist het onderwijs daardoor een essentieel onderdeel? Kan er nog wel een 'eigen ziel in de klas' ontstaan? Is het belang van de overdracht van enthousiasme van de leraar zelf in het gedrang gekomen in alle onderwijsvernieuwingen?
Door het boek van Theo Thijssen worden we weer gesterkt in ons idee dat de relatie tussen de leraar en de leerlingen, de klas een voorwaarde is voor 'leren' en voor 'motivatie' van leerlingen. Wij adviseren scholen op grond van ons onderzoek bij het vormgeven van onderwijsvernieuwingen ook expliciet aandacht te hebben voor het mogelijk maken van het fenomeen van overdracht van enthousiasme en bevlogenheid en we geven suggesties hoe dat zou kunnen.
http://www.klassewerk.nu