Datum: 8 november 2007
Inlichtingen bij: Rudy Douven (CPB, tel. 070-3383311), Jacqueline
Timmerhuis (CPB, tel. 070-3383477) en en Juliette Oolders (NZa, tel:
030-2968268)
Consumenten bespaarden veel geld door te kiezen voor goedkopere
zorgverzekeraar
De bereidheid van consumenten om te wisselen van zorgverzekeraar is in
de afgelopen twee jaren sterk toegenomen. Consumenten hebben veel geld
bespaard door te kiezen voor een goedkopere zorgverzekeraar. Een
verzekerde die wisselde van verzekeraar, bespaarde gemiddeld een
bedrag van 60 euro per jaar. Als verzekerden ook in de komende maanden
weer bereid zijn om een bewuste keuze te maken voor hun
zorgverzekeraar, dan zal dit een neerwaartse druk uitoefenen op de
premies.
Dit blijkt uit een onderzoek naar de bereidheid van consumenten om
over te stappen van zorgverzekeraar, dat het Centraal Planbureau (CPB)
heeft uitgevoerd in samenwerking met De Nederlandse Zorgautoriteit
(NZa). De onderzoekers Rudy Douven, Harm Lieverdink, Marco Ligthart en
Ivan Vermeulen hebben de bereidheid van consumenten tot wisselen van
zorgverzekeraar op de ziekenfondsmarkt voor de periode 1996-2005
vergeleken met de afgelopen twee jaar in de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Weinig bereidheid van consumenten om te wisselen van ziekenfonds
In 1996 mochten zorgverzekeraars op de ziekenfondsmarkt voor het eerst
verschillende premies vragen voor de basispolis. Het idee achter deze
maatregel was dat consumenten hun zorgverzekeraar kiezen op basis van
kenmerken als de hoogte van de premie en hun kwaliteit. Dit
keuzeproces oefent een disciplinerende werking uit op de
zorgverzekeraars en leidt tot een beheersbare ontwikkeling van de
premie en kosten in de zorg en kan de kwaliteit van de zorg verhogen.
Het succes van deze aanpak hangt voor een belangrijk deel af van de
bereidheid van consumenten om van zorgverzekeraar te wisselen als de
prijs of de kwaliteit verandert.
De onderzoekers constateren dat consumenten in de jaren 1996-2005
weinig bereid waren om voor premieverschillen van ziekenfonds te
wisselen. Zelfs na 2003, toen de premies fors toenamen en de
goedkopere ziekenfondsen opeens de duurdere ziekenfondsen werden,
bleef het aantal overstappende verzekerden laag. Het onderzoek laat
zien dat een gemiddeld ziekenfonds met een 10 euro hogere premie dan
het marktgemiddelde ongeveer 2000 verzekerden zag vertrekken naar een
ander ziekenfonds. Dit verlies aan verzekerden werd echter
gecompenseerd door de 10 euro winst per verzekerde die het ziekenfonds
maakte op de niet-overstappende verzekerden. Hoe minder de bereidheid
van verzekerden is om te veranderen van verzekeraar, hoe
aantrekkelijker het wordt voor een verzekeraar om zijn premie te
verhogen.
Bereidheid tot wisselen van verzekeraar groot in nieuwe zorgstelsel
De onderzoekers tonen aan dat de bereidheid van verzekerden om te
wisselen van verzekeraar niet stabiel is in de tijd. De Nederlandse
verzekerde bleek na de invoering van het nieuwe zorgstelsel per 1
januari 2006 zeer gevoelig voor premieverschillen tussen verzekeraars.
Door de hervorming en de massale aandacht in de verschillende media
voor premieverschillen tussen zorgverzekeraars waren verzekerden zich
blijkbaar veel bewuster van de mogelijkheden om over te stappen en
uiteindelijk wisselde 18% van de populatie van zorgverzekeraar. Een
belangrijke nieuwe mogelijkheid voor voormalig ziekenfondsverzekerden
was om via een collectiviteit een zorgverzekering aan te schaffen.
Waarschijnlijk zijn de meest prijsgevoelige consumenten overgestapt
naar een goedkopere collectieve zorgverzekering. Het onderzoek laat
zien dat een gemiddelde verzekeraar met een 10 euro hogere premie dan
het marktgemiddelde ongeveer 27000 verzekerden zag vertrekken
(ongeveer 13x zo hoog als in eerdere jaren op de ziekenfondsmarkt).
Het lijkt er op dat verzekeraars een vooruitziende blik hebben gehad
en dat ze deze toename in de bereidheid van verzekerden om te wisselen
van zorgverzekeraar, zagen aankomen. Zorgverzekeraars hebben immers in
2006, via het zetten van lage premies, flinke verliezen geleden om
maar zo veel mogelijk nieuwe verzekerden aan te trekken en zo weinig
mogelijk eigen verzekerden te verliezen.
Het aantal overstappers in 2007 was met 4,4% beduidend lager dan in
2006. De bereidheid tot wisselen nam ook af ten opzichte van 2006; een
gemiddelde verzekeraar met een 10 euro hogere premie dan het
marktgemiddelde zag ongeveer 7000 verzekerden vertrekken. De afname
van de bereidheid tot wisselen in 2007 heeft meerdere oorzaken. Zo is
het aantal collectief verzekerden verdubbeld (van 28% in 2005 naar 53%
in 2006) waardoor veel verzekerden al in een relatief goedkoop
collectief contract zaten. Verder speelt ook een rol dat verzekerden
mogelijk niet ieder jaar willen wisselen van verzekeraar omdat ze de
transactiekosten te hoog vinden.
De analyse kent een aantal beperkingen. Door een gebrek aan gegevens
was het bijvoorbeeld niet mogelijk om de premie van de aanvullende
verzekering in de analyse te betrekken. Ook vereist een meer precieze
meting van de bereidheid tot wisselen van verzekeraar dat er meer
gegevens beschikbaar komen uit welke collectieve polissen (en tegen
welke prijs) verzekerden kunnen kiezen.
Service van verzekeraars
Sinds 2006 kunnen consumenten bij hun keuze voor een zorgverzekeraar
ook rekening houden met servicescores. Servicescores van verzekeraars
worden jaarlijks bijgehouden en gepubliceerd op de website
www.kiesbeter.nl. Het onderzoek toont aan dat consumenten in 2006 deze
servicescores nog nauwelijks betrokken bij hun keuze van
zorgverzekeraar, maar dat de servicescores in 2007 wel effect hebben
gehad op het keuzegedrag van consumenten. Helaas ontbreken nog
kwaliteitgegevens van de geleverde zorg. Als deze informatie
beschikbaar komt, wordt het mogelijk dat verzekerden hun keuze voor
een zorgverzekeraar heroverwegen, wat een extra impuls kan geven aan
de bereidheid van verzekerden om te wisselen van zorgverzekeraar.
CPB Discussion Paper 90, 'Measuring annual price elasticities in Dutch
health insurance: A new method', is te bestellen bij:
Bibliotheek Centraal Planbureau
Postbus 80510
2508 GM Den Haag
Telefax: 070-3383350
E-mail: bibliotheek@cpb.nl
Prijs: 9,- euro
Centraal Planbureau