Senaat kritisch over eigen risico in zorg
woensdag 7 november 2007
In de Eerste Kamer is dinsdag 6 november kritisch gereageerd op het
wetsvoorstel dat voorziet in de invoering van een verplicht eigen
risico van 150 euro in de zorg voor iedereen in plaats van de no claim
teruggave die 1 januari 2005 onder het vorige kabinet is ingevoerd
(31.094). Op 13 november wordt er hoofdelijk gestemd. Dan komt ook een
motie in stemming van de PvdA, het CDA en de SGP (mede namens de
ChristenUnie), waarin wordt aangedrongen op meer solidariteit met
chronisch zieken en gehandicapten. Minister Klink (CDA,
volksgezondheid) reageerde tegemoetkomend op de motie. Hij beloofde
zijn uiterste best te doen al in 2008 aan enkele wensen van CDA, PvdA
en CU tegemoet te komen.
Motie
De motie geeft aan dat het systeem van eigen risico en eigen bijdragen
in de zorg zal worden verfijnd. Volgens de motie moet bij de
verfijning van het stelsel de mogelijkheid van inkomensafhankelijkheid
van eigen bijdragen / eigen risico worden betrokken, zoals in het
verleden bij het zogenoemde IZA-model werd gehanteerd. Ook willen de
coalitiepartners dat wordt bekeken of het eigen risico in de toekomst
voor mensen met structureel hoge en onvermijdbare Zorgkosten vanaf een
hoger bedrag kan beginnen in plaats van aan de voet. In 2008 willen
CDA, PvdA en CU volgens de motie een compensatie voor het eigen risico
voor zoveel mogelijk chronisch zieken en gehandicapten. De minister
zei dat hij dit "zo mogelijk al in 2008" zal doen.
Compensatie chronisch zieken
In elk geval krijgt al een groot deel van de chronisch zieken en
gehandicapten een compensatie van 47 euro in 2008 naast de
premievermindering met 103 euro. Bij elkaar is dit 150 euro precies
het bedrag van het eigen risico. De coalitie vindt dat chronisch
zieken en gehandicapten door invoering van een eigen risico in de zorg
niet op extra kosten gejaagd mogen worden.
Oppositie
De grootste oppositiepartij VVD en de linkse oppositiepartijen SP,
GroenLinks en de Partij voor de Dieren bleven tijdens het urenlange
debat tegen het voorstel fulmineren. De fracties van D66 en
Onafhankelijke Senaatsfractie waren tamelijk positief over het
voorstel, al wilden zij ook de huisarts onder het eigen risico laten
vallen.
Kritisch
Voor de CDA-fractie hield senator Klein Breteler zijn maidenspeech.
Klein Breteler treedt in de senaat als woordvoerder zorg op als
opvolger van de legendarische Hannie van Leeuwen, die bij de invoering
van het nieuwe ziektekostenstelsel onder het vorige kabinet zich
namens de CDA-fractie vaak kritisch tot zeer kritisch heeft opgesteld.
Net als zijn voorganger kwam ook Klein Breteler in het debat over
invoering van het verplicht eigen risico op voor de groep chronisch
zieken en gehandicapten. Deze groep krijgt compensatie voor het eigen
risico, omdat zij te maken hebben met onvermijdbare zorg.
Vreemd
Voor de verrekening van het eigen risico wilde het CDA een maximale
periode van zes maanden na afloop van het kalenderjaar. Vreemd vindt
het CDA het dat mensen voor wie het eigen risico in de premie wordt
verwerkt de volle premie als buitengewone uitgave mogen aftrekken van
de fiscus, terwijl het eigen risico als bedrag zelf niet aftrekbaar
is. Ook is het CDA ontevreden over de behandeling van het amendement
Van der Vlies door de regering. Het oorspronkelijke wetsvoorstel bood
de mogelijkheid om per AMvB dure zorgvormen aan te wijzen die niet
geheel ten laste van het verplichte eigen risico vallen.
Uitstel
Door het amendement Van der Vlies is het wetsvoorstel zo gewijzigd dat
per 1 januari 2009 voor alle zorgvormen per AMvB het percentage van de
kosten wordt vastgesteld dat ten laste van het verplichte eigen risico
komt. Minister Klink had in antwoord op schriftelijke vragen de
senaatsfractie van het CDA laten weten dat er nog geen percentage
genoemd kan worden 'omdat de gevolgen van de keuze voor een bepaald
percentage eerst moeten worden nagegaan'. De CDA-fractie kon zich
zelfs voorstellen dat invoering van het eigen risico een jaar wordt
uitgesteld, tot 2009.
Solidariteit
Ook PvdA-woordvoerder Putters zinspeelde op uitstel in zijn bijdrage
aan het debat in de eerste ronde. Zijn fractie zet grote vraagtekens
bij de effectiviteit van het eigen risico. Wel is de PvdA positief
over de afschaffing van de no claim teruggave. Maar de PvdA wil dat
vanaf 1 januari 2009 solidariteit een grotere rol gaat spelen in de
zorg. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door pas een eigen risico te laten
gelden vanaf een bepaald bedrag aan zorgkosten van een patiënt. In elk
geval wil de PvdA dat de compensatieregeling voor chronisch zieken en
gehandicapten wordt uitgebreid en niet alleen geldt voor mensen met
een structureel hoog bedrag aan kosten voor medicijnen. Putters noemde
het een zwaktebod als de minister pas in april met een definitie komt
van de groep te compenseren chronisch zieken en gehandicapten. Hij
vond het ook niet verstandig dat de voorgestelde vervanging van no
claim teruggave door eigen risico maar voor een jaar geldt. De
bedoeling is om vanaf 1 januari 2009 een nieuw systeem van eigen
bijdragen in de zorg in te vormen. Het was logischer geweest het
komend jaar te gebruiken om in een keer een betere en meer
samenhangende regeling te maken, zei Putters namens de PvdA-fractie.
Maar uitstel is voor de PvdA geen hard punt liet Putters weten in een
reactie op interrupties van de senatoren Schouw(D66) en mevrouw
Slagter-Roukema(SP). Hij wees erop dat door uitstel de compensatie
voor chronisch zieken en gehandicapten ook een jaar later zou ingaan.
Weinig goede woorden
Als woordvoerder van oppositiepartij VVD had mevrouw Dupuis weinig
goede woorden over voor het voorstel. Zo is de VVD het niet eens met
de opvatting dat er geen enkel financieel verschil zou mogen bestaan
in betalingen voor gezondheidszorg tussen frequente gebruikers en
degen die zelden of nooit naar de dokter gaan. Zij meende dat ook
chronisch zieken en gehandicapten soms in staat zijn hun
zorgconsumptie te beïnvloeden. Mevrouw Dupuis wees erop dat in de
meeste westerse landen zorgstelsels bestaan met eigen bijdragen. Een
systeem van eigen betalingen noemde zij het beste middel om een
overigens op solidariteit gebaseerd zorgstelsel in stand te houden.
Wie vaak naar de dokter wil, is welkom, maar niet geheel op kosten van
anderen, zei zij.
Ondoelmatig en onrechtvaardig
Mevrouw Slagter-Roukema van de SP sprak - ook namens de Partij voor de
Dieren - zeer kritisch over het wetsvoorstel: Ondoelmatig en
onrechtvaardig. Net als andere senatoren had zij ook kritiek op het
'passeren' van de Eerste Kamer. Het ministerie is al bezig met
uitvoering van de wet, terwijl de senaat nog niet heeft ingestemd: In
de voorlichting wordt de rol van de Eerste Kamer gemarginaliseerd, zei
mevrouw Slagter. Er is geen ruimte voor niet instemmen, geen ruimte
voor twijfel. Het zou volgens de SP een stuk beter zijn geweest als
het oorspronkelijke plan uit het coalitieakkoord was gehandhaafd: dat
de groep chronisch zieken en gehandicapten van het eigen risico zou
worden uitgezonderd. Wel voorziet de nieuwe regeling in compensatie.
De SP wil dat daarbij een inkomenstoets wordt ingevoerd, zodat
bijvoorbeeld een voorzitter van de raad van bestuur van een groot
bedrijf die langdurig antidepressiva slikt geen compensatie krijgt en
iemand met een laag inkomen voor dezelfde kosten wel compensatie
krijgt.
Prijsprikkel
SGP-senator Van den Berg sprak ook namens de ChristenUnie. Hij wees
erop dat een systeem van eigen bijdragen vermoedelijk beter werkt dan
een eigen risico. Eigen bijdragen zijn direct gekoppeld aan een
specifieke behandeling/dienst/consult, waardoor de prijsprikkel heel
direct is. Bij eigen risico is de prikkel indirect. Bovendien heeft
een eigen risico het nadeel dat nadat het is opgemaakt de prikkel tot
zorgvuldig zorggebruik verdwenen is, meende senator Van den Berg. Hij
zei ook dat SGP en ChristenUnie kritisch zijn, vooral omdat
onvoldoende tot uitdrukking zou komen dat de overheid als schild voor
de zwakken dient en dan in het bijzonder mensen met een handicap of
een chronische aandoening.
Ook huisarts
Senator Schouw haalde mede namens de Onafhankelijke Senaatsfractie het
'gelijk' van D66 binnen. Schouw wees erop dat D66 destijds al tegen
invoering van de no claim teruggave was en meteen pleitte voor een
verplicht eigen risico. Het bevordert het kostenbewustzijn. Het is
transparanter. Het leidt tot kostenbesparing en leidt tot minder
bureaucratie, betoogde Schouw. D66 en OSF zijn dan ook zeer verheugd
dat het rijpende inzicht bij de regering tot gevolg heeft gehad dat
het standpunt van onze fracties is omarmd, jubelde Schouw. Om de
werking nog effectiever te maken zou ook de huisarts onder het eigen
risico moeten vallen, stelde Schouw voor.
Kwalitatief onder de maat
Namens de fractie van GroenLinks maakte voorzitter Thissen een groot
punt van de positie van de senaat. Doen we er als Eerste Kamer wel
toe?, vroeg Thissen. Hij wees op een van de grootste verzekeraars, CZ,
die alle verzekerden al schriftelijk heeft gemeld dat de
premietarieven voor 2008 zijn gebaseerd op een verplicht eigen risico
van 150 euro. Thissen deed ook een beroep op zijn mede senatoren om
tegen het slechte wetsvoorstel te stemmen. Het is volgens GroenLinks
kwalitatief onder de maat, het is niet goed uitvoerbaar en ook niet
handhaafbaar. Thissen hamerde erop dat maar 5% van de verzekerden
heeft gekozen voor een eigen risico op vrijwillige basis. De mensen
zijn verstandig. Die willen geen eigen risico. Betalen liever wat meer
premie, aldus de GroenLinks-senator. Thissen veronderstelde dat de
regeling is bedoeld om een stijging van de zorgpremie te maskeren. Hij
haalde de Raad van State aan die in zijn advies heeft gezegd dat er
geen bewijs is dat een eigen risico het gebruik van zorg afremt.
Reparatie inkomensongelijkheid
In zijn beantwoording legde minister Klink de nadruk op de het
karakter van het voorstel: het repareert de inkomensongelijkheid
tussen gezonde en zieke mensen die door de no claimregeling was
ontstaan en het legt invoering van het eigen risico in de zorg vast.
De bedoeling is dat dit als sturingselement wordt gebruikt om de
kosten van de zorg in toom te houden. Minister Klink zinspeelde in dit
verband op verhoging van het eigen risico in de toekomst. Maar hij wil
hier pas toe overgaan als precies gedefinieerd is wie tot de groep
chronisch zieken en gehandicapten behoren.
Eerste Kamer der Staten Generaal