Antwoorden op kamervragen van Joldersma, Sterk en Schermers over het eventueel gedwongen opnemen van verslaafde zwangere vrouwen
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
VGP-K-U-2801468
19 oktober 2007
Antwoorden van minster Klink en mede mede namens de minister voor
Jeugd en Gezin, op kamervragen van de Kamerleden Joldersma, Sterk en
Schermers over het eventueel gedwongen opnemen van het eventueel
gedwongen opnemen van verslaafde zwangere vrouwen (2070800220).
Vraag 1
Heeft u kennisgenomen van het pleidooi om verslaafde aanstaande
moeders gedwongen op te nemen? 1)
Antwoord 1
Ja.
Vraag 2
Deelt u de opvatting dat het gevaarscriterium van de Wet bijzondere
opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet bopz) ook van
toepassing kan zijn op ernstig verslaafde zwangeren waar het
risicovolle verslavingsgedrag schadelijk is voor henzelf en het nog
ongeboren kind?
Antwoord 2
Ja. Het is overigens vooral belangrijk wat de opvatting is van
rechters op dit punt. Uit de jurisprudentie van de Wet bopz blijkt dat
een ernstige verslaving onder bepaalde condities wordt gezien als een
stoornis van de geestvermogens in de zin van de Wet bopz. Een ernstige
verslaving die leidt tot gevaar voor de persoon zelf of zijn of haar
omgeving, kan dus een grond zijn voor gedwongen opname. De
jurisprudentie stelt dat de Wet bopz van toepassing is als bij de
patiënte sprake is van een zodanige verslaving met sterke psychische
en lichamelijke afhankelijkheid van de gebruikte stoffen, dat deze
leidt tot een ernstige belemmering in haar denken, willen en
doelgericht handelen, zodanig dat zij niet in staat is gebleken
adequate prenatale zorg te aanvaarden voor zowel zichzelf als haar
ongeboren kind.
Vraag 3
Welke aanvullende maatregelen zijn nodig om de Wet bopz ook van
toepassing te kunnen verklaren op deze groep verslaafde aanstaande
moeders of ziet u andere mogelijkheden om deze ongeboren kinderen en
hun aanstaande moeders beter te beschermen, waarbij tegelijkertijd
sprake is van goede prenatale en postnatale zorg?
Antwoord 3
Zie het antwoord op vraag 2: de Wet bopz kan al van toepassing zijn op
deze groep verslaafden. Ik acht de wettelijke mogelijkheden voldoende.
De Wet bopz biedt naast gedwongen opname namelijk meer mogelijkheden
om gevaar af te wenden: een voorwaardelijke machtiging bijvoorbeeld,
waarbij een behandelingsplan wordt opgesteld gericht op het afwenden
van het gevaar voor de vrouw en het (ongeboren) kind. Wanneer de vrouw
zich niet aan de voorwaarden van het behandelingsplan houdt, kan ze
alsnog gedwongen worden opgenomen. Is er, ondanks de voorwaarden
alsnog sprake van gevaar door de geestesstoornis dan moet zelfs
gedwongen opname volgen.
Daarnaast kan de verslavingszorg via aanhoudende bemoeizorg vaak veel
bereiken. Dit is niet altijd helemaal vrijblijvend: soms wordt
bijvoorbeeld huisvesting geregeld onder voorwaarde dat de patiënte
zich houdt aan afspraken met zijn behandelaar.
Wat wel verbetering behoeft, is de eenduidigheid in de
uitvoeringspraktijk. Tot enkele jaren geleden werd de Wet bopz
onvoldoende benut voor verslaafden. Daar komt nu verandering in. In
het kader van het Plan van Aanpak Maatschappelijke Opvang is
bijvoorbeeld een richtlijn `Verslaving en de Wet bopz' opgesteld, als
richtsnoer voor de beoordeling van verslaafden in verband met een
rechterlijke machtiging.
Overigens moet de zorg juist vanwege het belang van bescherming van
deze vrouwen en hun ongeboren kinderen, soms ook terughoudend omgaan
met dwangmaatregelen. Angst voor eventuele gedwongen opname en de
angst dat hun kind wordt `afgepakt' bij de geboorte, weerhoudt
verslaafde zwangeren er soms van om hulp te zoeken.
Vraag 4
Op welke wijze gaat u ervoor zorgen dat alle aanstaande moeders ervan
doordrongen raken dat bij zwangerschap de enige norm moet zijn: geen
alcohol, niet roken en geen drugs?
Antwoord 4
Wij hechten aan goede, consistente voorlichting over het thema
middelengebruik en zwangerschap. Onder andere op de websites van het
NIGZ en het Trimbos-instituut is goede informatie te vinden en wordt
duidelijk aangegeven dat niet roken, niet drinken en geen drugs
tijdens de zwangerschap de enige verantwoorde keuze is. In het recente
verleden was daarvan vooral bij alcohol niet altijd sprake. Sinds de
publicatie van het rapport van de Gezondheidsraad over alcohol en
zwangerschap in 2005 zijn de belangrijke voorlichtingsorganisaties
echter allemaal een gelijkluidende boodschap gaan uitdragen, namelijk
dat niet drinken vanaf het moment dat je een kinderwens hebt, de
veiligste keuze is. Ook tijdens de preconceptie consulten die
tegenwoordig in verloskundigenpraktijken worden gehouden
("kinderwensspreekuur"), wordt veel aandacht besteed aan (stoppen met)
roken, drinken en drugsgebruik.
1) Trouw, 15 september 2007