Gemeente Vlaardingen
Vlaardingse kerkheuvel doorgelicht
19 oktober 2007
In de Grote Kerk en op de Markt van Vlaardingen heeft begin 2007 een
geofysisch onderzoek plaatsgevonden. Met een radar en tracer is de
ondergrond van het oude stadscentrum in kaart gebracht. Hiermee hoopte
men antwoord te krijgen op de vraag: Ligt de burcht van Dirk III
verborgen onder de Markt?. Het antwoord op deze en andere vragen wordt
gegeven in de nieuwe VLAK-publicatie die 19 oktober 2007 verschijnt.
De kerkheuvel van Vlaardingen vormt van oudsher het stadscentrum en
herbergt volgens archeologen een schat aan informatie. De afgelopen
decennia hebben historische en archeologische onderzoeken al een tipje
van de sluier opgelicht. Bij een opgraving in de huidige Grote Kerk
legden onderzoekers het koor en dwarsschip van een 12^e-eeuwse
tufstenen kerk vrij. In 2002 is op de locatie Gat in de Markt een
stukje van de 11^e-eeuwse begraafplaats ontdekt en een gracht uit de
13^e eeuw. De keermuur uit 1459 die hier werd aangetroffen, liep
minstens door tot voorbij de Bredesteeg. Uit grafelijke rekeningen
weten we dat er in de 14^e eeuw ten oosten van de kerk hofsteden
lagen.
Onduidelijk was wat onder het marktplein verborgen lag. Er zijn
speculaties dat er restanten liggen van het oudste Vlaardingse kerkje,
van grafelijke hofsteden of de burcht van Dirk III. In een poging om
hier antwoord op te krijgen, is er begin 2007 een geofysisch onderzoek
uitgevoerd. De geplande rioleringswerkzaamheden op de Markt werden
aangegrepen om het onderzoek uit te voeren.
Het geofysisch onderzoek
In opdracht van het VLAK heeft specialist de heer P.B. van der Roest,
medeoprichter van Groundtracer B.V., de grond onder de Markt in kaart
gebracht. Op het plein en in de zijstraten werd de georadar ingezet.
Net ten noorden en ten zuiden van de Grote Kerk zijn enkele graven
gedetecteerd. Op de Markt werd muurwerk aangetroffen. Daar stuitte men
ook onverwacht op een grote ingraving die ooit het grootste gedeelte
van het plein heeft omringd. In de zijstraten, net achter deze gracht,
is opnieuw muurwerk gevonden. Tenslotte kon het traject van de
15^e-eeuwse keermuur gevolgd worden tot in de Kerksteeg en de Smalle
Havenstraat. De hypothese dat de burcht van Dirk III ten zuidoosten
van de tufstenen kerk en onder de huidige Markt lag, kon niet door het
onderzoek bevestigd worden. Dit betekent overigens niet dat deze
hypothese wordt afgeschreven. Het blijft nodig om, bijvoorbeeld door
boringen, gericht controle uit te voeren op de verkregen resultaten.
Antwoorden en nieuwe mysteries
Het onderzoek in de Grote Kerk kon dankzij medewerking van het
kerkbestuur worden uitgevoerd. Ondanks de vloerverwarming in het
gebouw, gaf de tracer een redelijk gedetailleerd beeld. Zo bleek dat
de middeleeuwse tufstenen kerk na de opgraving in 1967 in situ bewaard
was gebleven. Het onderzoek leverde geen bewijzen voor oudere kerken
op deze locatie. Wel werden er twee cirkelvormige structuren
aangetroffen. Deze cirkels, met een diameter van 18 en 27,5 m, stellen
de onderzoekers voor een raadsel. Omdat er geen informatie voor handen
is over de samenstelling of diepte van deze structuren, is het
moeilijk om een verklaring te geven voor hun aanwezigheid. Mogelijk
zijn deze cirkels de weerslag van greppels rond een grafheuvel of een
vroegmiddeleeuwse kerk. Of zijn alsnog de grachten gevonden die de
burcht van Dirk III omgaven? Zonder verder archeologisch onderzoek kan
hierover geen uitsluitsel geven worden.