NOS, Met het oog op morgen, Radio 1
Radio / TV-interview | 12-10-2007
Minister-president Balkenende, na afloop van de wekelijkse
ministerraad, over de Nederlandse identiteit
SLOTBOOM:
Wat is er typisch Nederlands aan u?
BALKENENDE:
Nou, typisch Nederlands... Ik geloof dat ik wel trots ben op
Nederland. En waarom ben ik dan trots? Dat zit hem in een aantal
houdingen van mensen. Dan denk ik aan vrijwilligerswerk. Dat is
bijvoorbeeld bij de tsunami gebeurd. Dat iedereen zich inzet. Ik ben
trots op Nederlandse ondernemers en sporters. Ik ben trots - en zo
voel ik het zelf ook en daarom werk ik ook hard- trots op je willen
inzetten voor het eigen land, verder willen komen, over grenzen heen
kijken. Dat zijn elementen die wel een beetje hoort bij Nederlander
zijn, ja.
SLOTBOOM:
Is dat ook de Nederlandse identiteit?
BALKENENDE:
Dat is natuurlijk een lastige discussie, want er is natuurlijk altijd
de vraag: wat is dat nu precies? En dan is het moeilijk om dat te
vatten. U weet, ik ben historicus. En als je probeert een beeld te
maken van die Nederlandse samenleving, dan zie je dat er eigenlijk een
enorme verscheidenheid is geweest door de eeuwen heen. En
tegelijkertijd zie je weer elementen van eenheid. Want we spreken
dezelfde taal, we kiezen voor dezelfde rechtsorde. We weten ook hoe
men (...) behoren te gaan. Maar we zijn wel een land met behoorlijk
uiteenlopende opvattingen, culturen en religies.
SLOTBOOM:
Is het eigenlijk niet gek dat het zo moeilijk is voor een Nederlander
om te zeggen wat die identiteit is? Een aantal jaren geleden speelde
het een hele grote rol in de integratiediscussie. Als buitenlanders
hier zijn, moeten ze ook weten wat een Nederlander is.
BALKENENDE:
Maar wat we een paar jaar geleden hebben gezien, was een discussie - u
doelde ongetwijfeld op de culturele samenleving - dat het gevaar toch
een beetje leek te gaan bestaan van: krijgen we niet een versplinterde
samenleving? Kijk, in de afgelopen eeuwen hebben we ook gezien dat
mensen bijvoorbeeld tot de rooms-katholieke groep behoorden en
daardoor minder rechten hadden. Maar tegelijkertijd hebben we gezien
dat de er eigenlijk voor iedereen plaats was. Humanisten,
rooms-katholieken, protestantse, mensen uit andere landen. Wat je nu
een aantal jaar geleden zag, was dat we zien dat een aantal mensen
niet echt meedoen omdat men bijvoorbeeld de taal niet spreekt, of
omdat men toch wel een grote afstand voelt met wat in Nederland
gerespecteerd behoort te worden: onze rechtorde. En toen is gezegd:
ja, laten we toch eens goed onder ogen zien van wat heb je aan
gemeenschappelijke elementen nodig om die verscheidenheid te kunnen
hebben. En ik denk ook dat je tegen die achtergrond kunt zien dat op
het ogenblik wij weer belangstelling hebben voor de vraag: wat is
Nederland eigenlijk?
SLOTBOOM:
Er zijn ook mensen die zeggen dat dat gevoel van urgentie van een
aantal jaar geleden nu weg is. En dat reageren ze ook aan die
toespraak van Máxima. Ik weet dat u heeft gezegd dat dat uit zijn
context gehaald is, maar de sfeer lijkt toch weg?
BALKENENDE:
Interessant. Het SCP heeft laatst een analyse gemaakt van hoe staat
Nederland er voor? De sociale staat van Nederland. En dan zegt men:
het is opvallend dat je op het ogenblik een wat meer ontspannen
situatie aantreft. Ik denk ook dat dat weer een reactie is op het toch
wat harde klimaat van een aantal jaar geleden. We hebben natuurlijk
ook wel de afgelopen jaren gezien dat wij antwoorden hebben gegeven op
sommige vragen. Kan iemand zich zomaar in Nederland vestigen, of moet
je ook eisen stellen op het gebied van taalbeheersing, je houden aan
de spelregels? Er wordt meer werk gemaakt van inburgering. Er wordt
meer gekeken van hoe kun je zorgen dat het leven in wijken goed is. En
dat je ook verplichtende elementen introduceert. Kortom, het is niet
zo dat er niets is gebeurd de laatste tijd.
SLOTBOOM:
Maar bent u zelf niet ook wat zachter en softer geworden? En legt u nu
niet ook wat meer de nadruk op die kant van tolerantie?
BALKENENDE:
Het blijft en en. Waar sprake is van het beledigen van andere mensen,
je niet houden aan spelregels, andere mensen het leven zuur maken, de
omgeving terroriseren, daar zullen we keihard in moeten zijn. En ik
begrijp heel goed dat er wel wat Nederlanders zijn die zeggen: het zal
wel, maar die Marokkaanse jongens in mijn buurt verzieken het wel. En
ik vind dat we daar oog voor moeten hebben. Maar dat is laat ik zeggen
de harde kant. Daar staat tegenover, en dat hebben we net zo goed
nodig, dat we begrip voor elkaar hebben. Dat er tolerantie over en
weer is.
SLOTBOOM:
Vandaag is een besluit genomen in het kabinet over de dubbele
nationaliteit. Het aantal mensen dat een dubbele nationaliteit heeft,
is enorm toegenomen. Wat doet u daar tegen?
BALKENENDE:
Het uitgangspunt is dat mensen gewoon een nationaliteit hebben. Je
bent Nederlander, als je hier bent dan heb je een nationaliteit. Geldt
dat voor iedereen? Nee, dat geldt niet voor iedereen. En dat is het
wezen van dit voorstel. Dat we hebben gezegd: uitgangspunt laten
gelden, maar er kan ook sprake zijn van meerdere nationaliteiten. Want
dan is de vraag: kunnen mensen ook afstand doen van het land van
herkomst? En wij gaan er dus vanuit dat als je tot Nederland wil
behoren, dat je afstand doet van je vorige nationaliteit.
SLOTBOOM:
Maar dat is niets nieuws. Het nieuwe is dat er nog een groep bijkomt:
kinderen die 18 worden. Maar de grote groep buitenlanders, de
Marokkaanse en de Turkse gemeenschap vallen daar weer niet onder,
omdat die geen afstand kunnen of willen doen in verband met erfrecht.
Wat schiet je daar dan mee op?
BALKENENDE:
U geeft nu precies het probleem aan dat op het ogenblik feitelijk
mondiaal bestaat. En dat is dat er zeer uiteenlopende situaties zijn.
Kijk, ik heb wel begrip voor mensen die zeggen: ik kan bijvoorbeeld de
Turkse nationaliteit nu wel prijs geven, maar als dat betekent dat ik
niet meer kan erven. Dan is dat wel een groot offer dat iemand moet
brengen. Daar moet je toch oog voor hebben. Die discussie speelt ook
in Turkije zelf. Er zijn landen die het niet toestaan dat je je
nationaliteit verliest. Daar hebben we ook rekening mee te houden.
SLOTBOOM:
De conclusie zal zijn dat uiteindelijk het aantal mensen met die
dubbele nationaliteit niet sterk zal afnemen.
BALKENENDE:
Je hebt wel een paar andere dingen. U noemt net die categorie die er
bij is gekomen. Dat je tegen jongeren zegt: maak een keuze. Er wordt
ook gezegd, dat staat ook in het wetsvoorstel, degene die zich
schuldig maken aan terroristische activiteiten die gaan we de
nationaliteit ontnemen als ze nog een andere nationaliteit hebben. Dat
zijn dus ook wel weer voorbeelden waarin je zaken aanscherpt.
SLOTBOOM:
Is het eigenlijk een probleem als je een dubbele nationaliteit hebt?
BALKENENDE:
Ik zou het niet als een probleem willen kenschetsen. Want wat geldt
voor Nederland, dat geldt voor het buitenland. Als ik bijvoorbeeld een
Nederlander tegenkom in Australië. Zij zitten helemaal niet met het
probleem van dubbele nationaliteiten. Zij zijn nog blij dat ze een
band met Nederland hebben.
SLOTBOOM:
Waarom doen we er dan zo moeilijk over in Nederland?
BALKENENDE:
Omdat er natuurlijk wel een discussie is geweest de afgelopen jaren
van: er bij willen horen zegt ook iets over de nationaliteit. Ook dat
je zegt: als je er bij wil horen, betekent dat je afziet van wat ik
net noemde: handelingen die te maken zouden kunnen hebben met
terrorisme bijvoorbeeld. Dat heeft allemaal wel iets te maken met je
hier aan de spelregels houden, erbij willen horen.
SLOTBOOM:
Volgens mij heeft u mijn eerste vraag niet beantwoord, namelijk wat is
er nou specifiek Nederlands aan u?
BALKENENDE:
Wat vindt u nou typisch Nederlands aan mij?
SLOTBOOM:
Een beetje dominee en een beetje koopman toch wel.
BALKENENDE:
Dat heeft prinses Máxima dus ook aardig gezegd. Dat is het mooie van
Nederland: je kunt aanhanger zijn van Ajax, van Feyenoord of welke
ploeg dan ook. Je kunt een Limburger zijn of een Zeeuw of een Fries.
Je kunt protestant of katholiek of niet gelovig. En dat is misschien
wel de charme van Nederland. Dat wij juist die grote verscheidenheid
hebben. En dat maakt een land ook sterk. Dat je om kunt gaan met
verscheidenheid. Dat vind ik een groot goed. Maar dat werkt alleen als
je ook oog hebt voor de gemeenschappelijke spelregels en ook keihard
aanpakt wat niet kan.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd, MT)
Ministerie van Algemene Zaken