Socialistische Partij

SP kritisch over inspectie nieuwe stijl


04-10-2007 * De manier waarop de onderwijsinspectie scholen controleert gaat ingrijpend veranderen. De Tweede Kamer heeft hier over gedebatteerd. Hieronder de inbreng van SP Kamerlid Jasper van Dijk.

Voorzitter,
We spreken vandaag over de onderwijsinspectie. De inspectie is flink in het nieuws. Gisteren nog kwam naar buiten dat slechts 1 op de 15 scholen zich houdt aan de onderwijstijd. Ook in haar jaarverslag staan alarmerende berichten over de kwaliteit en het niveau van het onderwijs.

De inspectie timmert dus hard aan de weg. En dan is het de vraag waarom wij dat alles moeten gaan veranderen. If it ain't broke, don't fix it, kan je zeggen. Mijn fractie is huiverig voor het nieuwe toezichtskader. Er staan enkele verbeteringen in, maar over het algemeen is het een verslechtering. De inspectie wordt op afstand gezet, de besturen krijgen het voor het zeggen. In de woorden van Herman van Die, oud-inspecteur: "Onder de dekmantel van good governance is het christendemocratisch principe soevereiniteit in eigen kring gerealiseerd."

Verbeteringen
De eerste vraag is wat de taak van de inspectie is: moet zij regels handhaven of moet zij stimuleren? Ik vind stimuleren heel belangrijk, maar het gaat in eerste instantie om handhaven. Op dat punt is er overigens een verbetering in het nieuwe voorstel: de inspectie krijgt meer middelen om in te grijpen. Er komt een interventieladder en er komen meer onaangekondigde bezoeken. Dat juichen wij toe, omdat zwakke scholen eerst en vooral schadelijk zijn voor leerlingen.

Met onaangekondigde bezoeken kunnen scholen niet meer de schone schijn ophouden, door tijdelijk een conciërge aan te nemen of snel even de ramen te lappen. Dat de Accountants niet alleen meer kijken naar rechtmatigheid van de besteding van middelen, maar ook naar doelmatigheid, vinden wij ook een verbetering. Wij krijgen wel eens meldingen van bezorgde ouders die willen weten of het geld uit de rugzak wel goed besteed wordt. Hier wordt nu op toegezien.

Maar laat ik gelijk een praktijkvoorbeeld geven om te kijken hoe de nieuwe aanpak uitwerkt. Op 16 september was er een uitzending van Zembla. In het programma zegt de rector van het Revius College in Doorn, dat de inspectie soms pauzes en schoolfeesten mee laat tellen voor onderwijsuren. Maar soms ook niet. Hoe ziet u dit?

Kritiek
Dan de kritiek. De scholen die goed scoren worden niet meer bezocht. Een schriftelijk rapport voldoet. Dat er daardoor geen totaaloverzicht meer is vind ik geen goede zaak. Ouders en Coo heeft een mooie vergelijking: hoe zou de Kamer dat vinden? Als de regering voortaan alleen nog schriftelijke informatie naar de Kamer zou sturen. Het huis zou te klein zijn, vanwege het grote belang dat wij hechten aan dualisme.

Het is een cruciale fout dat er geen periodieke onderzoeken meer worden gedaan. Nu komt de inspectie minstens één keer per vier jaar langs. In het nieuwe stelsel komt de inspectie alleen nog op bezoek als er risico's zijn aangetroffen. Op veel scholen zal dat niet het geval zijn, zeker niet op basis van de gevraagde informatie.

Los van het feit of het goed is voor de handhaving, moeten we ook kijken wat scholen hier zelf van vinden. Wij horen van leraren dat die het zelf vaak prettig vinden als de inspectie regelmatig langskomt. Dit houdt ze scherp.

Het is van belang dat alle scholen regelmatig bezocht blijven worden. In dit verband wijs ik ook op een amendement van mevrouw Dijksma c.s. uit 2001. De strekking ervan is dat alle scholen - ook de scholen die niet met grote problemen kampen - jaarlijks bezocht worden. Wat is er met dat standpunt gebeurt? Graag een update.

Dan nog een vraag over uw voortvarendheid. U heeft de scholen begin juli een brief gestuurd over het nieuwe toezicht. In NRC lees ik dat u het zelf ook "wel wat vroeg vond". Waarom heeft u het dan gedaan? Waarom heeft u niet eerst een debat met de Kamer gevoerd? Dit lijkt me niet erg zorgvuldig en ook niet netjes.

Bezuiniging
Dan is er de vraag of de hele operatie niet voortkomt uit het feit dat het om een bezuiniging gaat. Er moet 20% bezuinigd worden op de inspectie, ongeveer 10 miljoen euro. Dat zijn 90 mensen van de onderwijsinspectie. Hoe gaat dit gerealiseerd worden? Wat heeft het voor gevolgen als er 90 mensen verdwijnen bij de inspectie? En dat terwijl de inspectie ook nog eens extra taken krijgt (kinderopvang, examens MBO). Ik sluit mij aan bij de woorden van mevrouw Kraneveldt van de PvdA, die zegt: "de nieuwe aanpak komt op mij over als een stiekeme bezuiniging" (Nrc, 1-9-7).

Verbreding
De vraag is ook wat de inspectie nog wel doet in het nieuwe systeem. Er wordt gekeken naar het jaarverslag en de 'opbrengsten' van het onderwijs, zoals de cito scores, examenresultaten en aantallen zittenblijvers. Maar dit zijn kwantitatieve gegevens. Er wordt niet gekeken naar het welbevinden van leraren, leerlingen en ouders. Wat de SP betreft tellen deze zaken ook mee. De rol van de besturen wordt erg groot. Zij zijn het eerste aanspreekpunt voor de toezichthouder. Maar besturen hebben er natuurlijk alle belang bij dat de school goed wordt beoordeeld, omdat daarmee extra controles worden voorkomen en omdat de school dan goed naar buiten komt. Dat is het probleem met het verdiende vertrouwen: er komt een belang om de inspectie buiten de deur te houden. Als je de periodieke inspectie in stand houdt, is dat competitie-element er niet.

De Aob wijst ook niet voor niets op het feit dat er een papieren werkelijkheid ontstaat. Immers: besturen sturen hun informatie aan de inspectie en that's it. Cijfers kunnen prachtig zijn, maar het zegt niets over de feitelijke situatie op school. In dat verband heeft docente Josje Kuenen een interessante brief geschreven. Zij wijst op de enorme discrepantie tussen de inspectierapporten en de ervaringen op school.

Onderwijsbond CNV wijst erop dat scholen minder kinderen zullen laten blijven zitten onder het nieuwe toezicht en meer zullen laten afstromen naar lager onderwijs. Er wordt uitgegaan van een blackbox. Je stopt er een handvol kinderen in en je kijkt alleen maar hoeveel en hoe snel kinderen eruit komen. Een jaar overdoen is natuurlijk nooit leuk, maar kinderen zijn er soms bij gebaat om een jaar te blijven zitten. Voor de school staat het echter niet goed in de papieren wanneer zij hierdoor lager op de ranglijst komt te staan. Hoe ziet de minister dit probleem? Wordt de inspectie niet net als de outputfinanciering?

Leraren
Ik zou graag willen dat leraren meer worden betrokken bij de inspectie. Ook het CNV pleit daarvoor. Wat vindt de minister van een standaard tevredenheidsonderzoek bij leraren en om ook te kijken naar het ziekteverzuim onder leraren? Graag een reactie.

Samenvattend:

De rol van de inspectie is ontzettend belangrijk, gezien de grote autonomie van de scholen.


-Meer interventiemogelijkheden zijn goed

-Zwakke scholen moeten verbeterd worden voor de leerlingen
-Het periodieke onderzoek moet blijven
Zeker in tijden van grote autonomie en grote schoolbesturen
-Stem van leraren moet worden meegenomen

-Dus niet akkoord met het voorstel zoals het er nu ligt
-In hoeverre is de nieuwe opzet een gevolg van de bezuiniging?