Gezond gewicht, gezonde wijk in Zwolle
Toespraak, 8 oktober 2007
In Zwolle is op 4 oktober een project gestart in de strijd tegen
overgewicht. Gemeente, scholen, sportverenigingen en andere
maatschappelijke organisaties werken daarbij samen. Annemiek van
Bolhuis, directeur Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie, hield
namens de minister van VWS onderstaande toespraak.
Geachte dames en heren,
Mijn naam is Annemiek van Bolhuis, ik ben directeur van de directie
Voeding, gezondheidsbescherming en preventie van het ministerie van
VWS. Dat ik hier sta - en niet minister Klink - heeft te maken met
zijn verplichtingen in de Tweede Kamer. Hij laat zich daarvoor
verontschuldigen.
Vanochtend bezocht ik Het Wonderwoud. Wat een prachtige naam voor een
school.
Want wat is mooier dan om je - als opgroeiend kind - te verwonderen
over wat het leven allemaal te bieden heeft. Op de muur van de school
hangt een bord waarop staat: `De Bewegende School'. Die tekst geeft
aan dat bij de opvoeding, ontwikkeling en educatie van de leerlingen,
sport en bewegen heel belangrijke onderdelen zijn. Het Wonderwoud
beperkt zich daarbij niet tot de schoolomgeving, maar betrekt ook
thuis en de buurt daarbij.
Ik was ook op het ROC. Daar doen leerlingen een test om te ontdekken
hoe gezond of ongezond hun leefstijl is. Ik kan me voorstellen dat
zo'n test voor sommigen een verrassend resultaat geeft... Elke
leerling maakt vervolgens een eigen plan om die leefstijl, waar nodig,
te verbeteren. Die verbeteringen wordt binnen het ROC gestimuleerd en
gemonitord.
Het Wonderwoud en het ROC laten zien hoe belangen van openbare
gezondheid en onderwijs elkaar kunnen versterken. Leerlingen worden
gestimuleerd tot een gezonde leefstijl, de school krijgt gezondere
leerlingen met daardoor betere schoolprestaties en minder
schoolverzuim en op Wonderwoud worden de ouders meer betrokken bij het
onderwijs.
De activiteiten van beide scholen passen daarom goed in het plan
waarmee de GGD, de gemeente en tal van organisaties voor
gezondheidszorg, welzijn, recreatie, sport en onderwijs de strijd
aangaan tegen overgewicht. Onder het motto: `Gezond Gewicht, Gezonde
Wijk'.
Dames en heren,
Zoals ik al zei: de minister was hier graag zelf aanwezig geweest om u
te vertellen waarom juist dit Zwolse project zijn belangstelling
heeft. Ik laat u zijn mening graag horen door het uitspreken van de
door hem voorbereide toespraak.
Het ministerie dankt de organisatoren van dit symposium voor de
uitnodiging bij de officiële start van het project Gezond Gewicht,
Gezonde Wijk. Graag wil ik u vertellen waarom de minister van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport onder de indruk is van de manier
waarop u hier in Zwolle de strijd tegen overgewicht en obesitas
aanpak. Ik wil u ook vertellen waarom uw plan een voorbeeld kan worden
voor andere gemeenten in Nederland en waarom het zelfs een Europese
dimensie heeft.
We weten het allemaal: overgewicht vormt een grote bedreiging voor
onze volksgezondheid. Een paar jaar geleden konden we ons nog wat
lacherig verbazen over het grote aantal dikke mensen in Amerika. Maar
vandaag de dag zijn de gevolgen van ongezond eten en gebrek aan
beweging heel dicht bij huis - in uw eigen wijk, op het werk en op
school - te aanschouwen.
U kent ze wel: de te dikke kinderen die worden uitgelachen en niet mee
kunnen doen of niet mee mogen doen; stigmatiseren leidt tot emotionele
problemen en tot sociaal isolement.
We kennen ook de medische gevolgen: extreem overgewicht - obesitas -
kan leiden tot diabetes, hartkwalen en andere ernstige ziekten. We
kennen de economische gevolgen: een generatie Nederlanders waarvan een
heel groot deel om medische redenen niet meer kan deelnemen aan het
arbeidsproces. En een enorme stijging van de kosten van de
gezondheidszorg.
We weten het allemaal en we doen er ook al veel aan. Maar toch heeft
zo'n veertig procent van de bevolking te kampen met overgewicht.
Vooral voor kinderen, de nieuwe generatie, is er een verontrustende
trend. Had vijfentwintig jaar geleden 1 op de 15 kinderen overgewicht,
vandaag is dat 1 op de 5.
Je kunt zeggen dat een gezonde manier van leven in eerste instantie
iemands eigen verantwoordelijkheid is. Voor een deel is dat ook zo.
Maar ook al vindt iedereen de eigen gezondheid belangrijk, lang niet
iedereen leeft gezond.
Het gedrag van mensen - gezond of ongezond - wordt door nog andere
factoren bepaald. Erfelijkheid kan een rol spelen, maar in elk geval
economische factoren en sociale omstandigheden- dus ook de buurt
waarin je woont, de mensen met wie je omgaat.
Gezond gedrag is gemakkelijker als je daar in je directe omgeving -
thuis, op school, op je werk en in de wijk - toe wordt gestimuleerd.
Als gezonde producten makkelijk beschikbaar zijn en als de inrichting
van woonwijken uitnodigen tot bewegen.
We zijn hier in de Groenste Stad van Europa; die titel heeft u vorig
jaar met glans behaald. Het bezoek vanochtend leidde door een van die
prachtige parken die uw gemeente rijk is. Die groene ruimte is niet
alleen van belang uit het oogpunt van natuur en milieu, maar fungeert
ook als een aantrekkelijke en uitnodigende loop- en fietsverbinding
tussen de verschillende wijken. Het stimuleert bewoners om meer te
bewegen en daardoor overgewicht tegen te gaan.
De opvoeding, het onderwijs, sportvoorzieningen, de inrichting van de
openbare ruimte, de beschikbaarheid van gezonde voeding, het zijn
allemaal factoren die van invloed zijn op de leefstijl van kinderen.
Schoolfruit alléén is niet genoeg. En ook een eenmalig sportproject is
niet voldoende.
Alleen een gezamenlijk en blijvend aanbod van gezondheidsbevorderende
activiteiten en maatregelen in heeft effect. En dat is precies wat u
hier in Zwolle wilt bereiken. Door een integrale aanpak van het
probleem; een gezamenlijke strijd op alle fronten tegen overgewicht en
obesitas.
Maar ook een ander aspect van uw aanpak is belangrijk. Namelijk dat
het effect van die gezamenlijke inspanningen voortdurend wordt
gemeten. Ik wil u graag bekennen dat mijn interesse voor uw plan sterk
te maken heeft met de wetenschappelijke onderbouwing en monitoring.
De betrokkenheid van het Onderzoekscentrum Preventie Overgewicht, de
Vrije Universiteit en het instituut Windesheim, is naar mijn vaste
overtuiging onmisbaar. Er al uitstekend voorwerk verricht met ChecKid,
de nulmeting bij meer dan 5000 basisscholieren en het onderzoek naar
leefstijlpatronen.
Dat werk van de studenten van VU/Windesheim is niet alleen een
waardevolle basis van het project, maar ook een heel nuttige ervaring
voor deze jonge onderzoekers, omdat zij zich daarmee nog eens extra
bewust worden van de problematiek van overgewicht. En van de noodzaak
van een eigen gezonde leefstijl. Het kabinet beseft dat het bestrijden
van overgewicht en obesitas niet alleen vanuit de rijksoverheid kan
gebeuren, maar dat we daarvoor veel andere partijen nodig hebben. Dat
zijn de gemeenten, scholen, sportorganisaties, zorgaanbieders,
zorgverzekeraars en ook het bedrijfsleven. Het zijn onze partners in
preventie. Allemaal hebben zij belang bij gezonde burgers, gezonde
leerlingen en gezonde werknemers.
In 2005 hebben de ministers van VWS en zijn collega-minister van
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het Convenant Overgewicht gesloten
dat werd ondertekend door vertegenwoordigers van de
levensmiddelenindustrie, de horeca, werkgevers, zorgverzekeraars en
sportorganisaties. Het convenant overgewicht is nu halverwege. Het
aantal partners is inmiddels uitgegroeid van tien tot zeventien
landelijke organisaties.
Beseffend dat zij parallelle belangen hebben, ontplooien zij vanuit
hun eigen rol en positie activiteiten om mensen te stimuleren tot een
gezonde leefstijl.
Het is daarom verheugend dat de voorzitter van de stuurgroep hier ook
aanwezig is. De minister wil de partners van het convenant - via de
heer Rosemöller - nog eens nadrukkelijke laten weten dat hij het
convenant tot nu toe al heel waardevol vind. De publiciteit en acties
in deze eerste periode hebben vooral geleid tot een bewustwording van
de overgewichtproblematiek.
Voor de tweede helft van de convenantperiode is het tijd om er - in
voedingstermen gesproken - een schepje bovenop te doen. Om te zorgen
dat partners met concrete activiteiten zelf nog meer kunnen bijdragen
aan het terugdringen van overgewicht.
Terug naar Zwolle, dames en heren.
Vandaag gaat Gezond Gewicht, Gezonde Wijk echt van start. Voor het
bestrijden van overgewicht, het bevorderen van een gezonde leefstijl
en het inrichten van een gezonde leefomgeving. Uw aanpak heeft alles
in zich om een voorbeeld voor andere gemeenten in Nederland te worden.
En niet alleen voor Nederland. Want overgewicht en obesitas vormen
niet alleen in ons land een probleem.
De directeur van het Onderzoekcentrum Preventie Overgewicht hier in
Zwolle, professor Seidell, heeft het wel eens als volgt verwoord `de
obesitas-epidemie ontvouwt zich over de hele wereld.'
Ook de Europese afdeling van de World Health Organsation, heeft de
noodklok geluid. En de Europese Commissie kwam in mei van dit jaar met
een Witboek over allerlei gezondheidsaspecten die verband houden met
voeding, overgewicht en obesitas. Daarin pleit de EU voor een
integrale aanpak en een voortdurende monitoring van de effecten. Een
aanpak zoals u in Zwolle van plan bent. Daarmee krijgt `Gezond
Gewicht, Gezonde Wijk' een internationale dimensie. Het zou mooi zijn
als Zwolle, als groenste gemeente van Europa, ook een Europees
voorbeeld kan worden voor het bestrijden van overgewicht.
U kunt er verzekerd van zijn dat de minister van Volksgezondheid uw
gemeente met meer dan gewone belangstelling zal volgen. Mede namens
hem wens ik iedereen hier aanwezig en alle andere deelnemers aan het
project heel veel succes bij het bereiken van uw doel: een gezond
gewicht in een gezonde wijk.
Dank voor uw aandacht.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport