Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Dr. A. Klink
Postbus 20350
2500 EJ Den Haag
Onderwerp : Griepvaccinatie bij ouderen
Uw kenmerk :
Ons kenmerk : U 1171/JAK/ns
Bijlagen :
Datum : 4 oktober 2007
Geachte minister,
Recent is onrust ontstaan na publicatie van een wetenschappelijk artikel in het tijdschrift Lancet
Infectious Diseases.1 De auteurs van het artikel hebben het gepubliceerde onderzoek naar de
effecten van griepvaccinatie op een rijtje gezet. Zij menen dat het positieve effect van
griepvaccinatie van ouderen voor een groot deel wordt veroorzaakt doordat vooral gezonde en niet
de meest kwetsbare ouderen zich laten vaccineren en doordat in het onderzoek algemene
eindpunten, bijvoorbeeld sterfte door welke oorzaak dan ook, worden gebruikt. In hun conclusie
trekken de auteurs het nut van griepvaccinatie van ouderen in twijfel. Omdat eerder dit jaar de
Gezondheidsraad u heeft geadviseerd de jaarlijkse vaccinatie van ouderen te handhaven (en zelfs
uit te breiden tot mensen van 60 jaar en ouder)2 en omdat de jaarlijkse vaccinatiecampagne
binnenkort van start gaat lijkt het mij goed op deze berichten te reageren.
In 2003 noemde het College van zorgverzekeringen de jaarlijkse griepvaccinatie in Nederland,
georganiseerd in het Nationaal Programma Grieppreventie, succesvol.3 De laatste jaren heeft
onderzoek, uitgevoerd door verschillende Nederlandse groepen, de waarde van griepvaccinatie
laten zien. Uit één van deze onderzoeken blijkt dat herhaalde jaarlijkse vaccinatie een verminderde
sterfte van gevaccineerde ouderen geeft van 28 procent.4 Uit een ander onderzoek komt naar voren
dat vaccinatie van risicogroepen, ook van ouderen, leidt tot een sterke afname in
ziekenhuisopnames en sterfte (bij ouderen respectievelijk 48 en 50 procent).5 Ook zijn er in
Nederland geen aanwijzingen voor een relatief geringe deelname van ouderen met verhoogd
risico aan het programma.4
In het artikel in de Lancet Infectious Diseases wordt een eerder Nederlands onderzoek naar
de effecten van griepvaccinatie geciteerd.6,7 Het betreft een gerandomiseerd placebo-gecontroleerd
dubbelblind onderzoek, waaraan wel degelijk een groep ouderen met een verhoogd risico heeft
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 7448 Telefax (070) 340 75 23
E-mail: andre.knottnerus@gr.nl www.gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Griepvaccinatie bij ouderen
Ons kenmerk : U 1171/JAK/ns
Pagina : 2
Datum : 4 oktober 2007
deelgenomen en waarin is gekozen voor specifieke eindpunten zoals serologisch bevestigde griep
of ziekte door griep. In dit onderzoek bleek vaccinatie van ouderen het optreden van griep te
halveren.
Uit het feit dat vaccinatie in het laatstgenoemde Nederlandse onderzoek het optreden van griep
halveert en niet totaal laat verdwijnen blijkt al dat het vaccin niet perfect is. Een effectiever vaccin
zou dan ook welkom zijn. Vaccinatie is en blijft van groot belang, ook van hoogbejaarden, bij wie
door de toenemende prevalentie van risicofactoren ook een niet ideaal vaccin al veel extra ziekte
en sterfte door griep tegengaat. Vaccinatie is de enige maatregel die we kunnen nemen en het
programma in Nederland is relatief zeer succesvol. Het zou ten onrechte zijn als het vertrouwen in
dat programma, en daarmee de vaccinatiegraad onder ouderen, zou afnemen. Ook de auteurs van
het artikel in de de Lancet Infectious Diseases pleiten overigens voor voortzetting van vaccinatie
van ouderen tegen griep.1
Heden verscheen er in de New England Journal of Medicine een publicatie over onderzoek naar
het effect van griepvaccinatie bij ouderen in de Verenigde Staten.8 Ook in dit onderzoek blijkt
vaccinatie te leiden tot een afname in ziekenhuisopnames en sterfte als gevolg van griep. Daarbij
waren er, ook bij nauwkeurige analyse, geen aanwijzingen voor een preferentiële vaccinatie van
vooral gezonde ouderen.
Samenvattend: de recente publicatie in the Lancet Infectious Diseases doet niet af aan het grote
belang van het tegen griep vaccineren van ouderen, al dan niet met risicofactoren.
Met vriendelijke groet,
Prof. dr. J.A. Knottnerus
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 7448 Telefax (070) 340 75 23
email: andre.knottnerus@gr.nl
Gezondheidsraad Voorzitter
Health Council of the Netherlands
Onderwerp : Griepvaccinatie bij ouderen
Ons kenmerk : U 1171/JAK/ns
Pagina : 3
Datum : 4 oktober 2007
Literatuur
1 Simonsen L, Taylor RJ, Viboud C, Miller MA, Jackson LA. Mortality benefits of influenza vaccination in eldery
people: an ongoing controversy. Lancet 2007; 7: 658-66.
2 Gezondheidsraad, commissie griepvaccinatie: herzieningindicatiestelling. Griepvaccinatie: herziening van de
indicatiestelling. Den Haag: Gezondheidsraad; 2007: 2007/09.
3 College voor zorgverzekeringen. Nationaal Programma Grieppreventie: het succes van de griepprik. Diemen:
College voor zorgverzekeringen; 2003: 162.
4 Voordouw AC, Sturkenboom MC, Dieleman JP, Stijnen T, Smith DJ, van der LJ e.a. Annual revaccination
against influenza and mortality risk in community-dwelling elderly persons. JAMA 2004; 292: 2089-95.
5 Hak E, Buskens E, Van Essen GA, de Bakker DH, Grobbee DE, Tacken MA e.a. Clinical effectiveness of
influenza vaccination in persons younger than 65 years with high-risk medical conditions: the PRISMA study.
Arch Intern Med 2005; 165: 274-80.
6 Govaert TM, Thijs CT, Masurel N, Sprenger MJ, Dinant GJ, Knottnerus JA. The efficacy of influenza
vaccination in elderly individuals. A randomized double-blind placebo-controlled trial. JAMA 1994; 272: 1661-
5.
7 Govaert TM, Sprenger MJ, Dinant GJ, Aretz K, Masurel N, Knottnerus JA. Immune response to influenza
vaccination of elderly people. A randomized double-blind placebo-controlled trial. Vaccine 1994; 12: 1185-9.
8 Nichol KL, Nordin JD, Nelson DB, Mullooly JP, Hak E. Effectiveness of influenza vaccine in the community-
dwelling elderly. N Engl J Med 2007; 357: 1373-81.
Bezoekadres Postadres
Parnassusplein 5 Postbus 16052
2511 VX Den Haag 2500 BB Den Haag
Telefoon (070) 340 7448 Telefax (070) 340 75 23
email: andre.knottnerus@gr.nl