De Bunker verbindt verleden en heden
Toespraak, 17 september 2007
Wie De Bunker bezoekt, wordt geconfronteerd met gewetensvragen; vragen
die in de Tweede Wereldoorlog actueel waren en dat vaak nu nog zijn.
Staatssecretaris Bussemaker sprak tijdens de opening van De Bunker in
Arnhem en zei onder meer: 'In mijn beleid wil ik deze verbinding
tussen vroeger en nu ook duidelijk maken.' Hieronder staat haar
volledige toespraak.
Dames en heren,
Onderweg hierheen heb ik al een blik op de bunker kunnen werpen, en ik
moet u zeggen dat het er heel indrukwekkend en tegelijkertijd dreigend
uitziet.
Een bunker ziet er natuurlijk altijd dreigend uit. Ook al staan de
meeste midden in de natuur en hebben veel boeren vaak van de nood een
deugd gemaakt en gebruiken ze sommige bunkers als stal voor hun geiten
of schapen. Het resultaat blijft hetzelfde: het zijn naargeestige
bouwwerken.
Hoe troosteloos zo'n betonnen kolos is, wordt nog eens versterkt als
je hem op een plek ziet die je niet verwacht, zoals hier, midden in de
stad.
Ik ben er dan ook van overtuigd dat deze namaakbunker veel mensen
nieuwsgierig zal maken. En hopelijk leidt dat er toe dat mensen
besluiten een kijkje in de bunker te nemen. Ik wil mezelf daartoe in
ieder geval rekenen en straks een bezoekje brengen.
Door een bunker midden in de stad te plaatsen en daardoor mensen
nieuwsgierig te maken, is de bedenker van dit project, het
promotiebureau voor Nederlandse geschiedenis Anno, al voor een
belangrijk deel in haar doelstelling geslaagd: de oorloggeschiedenis
laagdrempelig presenteren.
Ik heb begrepen dat u ook binnen in de bunker de laagdrempeligheid
weet vast te houden. Dat is - zoals we zojuist hebben kunnen horen -
gedaan door de geschiedenis zeer persoonlijk te maken. U stelt de
bezoekers een aantal gewetensvragen. Vragen die in de oorlog realiteit
waren en waar iedereen mee geconfronteerd kon worden.
Vragen die bovendien niet alleen in de oorlog aan de orde waren, maar
die ook nu nog actueel zijn. Want al ligt de Tweede Wereldoorlog ruim
60 jaar achter ons, veel thema's uit die periode hebben niks aan
actualiteit ingeboet. Ook in Nederland niet. Nog steeds vinden sommige
mensen dat ze superieur zijn aan anderen en stellen ze zich
vijandelijk op tegenover minderheden en andersdenkenden. Respect voor
elkaar en vrijheid van meningsuiting zijn onderwerpen die 60 jaar
geleden speelden en ook vandaag. In mijn beleid wil ik deze
verbindingen tussen vroeger en nu duidelijk maken.
Behalve deze gewetensvragen krijgen de bezoekers in de bunker verhalen
te horen van mensen die de oorlog in Arnhem hebben meegemaakt. U hebt
bewust niet gekozen voor de bekende personen uit de
wereldgeschiedenis, maar voor de gewone mensen, de mensen die in een
gewone straat woonden en geen hoofdrol in de oorlog hebben gespeeld.
Ik moet u zeggen dat deze methode mij erg aanspreekt.
Het schetst een beeld dat voor iedereen herkenbaar is, voor jong en
voor oud.
En ook dat sluit aan op het beleid dat ik voorsta en dat er op gericht
is het verhaal van de oorlog te blijven vertellen aan nieuwe
generaties. Ik zie het als respect voor de oorlogsgetroffenen dat we
kennis van het verleden behouden en mensen er mee in aanraking
brengen.
En naar mate de Tweede Wereldoorlog verder achter ons komt te liggen
en het aantal mensen dat de oorlog heeft meegemaakt afneemt, wordt het
belangrijker om nieuwe, aansprekende methoden te vinden om het verhaal
te blijven vertellen. De meesten van ons hebben de oorlogsverhalen
vaak nog uit de eerste hand gehoord, van ouders, ooms en tantes. Maar
voor jongere generaties geldt dat meestal niet meer.
Mede om die reden heb ik enkele maanden geleden het startsein gegeven
voor het programma Erfgoed van de oorlog. Dit programma is er op
gericht om materiaal uit de Tweede Wereldoorlog te behouden, te
ontsluiten en vooral te gebruiken. Materiaal waarvan we denken dat het
bijzonder is en waarvan we verwachten dat het toekomstige vragen van
nieuwe generaties kan beantwoorden.
Materiaal dat we nodig hebben om onze geschiedenis te begrijpen, nu én
later.
Onderdeel van het Erfgoed van de oorlog is het project Getuigen
Verhalen: de geschiedenis opgetekend uit de mond van ooggetuigen. Dat
project zal uniek beeldmateriaal opleveren. Niet alleen voor
toekomstige historici, maar ook voor toekomstige scholieren.
Nu staan nog geregeld mensen voor de klassen die zelf de oorlog hebben
meegemaakt. En uit de reacties van leerlingen blijkt dat hun verhalen
meer effect hebben dan tientallen lesboeken. Maar over een aantal
jaren is dat niet meer mogelijk. De oorlogsgeneratie zal dan verdwenen
zijn. Gefilmde interviews met mensen die de oorlog hebben meegemaakt
kunnen dan een goed alternatief vormen. Stelt u zich eens voor als we
nu konden beschikken over gefilmde interviews met mensen die in de 19e
eeuw hadden geleefd. Wat een schat aan informatie zou dat opleveren en
wat een enorme indruk zou dat maken!
Dankzij de technieken waarover we nu beschikken kunnen we er voor
zorgen dat generaties na ons wél kunnen terugkijken én luisteren naar
de verhalen over deze belangrijke episode uit onze geschiedenis. Maar
dan, dat is u bekend, dan is wel enige haast geboden.
Anno levert met De Bunker en de daaraan verbonden website, een
belangrijke bijdrage aan het behouden, ontsluiten én het voor iedereen
toegankelijk maken van de oorlogsgeschiedenis van gewone mensen uit de
regio.
Geschiedenis van de eigen, directe omgeving spreekt mensen vaak veel
meer aan dan nationale en internationale geschiedenis. Als je weet dat
er een razzia in jouw buurt heeft plaatsgevonden en dat mensen uit
jouw buurt zijn opgepakt, heeft dat veel meer effect dan verhalen over
een anonieme wijk in een andere stad, waar je nog nooit bent geweest.
Ik vind het dan ook een goede keus van Anno om op die manier de Tweede
Wereldoorlog onder de aandacht te brengen en de dilemma's waar mensen
toen voor gesteld werden door te trekken naar het heden.
Om dezelfde reden heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei een website
gemaakt waarop ruim 3000 oorlogsmonumenten zijn verzameld. Daarop zijn
ook prima de monumenten in de regio te zien.
Wat ik ook goed van De Bunker vind, is dat het aanhaakt op het belang
van herdenken en vieren. Want ook dat hangt samen met het levend
houden van de herinnering aan de oorlog. De Bunker staat een maand
lang in Arnhem, omdat hier 63 jaar geleden de slag om Arnhem, een
onderdeel van operatie Market Garden, plaatsvond en wordt herdacht.
En ook de volgende halte van De Bunker, in Rotterdam, valt samen met
een belangrijke datum: onze nationale bevrijdingsdag 5 mei.
Dames en heren,
Ik sluit af. We gaan zo meteen naar De Bunker om deze bijzondere
tentoonstelling te openen. Ik hoop - en ga er eerlijk gezegd ook van
uit - dat veel mensen dit bouwwerk zullen bezoeken en dat het daardoor
een belangrijke bijdrage kan leveren aan het levend houden van dat
belangrijke onderdeel van onze geschiedenis, de Tweede Wereldoorlog.
Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport