Gemeente Edam-Volendam

Komt dat zien! Terug (film) blik feest Edam 600 jaar stad 1357-1957

Het hoogheemraadschap gaat een film over de Stadsfeesten van 1957 vertonen op de Open Monumentendagen aanstaande zaterdag en zondag in het gemeenlandshuis aan de Schepenmakersdijk, eerste voorstelling 10.00 uur, laatste voorstelling aanvang 16.00 uur.

Sinds jaar en dag heeft het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier een oud filmblik met inhoud in bezit. Een plakker op het blik met de tekst Edam 600 jaar stad vormde de enige aanwijzing over wat er op de film te zien is. De herdenking van Edam 650 jaar stad was aanleiding om de film te laten digitaliseren. Tevoorschijn kwam een ruim driekwartier durende rolprent van de feestweek van juli 1957 toen Edam 600 jaar stadrechten herdacht! Helaas ontbrak de aftiteling en er was archiefonderzoek nodig om de achtergronden van de film te reconstrueren.

Edam 600 jaar stad: een voorname verkleedpartij

Zoals in 2007 liet men in Edam in 1957 het toenmalige 600 jaar bestaan van de stad niet ongemerkt voorbij gaan. Reeds in het najaar van 1956 begon een feestcomité onder voorzitterschap van kaashandelaar J.H. van Zanen met de voorbereidingen. Stuwende kracht was echter vooral G.T. Vermeer, hoofd van de ULO, voorzitter van de vereniging Oud-Edam en conservator van het Edams museum. Op vrijdagavond 15 februari 1957 lanceerde hij in het afgeladen bioscoopzaaltje van het Rito-gebouw een prachtig plan. Heel Edam moest zich tijdens de feestweek van juli 1957 in zelfgemaakte middeleeuwse kostuums verkleden! Om de bevolking enthousiast te maken, volgde een heuse modeshow waar 25 modellen de prachtigste kostuums toonden. In de etalage van groenteboer Leek waren verder 250 tekeningen van middeleeuwse kleding te zien waaruit men een keuze kon maken, van burgemeester tot landloper en van jonkvrouwe tot bedelmonnik. Er was van ieder model een gratis patroon beschikbaar. De verschillende vrouwenverenigingen omarmden het idee direct. De plaatselijke middenstand verkocht tegen speciale prijzen kilometers velour, fluweel en andere stoffen.

De feestweek in juli 1957

Achttien buurtverenigingen zetten zich aan het versieren van de stad. Alles werd strak in de verf gezet en de verenigingen zorgden voor versieringen en speciale feestverlichting met lampjes, kaarsen en vetpotjes. Op vrijdag 12 juli vond de opening van de feestweek plaats met een speciale herdenkingsbijeenkomst in de Grote Kerk. Het Nederlands Kamerkoor onder leiding van oud-Edammer Anton Krelage Jr. zorgde voor muzikale omlijsting. In de dagen daarna stond Edam op zijn kop. Er was echt van alles te doen en te zien:


- een industrietentoonstelling,


- een muziekfestival waaraan alle korpsen uit Waterland deelnamen,


- een optreden van de Schermer-dansers,


- jazz van de Dutch Swing College Band,


- variété met Lou Bandy,


- een fokveedag,


- een kaasmarkt met 6.000 in boerenjollen aangevoerde Edammertjes,


- tal van activiteiten voor de jeugd zoals een kindercircus,


- een nachtelijk defilé van praalvaartuigen door de grachten met onder andere de in Edam geboren schaatscrack Coen de Koning (wereldkampioen in 1905 en winnaar van de Elfstedentocht in 1912 en 1917) op een schuit voorzien van nepijs,opvoering van middeleeuwse kluchten op een wagen,


- turndemonstraties,


- gondelvaarten,


- waterskiën,


- een bruiloft in middeleeuwse stijl (het paar trad enige tijd later echt in het huwelijk),


- een voetbalwedstrijd tussen oud-internationals en E.V.C. (uitslag 4-3),


- een kortebaandraverij,


- een wedstrijd koebootvaren met schoppen als peddels,


- en nog veel meer

Maar de circa 3000 verklede Edammers vormden toch wel het hoogtepunt. Het feest trok duizenden belangstellenden van buiten de stad. Zelfs de Duitse pers schonk aandacht aan het zeer geslaagde evenement.

De film en zijn maker

De VVV Edam nam het initiatief nam om de stadsfeesten op film vast te leggen. Op 1 februari 1957 berichtte de VVV aan burgemeester C.G.M. van Baar en de wethouders dat men Ernst Winar uit Leiden bereid had gevonden een 16 mm. zwart/wit film te maken. In de brief meldde de VVV trots dat Winar reeds vele films in tal van landen gemaakt, waaronder velen die met de hoogste onderscheidingen bekroond zijn. Daar was geen woord van gelogen, want Winar behoort tot de grote namen uit de Nederlandse en Duitse filmgeschiedenis. Hij werd in 1897 in Leiden geboren als Joseph Carl von Eichhoff.

Vanaf 1916 acteerde hij in diverse Nederlandse films. Na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 ging Winar naar Duitsland. In 1920 brak hij daar door met zijn eerste grote hoofdrol. Bovendien ging hij films regisseren. Met de komst van de geluidsfilm was Winars actieve tijd als acteur voorbij. In 1932 keerde hij naar Nederland terug waar hij diverse speelfilms regisseerde met in de hoofdrollen bekende namen als Louis en Heintje Davids en Fien de la Mar. Na de Tweede Wereldoorlog concentreerde Winar zich op jeugdfilms en werkte hij voor de Stichting Film en Wetenschap. Aan het begin van de jaren zestig monteerde de oude rot Winar nog de eerste films van Paul Verhoeven. Hij overleed in 1978 in Leiden op 83-jarige leeftijd.

Voorstellingen in het RITO-theater

Op maandag 14 oktober 1957 vond de eerste vertoning van de film over de stadsfeesten plaats voor een select gezelschap in de Openbare Lagere School. De VVV had onder andere het college van B en W met hun echtgenotes, de raadsleden, de leden van het Comité Zeshonderd Jaar Stad en de toneelspelers van de kluchten uitgenodigd. Er was ook een verslaggever van de NNC aanwezig. Die liet zich nogal kritisch uit over Winars product. Hij was er zeker in geslaagd een goede reportage te maken dat bij de aanwezigen het feest weer deed herleven. Maar betreurd werd dat Winar ook nog door twee herhaaldelijk in de film opduikende meisjes een speelfilmachtig element had willen inbrengen. Die opzet was mislukt, aldus de scribent van de NNC. Maar dat nam niet weg dat hij een bezoek aan de voorstellingen voor het grote publiek bijzonder aanbeval. In ieder geval werd de film dezelfde week nog enkele keren in het Rito-theater vertoond voor het grote publiek in combinatie met uitvoeringen van een middeleeuwse klucht door de wagenspelers. De film viel in de smaak en maakte prettige herinneringen los, meldde de NNC. Maar daarna vervaagde de herinnering aan de grandioze viering van Edam 600 jaar stad in 1957. De hervonden film laat anno 2007 - Edam 650 jaar stad - de tijd van 50 jaar geleden herleven. Komt dat zien!