Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
Inhoud pagina: Toespraak minister bij lustrum stichting M
4 september 2007
Dames en heren,
M is een succes. Dat is vijf jaar nadat de eerste voorzichtige stappen
werden gezet met de anonieme meldlijn, de enige conclusie die we
kunnen trekken.
Ik feliciteer iedereen die aan dit succes van Meld Misdaad Anoniem
heeft meegewerkt.
De cijfers zijn duidelijk. Het begon met zo'n 2000 bruikbare meldingen
per jaar, nu ligt dat op meer dan 15.000 per jaar, als gevolg van
67.000 telefoontjes. Het aantal bruikbare tips is fors gestegen. Vorig
jaar konden er 28 verdachten per week worden aangehouden, mede naar
aanleiding van deze tips. Maandelijks worden 600 nieuwe onderzoeken
gestart.
Opmerkelijke cijfers.
Voordat het meldpunt er was bleef veel informatie verstopt. De drempel
voor meldingen en getuigenverklaringen bij politie of justitie, bleek
vaak te hoog.
Het meldnummer van M biedt niet alleen een luisterend oor. Maar ook
een handelend vervolg. Meer zaken komen aan het licht, en daar gaat
het om.
Dat is ook de reden dat ik samen met de minister van Justitie laat
onderzoeken of er mogelijkheden zijn om het doen van anonieme aangifte
uit te breiden. Als je slachtoffer bent van een misdrijf kan het
immers lastig zijn als je identiteit boven water komt. Dat is niet in
het belang van het slachtoffer. We bekijken of we daar iets aan kunnen
doen.
Wat voor conclusies kunnen we nu uit het succes van M trekken?
Ten eerste. Veiligheid is niet alleen een politiezaak. Mensen willen
graag een bijdrage kunnen leveren aan het tegengaan van criminaliteit.
Dat blijkt keer op keer bij initiatieven waar burgers bij politiezaken
worden betrokken. Veel mensen voelen zich medeverantwoordelijk voor
veiligheid in hun buurt. Ze zijn betrokken en willen vaak iets doen
wanneer ze iets verdachts zien. Een vorm van actief burgerschap die de
overheid moet bevorderen.
Ten tweede. We moeten mensen serieus nemen. We moeten goed naar ze
luisteren en daadwerkelijk iets doen met hun waarnemingen.
Op die manier is een veiliger Nederland geen abstract begrip. Op die
manier voelen mensen zich daadwerkelijk betrokken bij hun veiligheid.
En op die manier krijgen mensen ook meer vertrouwen in de overheid.
Ik kom daarmee op het bijzondere karakter van de overheid. De overheid
is van en voor de mensen. We zijn geen bedrijf, we hebben geen
winstoogmerk. Bij veel vormen van dienstverlening hebben we een
monopoliepositie.
Mensen zijn het niet altijd eens met de overheid, maar ze moeten er
van op aan kunnen dat ze altijd eerlijk worden behandeld.
Een integere overheid: dat is minstens zo belangrijk voor het
vertrouwen als het zorgen voor veiligheid.
Wat heeft dit nu met M te maken?
M heeft zich in de praktijk bewezen. Het is een effectief aanvullend
middel voor een veiliger Nederland. Zo'n aanvullend middel ontbreekt
nog in het streven naar een integere overheid.
Daarom krijgt M er een extra taak bij. M wordt ook het meldpunt voor
schendingen door overheidsfunctionarissen. Burgers en ambtenaren die
schendingen van integriteit tegenkomen in de praktijk, of vermoedens
daarvan hebben, kunnen hiervoor terecht bij het meldpunt M.
Ik zeg met nadruk dat dit een aanvulling is op wat we al doen aan
integriteit. Intern en openlijk melden blijft het uitgangspunt. Maar
mensen kunnen om wat voor reden dan ook huiverig zijn om gebruik te
maken van die bestaande mogelijkheden. Dan moet er toch een laatste
middel zijn.
De overheid ként immers al klachtenregelingen, vertrouwenspersonen en
het intern bespreekbaar maken van gevoelige onderwerpen.
Er zíjn normen en regels. Er is een klokkenluidersregeling.
Overheidsorganisaties kunnen bovendien een beroep doen op Bureau
Integriteitsbevordering Openbare Sector, dat overheidsorganisaties
ondersteunt.
Ook is er al veel aandacht voor de cultúúr in de organisatie. Een open
organisatiecultuur, waarin openlijk melden van vermoedens van
schendingen gewoon is, kan veel ellende voorkomen.
Voorbeeldgedrag van de leiding en zichtbare handhaving is van belang.
Het zelfreinigend vermogen - nogmaals - staat voorop.
Maar we hebben indicaties dat niet alles aan het licht komt. Zo'n
indicatie komt uit een grootschalig onderzoek van mijn ministerie
waaraan 30.000 ambtenaren hebben deelgenomen. Eén op de vijf geeft aan
zich niet veilig te voelen om integriteitsvraagstukken aan de orde te
stellen bij collega's of leidinggevenden.
Daar willen we ons niet bij neerleggen. We kunnen het ons niet
veroorloven dat zaken onopgemerkt en onaangepakt blijven. Wie
vermoedens heeft van een schending moet ergens op een laagdrempelige
manier terecht kunnen. Angst mag niet leiden tot terughoudendheid.
We maken daarbij graag gebruik van de expertise die inmiddels bij het
meldpunt M is opgedaan. De anonimiteit is gewaarborgd.
Ook hierbij geldt: er is geen reden meer om niet te melden.
Zorgvuldigheid staat voorop. Een serieuze melding wordt overgedragen
aan een vast punt binnen de betrokken overheidsorganisatie. Dit kan
bijvoorbeeld de coördinator integriteit zijn.
Een melding is niet het begin van overhaast handelen en overreacties,
maar van zorgvuldig onderzoek.
Voor ondersteuning aan overheidsorganisaties is gezorgd. Het bureau
Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector heeft een handreiking
gemaakt die vanaf vandaag beschikbaar is op internet.
Vandaag gaat de pilot van start voor de periode van een half jaar.
Verschillende organisaties hebben zich al aangemeld, zoals de
provincie Limburg, de gemeenten Maastricht, Sittard, Den Haag,
Rotterdam en Amsterdam, het waterschap Rivierenland, de
Rijksgebouwendienst, de Belastingdienst, en de ministeries van Verkeer
en Waterstaat Defensie en BZK. De organisaties zorgen zelf voor
bekendheid van het meldpunt.
Betekent dit dat we niets doen als er een melding komt over een
niet-deelnemende organisatie? Nee, want dan gaan we na of we die
melding op een zorgvuldige manier onder de aandacht kunnen brengen van
die organisatie. Het verschil is dat we bij de deelnemende organisatie
daarover vaste afspraken hebben gemaakt.
De proef moet uitwijzen of de procedures in de praktijk werken en of
er voldoende bruikbare meldingen binnenkomen. Een bruikbare melding
duidt op een serieuze integriteitsschending. Het levert voldoende
concrete gegevens op waarmee de organisatie aan de slag kan. Wanneer
er voldoende van dergelijke meldingen binnenkomen wordt het meldpunt
in de lucht gehouden. Het oordeel over de proef hangt ook af van het
oordeel van de organisaties die deelnemen.
Ik hoop dat er nog veel organisaties aanhaken bij deze proef. Ik zou
zeggen met het oog op het introductiefilmpje: `spring ook op die
M-tram'.
Ik heb tot slot veel vertrouwen in de deskundigheid in de medewerkers
van M. Ik heb ook vertrouwen in de werking van M. Niet alleen vanwege
de praktische werking, maar ook vanwege het signaal dat ervan uit
gaat, in de zin van: `Mensen we nemen u serieus. Een veiliger
Nederland en een integere overheid is niet alleen ónze, maar ook úw
zaak.'
---
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties