De Voorzitter van de Tweede Kamer Postbus 90801
der Staten-Generaal 2509 LV Den Haag
Anna van Hannoverstraat 4
Binnenhof 1 A Telefoon (070) 333 44 44
2513 AA S GRAVENHAGE Fax (070) 333 40 33
www.szw.nl
2513AA22XA
Contactpersoon Ons kenmerk ARBO/A&V/2007/28447
Doorkiesnummer Datum 31 augustus 2007
Faxnummer
Onderwerp Arbeidsgehandicaptenmonitor 2006
Hierbij stuur ik u, mede namens de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
de Arbeidsgehandicaptenmonitor 2006. Hierna volgt een korte beschrijving van de
belangrijkste resultaten, een overzicht van ingezet beleid en een notie over toekomstige
monitoring.
Arbeidsgehandicaptenmonitor 2006
De Arbeidsgehandicaptenmonitor geeft zicht op de mate waarin mensen met een langdurige
aandoening, ziekte of handicap zich belemmerd voelen bij het verkrijgen of behouden van
werk. Deze monitor is gebaseerd op gegevens uit de Enquête beroepsbevolking, waarin aan
personen van 1564 jaar wordt gevraagd of men `last heeft van één of meer langdurige
aandoeningen, ziekten of handicaps'. Indien dit het geval is, wordt gevraagd of men `als
gevolg van deze langdurige aandoening, ziekte of handicap wordt belemmerd in het uitvoeren
of verkrijgen van werk'. Mensen die beide vragen bevestigend beantwoorden, worden
aangemerkt als `arbeidsgehandicapt'. Er wordt hierbij niet ingegaan op aspecten inzake
uitkeringsgerechtigheid.
Ook wordt gevraagd naar het al of niet willen werken en het wegnemen van ervaren
belemmeringen door de werkgever door middel van werkaanpassingen. Gekoppeld aan
aandoening, leeftijd, opleidingsniveau en sector wordt hierover informatie gepresenteerd.
Tevens wordt een aanvullende analyse naar inkomensgegevens over 2004 gepresenteerd.
Algemene conclusie
Het aantal arbeidsgehandicapten is na een aanvankelijke stijging in de periode 2002 tot en met
2004, in de jaren 2005 en 2006 iets gedaald. In 2006 waren er bijna 1,7 miljoen mensen van
15-64 jaar die vonden dat zij door een langdurige aandoening of handicap belemmerd werden
in het verkrijgen of uitvoeren van werk. Daarmee wordt 15,8% van alle mensen van 15-64 jaar
aangemerkt als arbeidsgehandicapt. In 2005 was dit percentage 16,2%.
Ons kenmerk ARBO/A&V/2007/28447
Arbeidsparticipatie en inkomen
De daling van de arbeidsdeelname die sinds 2002 zichtbaar was, heeft zich sinds 2005 niet
verder voortgezet. In 2006 lag de arbeidsdeelname van arbeidsgehandicapten op hetzelfde
niveau als in 2005, namelijk bijna 40% behoorde tot de werkzame beroepsbevolking. In 2002
was dit 44%.
Het aandeel werkzame arbeidsgehandicapten met een vast contract is iets teruggelopen en is
inmiddels gelijk aan het aandeel van de totale werkzame beroepsbevolking. Het aandeel
zelfstandigen onder de arbeidsgehandicapten is iets toegenomen en is daarmee wat groter dan
onder de totale werkzame beroepsbevolking.
In 2004 lag de doorsnee van het persoonlijk inkomen van een werkende arbeidsgehandicapte
tussen de 15 en 64 jaar met een volledig jaarinkomen 9% lager dan de doorsnee van het
inkomen van een niet arbeidsgehandicapte. Na correctie voor geslacht, leeftijd,
opleidingsniveau, herkomst en arbeidsduur neemt de inkomensachterstand van
arbeidsgehandicapten met de helft af tot 4.5%. Het opleidingsniveau en de arbeidsduur zijn
hierbij de meest verklarende factoren. Een mogelijke verklaring voor de nog overblijvende
inkomensachterstand is dat arbeidsgehandicapten minder doorgroeien in hun baan doordat zij
gemiddeld minder uren werken en waarschijnlijk vaker met ziekteverzuim en onderbrekingen
in hun loopbaan te maken hebben.
Meest voorkomende aandoeningen
De verdeling van de arbeidsgehandicapten naar type aandoening is van 2005 op 2006
nauwelijks veranderd. Ook in 2006 gaf meer dan de helft van de arbeidsgehandicapten aan
door rug- en nekklachten belemmerd te worden. Van de arbeidsgehandicapten gaf ruim een
derde aan belemmerd te worden door klachten aan armen of benen, een kwart door psychische
klachten en een vijfde door migraine. Met name psychische klachten en migraine leiden tot
werkloosheid.
Arbeidsgehandicapten hadden in 60% van de gevallen te maken met comorbiditeit: het
tegelijkertijd optreden van meer dan één aandoening.
Leeftijd en opleiding
Het aandeel 25-34-jarigen onder de arbeidsgehandicapten is in de periode van 2002-2006
teruggelopen, van 15% naar 12%. In deze periode is het aandeel 55-64-jarigen toegenomen
van 28% naar 32%. Het tempo waarin de groep arbeidsgehandicapten vergrijst komt overeen
met die van de totale bevolking van 15-64 jaar. In 2006 was 58% van de arbeidsgehandicapten
45 jaar of ouder (het aandeel 45-64 jarigen in de totale bevolking was 40%). Ouderen zijn dus
vaker arbeidsgehandicapt, wat verklaard kan worden door het gegeven dat ouderen in het
algemeen vaker gezondheidsklachten hebben.
Van alle arbeidsgehandicapten was in 2006 bijna de helft laagopgeleid. In de totale bevolking
van 15-64 jaar is een derde laagopgeleid. Daarmee zijn lager opgeleiden net als ouderen
oververtegenwoordigd onder de arbeidsgehandicapten.
---
Ons kenmerk ARBO/A&V/2007/28447
Werkaanpassingen
Het aandeel arbeidsgehandicapten dat in de 12 maanden voorafgaande aan het interview een
aanpassing heeft gehad op het werk in verband met een langdurige aandoening is 31%. Het
aandeel arbeidsgehandicapten dat zegt een aanpassing nodig te hebben is 16%. Deze aandelen
zijn nauwelijks veranderd over de jaren.
Inschrijvingen CWI en beschikbaar arbeidspotentieel
In 2006 stond ruim 12% van de arbeidsgehandicapten (214 duizend personen) ingeschreven bij
een CWI. Van de werkloze arbeidsgehandicapten stond de meerderheid ingeschreven bij het
CWI. Van de 161 duizend arbeidsgehandicapten die aangaven wel te willen werken, maar
recent geen pogingen ondernomen hadden om werk te vinden, stonden er 120 duizend niet
ingeschreven. Zij zijn daartoe ook niet verplicht.
Kabinetsbeleid en actuele ontwikkelingen
Arbeid en maatschappelijke participatie
Het kabinet is verheugd te constateren dat in deze monitor de arbeidsdeelname van
arbeidsgehandicapten in 2006 is gestabiliseerd. Het kabinetsbeleid beoogt de
arbeidsmarktpositie van gedeeltelijk arbeidsgeschikten verder te versterken met gerichte
maatregelen. In het Beleidsprogramma 2007-20111 is de ambitie neergelegd om 200.000
mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt extra aan het werk te helpen.
Zowel het bestuursakkoord gesloten met de VNG, als de uitkomsten van de participatietop
van het kabinet met sociale partners en gemeenten, van 28 juni jl. bouwen voort op de ambities
van het kabinet. Het kabinet maakt extra middelen vrij om de uitstroom naar reguliere arbeid
voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te verhogen. Hierbij wordt gedacht aan
loonkostensubsidie, aan de slag gaan met behoud van uitkering of aan stimulering van het
zelfstandig ondernemerschap.
Daarnaast heeft de SER recent een advies uitgebracht over de participatie van personen die
recht hebben op een uitkering op grond van de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening
jonggehandicapten (Wajong). De kabinetsreactie op dit advies wordt voorbereid in
samenwerking met de Ministeries van J&G, OCW en Financiën.
Extra aandacht voor de maatschappelijke participatie en arbeidsdeelname voor mensen met
een arbeidshandicap blijft van belang. Deze ambitie zal op regionaal en lokaal niveau in
samenwerking tussen sociale partners, gemeenten, en uitvoeringsorganisaties worden
gerealiseerd. In het kader van het project `Iedereen doet mee' zijn regiobijeenkomsten en
themabijeenkomsten voorzien. Hierin kan ook informatie over deze doelgroep en over de door
werkgevers te benutten instrumenten een plaats krijgen.
1 Samen werken, samen leven, Beleidsprogramma Kabinet Balkenende IV 2007-2011, p. 46-47, Project `Iedereen
doet mee'.
---
Ons kenmerk ARBO/A&V/2007/28447
Beeldvorming en communicatie
In het kader van het actieprogramma `Iedereen doet mee' is er ook aandacht voor
samenwerking en uitwisseling van kennis, ervaring, dialoog en wegnemen van vooroordelen.
Instrumenten, ervaringen en expertise zoals ontwikkeld door de Commissie Het Werkend
Perspectief kunnen daarbij worden ingezet.
Verder loopt sinds mei 2006 de beeldvormingcampagne `Geknipt voor de juiste baan'. Het
ministerie van SZW is deze campagne gestart in samenwerking met werkgeversorganisaties
(VNO-NCW, MKB-Nederland en LTO), de werknemersorganisaties (FNV, CNV, MHP),
UWV, CWI en CWP. De campagne richt zich op een brede doelgroep van werkgevers,
(gedeeltelijk arbeidsgeschikte) werknemers zelf, intermediairs en uitvoerders. Het doel van de
campagne is om het denken van en over gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers te
verbeteren. Centraal informatiepunt is de campagnesite www.gekniptvoordejuistebaan.nl.
Aandoeningen en werkaanpassingen
Als mensen door meerdere aandoeningen te maken hebben met een arbeidshandicap en er
werkaanpassingen nodig zijn, blijft gerichte arbozorg van groot belang.
Het verdient aanbeveling dat sociale partners in het kader van arbocatalogi bezien of en hoe
maatregelen als werkaanpassingen voor mensen met langdurige aandoeningen benoemd en
verder geïmplementeerd kunnen worden in een sector.
Inkomenspositie
Ook uit andere bronnen komt naar voren dat er chronisch zieken en gehandicapten zijn, die
afhankelijk van hun leefsituatie en hun beperkingen soms te maken hebben met een lager
inkomen dan gemiddeld. (TK 2006-2007, 30 800 XV, nr 75).
Zoals hierboven aangegeven beoogt het kabinet met het Actieprogramma `Iedereen doet mee',
om samen met alle betrokken partijen, de mogelijkheden om inkomen te verwerven via werk
te vergroten.
Toekomstige monitoring
De Arbeidsgehandicaptenmonitor is voor het eerst verschenen in 2001 om de positie van
mensen met een chronische ziekte of handicap op de arbeidsmarkt te kunnen volgen. Het is de
laatste keer dat u de monitor in deze vorm ontvangt. Gegevensuitvraag over arbeidshandicap,
arbeidsomstandigheden en werkaanpassingen van werkenden is inmiddels ondergebracht in de
Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA).
De gewijzigde regelgeving in de sociale zekerheid is aanleiding om de behoefte aan
beleidsinformatie opnieuw te bezien en waar nodig te actualiseren. Nieuwe voorstellen voor
gegevensverzameling worden momenteel ontwikkeld. De CG-raad en LCR worden hierbij
betrokken.
---
Ons kenmerk ARBO/A&V/2007/28447
Tot slot
`Iedereen doet mee'. Het kabinet heeft samen met alle betrokkenen de ambitie om meer
mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag te helpen. Uit deze monitor komt naar
voren dat er een benutbaar arbeidspotentieel is van ruim 160 duizend mensen met een
arbeidshandicap, die aangeven wél 12 uur of meer te willen werken, maar nog niet recent op
zoek zijn. Een uitdaging voor alle betrokkenen om ook hen te stimuleren om `op weg naar
werk te gaan'.
De Minister van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid,
(J.P.H. Donner)
Bijlage(n):
Arbeidsgehandicaptenmonitor 2006
---
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid