31 aug 2007
Promovendus ir. Luc Hornstra van Wageningen Universiteit heeft een
techniek ontwikkeld waarmee de voedingsindustrie de bacteriële
kwelgeest Bacillus cereus beter kan bestrijden. Hij ontdekte dat
bepaalde stoffen de voedselbederver en ziekteverwekker, die kwetsbaar
is als hij net wakker is, uit zijn slaap halen.Â
Als ergens voedsel bederft, is de kans groot dat B. cereus daarvoor
verantwoordelijk is. De bacterie komt praktisch overal voor, en neemt
een loopje met legio technieken waarmee de voedingsindustrie verse
producten wil beschermen tegen bederf. Het geheime wapen van B. cereus
heet sporulatie.
Fabrikanten hebben niet zoveel moeite om B. cereus in zijn volwassen
gedaante â die overigens praktisch overal aanwezig is â te bestrijden,
maar staan machteloos tegenover zijn sporen. Die vormt de bacterie als
hij het vuur aan de schenen gelegd krijgt, bijvoorbeeld bij droogte of
gebrek aan voedsel.
Anders dan de bacterie is zijn spore bestand tegen hitte, droogte,
chemicaliën en straling. De spore is biologisch niet actief, en heeft
dus geen voedsel of zuurstof nodig. Hij overleeft milde behandelingen
waarmee de industrie verse levensmiddelen conserveert, en wacht
vervolgens tot de omstandigheden zijn verbeterd. Dan wordt hij wakker,
en groeit hij weer uit tot een bacterie die zich snel kan
vermenigvuldigen.
De bacterie zorgt voor problemen in onder meer de zuivelindustrie,
waar de spore zich hecht aan de metalen oppervlakten van
procesinstallaties. Als bedrijven de installaties schoonmaken doden ze
de bacterie, maar niet de spore. Zodra de bijtende stoffen uit de
installaties zijn verdwenen, verandert de spore weer in een
volwaardige bacterie.
Voor het Topinstituut Food and Nutrition onderzocht Hornstra door
welke prikkels de spore zich weer terugverandert in een actieve
bacterie. Hij ontdekte dat de spore zeven soorten eiwitten heeft die
hem vertellen wanneer hij wakker moet worden. De zeven
kiemingsreceptoren wekken de spore als er in zijn omgeving stoffen
circuleren die wijzen op de aanwezigheid van voedingsstoffen zoals
adenosine, inosine en aminozuren. De sterkste prikkel die de slapende
spore wekt, ontdekte de promovendus, is een combinatie van inosine en
een vrij aminozuur.
Met die kennis bedacht Hornstra een methode waarmee de
voedingsindustrie de sporen van B. cereus die zich aan stalen
oppervlakten hebben vastgemaakt, toch nog kan bestrijden. De
promovendus stelde de spore bloot aan een mengsel van inosine en het
vrije aminozuur L-alanine, waardoor de spore zich terugveranderde in
een volwassen bacterie. En die kon Hornstra moeiteloos om zeep helpen.
Luc Hornstra promoveert op 3 september bij prof. Tjakko Abee,
persoonlijk hoogleraar bij de leerstoelgroep
Levensmiddelenmicrobiologie, en prof. Willem de Vos, hoogleraar
Microbiologie aan Wageningen Universiteit.
Willem Koert
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het wordt u
aangeboden door de afdeling Corporate Communicatie. Meer informatie
bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@cereales.nl. Zie archief (inclusief Wb-artikelen) op
http://www.resource-online.nl.
Pak de ziekteverwekker als hij net
wakker is