De Unie
29/08/2007
Vakbond temt overnamekapitalisten
29 augustus 2007 - âDe top van ABN Amro kan het bankpersoneel, dat
zich tegen Fortis heeft uitgesproken, niet lager negeren, vindt
Bernard van Praag. De factor arbeid is terug.
In het voortslepende drama van ABN Amro heeft zich een opzienbarende
ontwikkeling voorgedaan. Vakbond De Unie heeft via internet een
enquête gehouden onder het Nederlandse personeel (Economie, 25
augustus). Het ging om twintigduizend man, van wie ruim zesduizend
hebben geantwoord. In de niet-anonieme enquête keert 90 procent van
de respondenten zich tegen het opknipscenario van het âtrio Fortis
c.s.', terwijl 39 procent een fusie met Barclays wel ziet zitten. Een
krappe meerderheid van 55 procent ziet nog het meeste in een
voortzetting van de huidige situatie, waarin ABN Amro zelfstandig
verder gaat.
In het Financieele Dagblad zegt een woordvoerder van ABN Amro het niet
verwonderlijk te vinden dat het personeel in meerderheid
zelfstandigheid verkiest. 'Dat horen we ook in onze interne
communicatie. Maar het zijn de aandeelhouders die uit de twee
biedingen kiezen, dat is de realiteit.'
Maar er is nog een andere realiteit. Bij veel moderne servicebedrijven
schuilt de kracht van het bedrijf in goedgemotiveerde, goedgeschoolde
werkers, die loyaal blijven aan hun bedrijf. Ook voor een bankbedrijf
als ABN Amro is dat de realiteit, althans behoort dat te wezen. Het
gaat hier niet om aandelenkapitaal, maar om menselijk kapitaal dat een
essentiële productiefactor is voor het productieproces. Het is der
dritte im Bunde, naast kapitaalverschaffers en Raad van Bestuur.
Het is deze realiteit waaraan de bankleiding weinig boodschap lijkt te
hebben en die haar nu gaat opbreken. Tot nu toe gingen partijen ervan
uit dat personeel als bedrijfsinventaris naar believen kan worden
verkocht of geloosd. Het is de grote verdienste van de kleine vakbond
De Unie dat zij deze meestal tot stilzwijgen gedoemde partij een stem
heeft gegeven.
Natuurlijk zal er van allerlei zijn af te dingen op de
representativiteit van deze enquête, maar dat neemt niet weg dat
zulke uitkomsten in ieder geval vragen om nader, wetenschappelijk meer
verantwoord onderzoek, en dat het voorlopig wel geraden lijkt deze
uitkomsten niet met een korreltje zout te nemen.
In zekere zin lijkt deze peiling een steun in de rug voor de leiding
van ABN Amro, omdat de aversie van Rijkman Groenink tegen een overname
door het trio wordt gedeeld door 90 procent van het personeel. Maar
anderzijds blijkt ook het Barclays plan geen meerderheid te krijgen
onder het personeel. Dit duidt niet op veel vertrouwen in de huidige
leiding.
Deze uitspraken van het personeel kunnen niet worden genegeerd in het
verdere onderhandelingsproces. Natuurlijk heeft de directie van Fortis
deze berichten ook gelezen, en ik kan me niet voorstellen dat zij er
blij mee is. Als er een algemene onwil is bij het ABN Amro personeel
om onder de Fortis-vlag verder te gaan dan is het gevaar levensgroot
dat een deel van het personeel een baan elders zal zoeken, waarbij
natuurlijk niet de slechtsten het schip zullen verlaten. De
mogelijkheid is voor Fortis reëel dat men een lege dop of slechts een
half ei gaat kopen, omdat het goede personeel het hazenpad heeft
gekozen. In dat verband zijn de geruchten over een mogelijke
heroverweging en verlaging van het Fortis bod begrijpelijk en
onheilspellend.
Hetzelfde geldt in mindere mate voor Barclays. Als één van de twee
bieders zich terugtrekt, zal dit voor de andere bieder zeker een extra
factor worden nog eens goed over het bod na te denken, en het
eventueel tg verlagen of in te trekken.
Ook voor de minister van Financiën, die nu nadenkt over het al dan
niet verbieden van een overname door Fortis, is deze uitspraak van het
personeel een nieuw feit van betekenis. Het is (helaas) niet de taak
van de minister om de personeelsbelangen te laten meewegen bij zijn
oordeelsvorming. Wanneer echter de kwaliteit van de dienstverlening
door ABN in het gedrang dreigt te komen door het weglopen en de
demotivatie van ABN personeel is dit wel degelijk van belang voor de
afwikkeling van het Nederlandse geldverkeer en de financiële markten.
Bovendien zou een op termijn wegvallen van de ABN als zelfstandige
aanbieder op de Nederlandse markt naast de grote spelers ING, Rabo en
Fortis, leiden tot een mogelijk onaanvaardbare verschraling van de
concurrentie op deze markt. Die valt overigens toch al voor een groot
deel uiteen in regionale en sectorale markten, waar niet alle grote
spelers gelijkelijk vertegenwoordigd zijn. Dit zou zeker een argument
moeten zijn voor de minister; het zou ertoe kunnen leiden dat een
overname door Fortis niet de ministeriële toestemming zou kunnen
krijgen.
Al met al lijkt het er op dat De Unie historie heeft geschreven. Voor
het eerst lijkt het belang van de opinie van het personeel bij zulke
diep ingrijpende transacties te worden onderkend. Dit is een
essentieel andere benadering dan de tandeloze inbreng van vakbonden in
ondernemingsraden.
Op deze ontraditionele wijze krijgt de factor arbeid invloed bij een
overnameproces, dat doorgaans wordt behandeld als Chefâs Sache,
waarbij slechts de kapitaalverschaffers / aandeelhouders,
commissarissen, en een handvol leden van de Raad van Bestuur de dienst
uitmaken.
We raken hier natuurlijk aan de grenzen van het onversneden
aandeelhouderskapitalisme, dat de laatste jaren toonaangevend is
geworden. Het is duidelijk dat deze ontwikkeling, die mij persoonlijk
heilzaam lijkt, ook internationaal navolging zal kunnen krijgen. En
dat is dan te danken aan deze kleine maar onafhankelijke dreumes in
vakbondsland: De Unie.
Bernard van Praag is econoom en universiteitshoogleraar aan de
Universiteit van Amsterdam.