Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
NE1.07I.0031
(PO3009 en PO3491)
EINDRAPPORTAGE IMPLEMENTATIE VAN DYSLEXIEBELEID IN HET FUNDEREND ONDERWIJS
D.D. 11 MEI 2007
Naam instelling KPC Onderwijs Innovatie Centrum
Contactpersoon Naam : drs. Jan M.G. Arts
Functie : divisiemanager primair onderwijs
Projectnaam Implementatie van Dyslexiebeleid in het funderend onderwijs
Projectcode KPC/PO3009, inclusief KPC/PO3491
Realisering van het project Uitgangspunten
Het subsidieverzoek (NE1.05I.0091 KPC/PO3009) vormde de basis voor de
verdere uitwerking van het project. Daarbij hebben we tevens de volgende
uitgangspunten gehanteerd.
1 Gericht op implementatie en ontsluiten van opbrengsten
Het Masterplan Dyslexie Plus is nadrukkelijk bedoeld voor verdere
implementatie van dyslexie (protocollen, interventies, compenserende
middelen) en het ontsluiten van producten en werkwijzen uit het Masterplan
Dyslexie.
2 Consolideren van de verworvenheden voor periode na 2006
Een ander belangrijk punt is dat we in onze werkwijze geacht worden aan te
sluiten bij bestaande structuren (samenwerkingsverbanden, organisatie
schoolmanagers) en projecten, zodat na afloop van deze subsidieperiode de
verworvenheden doorgang vinden in andere, bestaande structuren.
Dat betekent dat:
- geen activiteiten opgestart worden die we niet kunnen continueren na
2006;
- bekeken moet worden hoe huidige activiteiten, zoals de helpdesk voor
ouders en de site voor scholen/leraren in stand kunnen blijven na 2006.
3 Doelstellingen
In de subsidieaanvraag staan de volgende vier doelstellingen genoemd:
a het vergroten van kennis en vaardigheden ten aanzien van dyslexie
(beleid en begeleiding) binnen scholen voor po en vo,
samenwerkingsverbanden en grote schoolbesturen, met name gericht
op:
- compenserende en dispenserende maatregelen in de bovenbouw van
het reguliere basisonderwijs;
- de invoering van het protocol voor het sbo;
- begeleiding van dyslectische leerlingen in de klas in po en vo;
- dyslexiebeleid op het niveau van de school, bestuur en
samenwerkingsverband in met name sbo en vo;
- de overdracht tussen po en vo.
b Het vergroten van het urgentiebesef bij de lerarenopleidingen, zodat in
de opleidingen structurele aandacht is voor leesproblemen en dyslexie in
de majorfase.
c Ouders van dyslectische kinderen up-to-date informeren over de
voorgestane aanpak dyslexie en hun eigen mogelijkheden daarin, met
specifieke aandacht voor moeilijk bereikbare doelgroepen.
d Optimale afstemming tussen onderwijs en zorg, met name gericht op de
implementatie van het diagnostisch instrumentarium in het Cito-LVS+.
Gezien het toegekende budget van 800.000, hetgeen minder is dan was
aangevraagd, zijn deze doelstellingen enigszins bijgesteld, conform de
afspraken met het Ministerie voor OCW:
- doelstelling a wordt gehandhaafd;
- doelstelling b wordt deels gerealiseerd door inzet van het resterende
budget uit deelproject 3 van het masterplan;
- bij doelstelling c vervalt het onderdeel `aandacht voor moeilijk
bereikbaren doelgroepen';
- doelstelling d wordt voor het overgrote deel gerealiseerd buiten de
huidige subsidieaanvraag, waarvoor een afzonderlijk budget is
aangevraagd voor de jaren 2006 en 2007.
Projectopzet
Conform de opzet van het project in de subsidieaanvraag, onderscheiden we
drie delen:
1 scholen en leraren po en vo, samenwerkingsverbanden po en vo;
2 ouders;
3 afstemming met de zorg.
De lerarenopleidingen, die in eerste instantie onder deel 1 waren gevat, vallen
buiten de subsidiegelden in het kader van dit project. Zoals al eerder is
aangegeven, zijn er echter gelden vanuit het Masterplan Dyslexie over die
daarvoor ingezet worden. De besteding van deze gelden is daarom
opgenomen als vierde onderdeel:
4 De lerarenopleidingen.
PO3491 Afstemming Onderwijs en Zorg ten aanzien van dyslexie
Ten behoeve van doelstelling d is nog een additionele subsidie toegekend.
Deze aanvulling was gericht op:
1 beschrijven van good practices voor vo-scholen gericht op de
afstemming met de externe zorg.
2 Beïnvloeden van de concrete invulling van het Protocol Diagnose en
Behandeling, met name wat betreft de afstemming met onderwijs in de
behandelfase.
Per onderscheiden projectonderdeel geven we op de onderstaande pagina's
de gerealiseerde opbrengsten weer. Daarin zijn tevens de opbrengsten van
PO3491 opgenomen.
Toegekende subsidie PO3009: 800.000,--
PO3491 20.000,--
Totaal 820.000,--
Gerealiseerd Zie onderstaan de financiële verantwoording
Financiële verantwoording bij eindrapportage PO3009 en PO3491
Personele Activiteitenkosten Totale Verleen
Masterplan Dyslexie kosten kosten
PO3009 Masterplan Dyslexie Plus
1a Vraagbaak Masterplan Plus 19.984,00 25.200,63 45.184,63
1b Conferenties PO/VO Masterplan Plus 21.238,00 400.637,40 421.875,40
1c Specifieke impulsen Masterplan Plus 21.238,00 91.263,72 112.501,72
2 Ouders: helpdesk en website 45.000,00 45.000,00
3a Ontwikkelingsgeld afstemming zorg 100.000,00 100.000,00
3b Pilot afstemming onderwijs - zorg 90.000,00 90.000,00
Overall projectorganisatie 50.648,87 18.960,27 69.609,14
PO3491 Afstemming Onderwijs en zorg. Dyslexie 20.000,00 20.000,00
113.108,87 791.062,02 904.170,89
Positief saldo d.d. 10 mei 2007
De opbrengsten vanuit de vijf conferenties lagen beduidend hoger dan begroot,
als gevolg van de zeer grote belangstelling waarbij de meeste conferenties
vol en soms zelfs meer dan overtekend waren. Aangezien de conferenties pas in
november en december draaiden en de betalingen tot in het voorjaar van
2007binnenkwamen, is dit positieve saldo pas sinds kort bekend. In overleg
met de verantwoordelijke ambtenaar van OCW zal het positief saldo worden
ingezet in het kader van de activiteiten.
Toelichting
1 Scholen, leraren en samenwerkingsverbanden po en vo
Doel
Dit projectonderdeel richtte zich op de volgende doelstelling uit het projectplan:
a het vergroten van kennis en vaardigheden ten aanzien van dyslexie (beleid en begeleiding) binnen
scholen voor po en vo, samenwerkingsverbanden en grote schoolbesturen, met name gericht op:
- compenserende en dispenserende maatregelen in de bovenbouw van het reguliere basisonderwijs;
- de invoering van het protocol voor het sbo;
- begeleiding van dyslectische leerlingen in de klas in po en vo;
- dyslexiebeleid op het niveau van de school, bestuur en samenwerkingsverband in met name sbo en vo;
- de overdracht tussen po en vo.
Opbrengsten
Voor deze doelgroep hebben we een centraal punt ingericht om ervoor te zorgen dat de kennis en expertise
die in het Masterplan Dyslexie is vergaard, bewaard blijven. Daartoe hebben we:
a de website www.masterplandyslexie.nl omgebouwd zodat scholen en samenwerkingsverbanden,
maar ook docenten en studenten van de lerarenopleidingen, daar de meeste recente informatie over
dyslexie kunnen vinden, als ook producten van het Masterplan kunnen downloaden en/of bestellen;
ten behoeve van de bekendheid zijn elektronische nieuwsbrieven verstuurd;
b vijf integrale regionale conferenties in het najaar georganiseerd, voor po en vo, met daarin zowel
scholings- als trainingsaanbod, waaraan bijna 1.500 mensen hebben deelgenomen (218 deelnemers
op 31 oktober in Lunteren, 318 deelnemers op 9 november in Zwolle, 300 deelnemers op 20
november in Amsterdam, 328 deelnemers op 27 november in Eindhoven en 313 deelnemers op 6
december in Rotterdam); de verhouding po-vo wat betreft de deelnemers was ongeveer 2:1; wat
betreft functie was sprake van een grote diversiteit: docenten, IB'ers, zorgcoördinatoren,
coördinatoren WSNS, directieleden, orthopedagogen, dyslexiecoördinatoren en -coaches, docenten
van lerarenopleidingen, logopedisten, ambulant begeleiders, RT'ers, taalcoördinatoren en
leesspecialisten, et cetera;
c enkele gerichte impulsen gegeven, te weten:
- drie netwerken voor sbo-scholen onderhouden, ontstaan vanuit LISBO en SLIM, in totaal nemen
hieraan 25 scholen deel, en zijn 19 bijeenkomsten georganiseerd voor IB'ers en schoolleiders;
- train-de-trainers `Dyslexie in de steigers van VO' ten behoeve van schoolbegeleiders gehouden
op 30 mei, 35 deelnemers;
- good practices beschreven voor afstemming po-vo, waarbij ook beeldmateriaal is ontwikkeld, in
de vorm van interviews met leerlingen over de overgang van po naar vo.
Specifieke producten
- Aangepaste website www.masterplandyslexie.nl, met gemiddeld ruim 2.500 bezoekers per maand;
- vier elektronische nieuwsbrieven naar circa 1.100 adressen;
- trainerspakket `Dyslexie in de steigers van VO';
- draaiboek voor afstemming po-vo;
- beschrijvingen good practices afstemming po-vo, te vinden op de website;
- dvd `Leerlingen over Dyslexie', te bestellen via de website.
2 Ouders
Doel
Ouders van dyslectische kinderen up-to-date informeren over de voorgestane aanpak dyslexie en hun eigen
mogelijkheden daarin, met specifieke aandacht voor moeilijk bereikbare doelgroepen.
Opbrengsten
Het steunpunt Dyslexie is in 2006 gecontinueerd door de Vereniging Balans. Gezien de verworvenheden van
het steunpunt is structurele voortzetting gewenst. Immers, in de eindevaluatie kwam naar voren dat de website
bij 43% van de ouders bekend is. Daarnaast zijn de ouderfolders die in het kader van het Masterplan Dyslexie
zijn verspreid naar bibliotheken, huisartsen en jeugdzorginstellingen, begin 2007 verspreid onder alle scholen
en schoolbegeleidingsdiensten. Hiermee zal de bekendheid van het steunpunt voor ouders ook bij de scholen
worden vergroot.
3 Afstemming onderwijs zorg
Doel
In kaart brengen van een optimale afstemming tussen onderwijs, zorg, ouders en leerlingen te brengen.
Opbrengsten
Specifiek ten aanzien van het protocol Diagnostiek en Behandeling is de situatie als volgt:
- het protocol is gericht op leerlingen in de basisschoolleeftijd;
- adequate afstemming met onderwijs wat betreft de behandeling ontbreekt;
- de beroepsgroepen zijn verantwoordelijk voor de concretisering.
Het diagnostisch instrumentarium dat is ontwikkeld in het Masterplan Dyslexie wordt momenteel genormeerd
en gevalideerd.
In 2006 is het Protocol Diagnostiek en Behandeling niet vrij gegeven, hetgeen ertoe heeft geleid dat de
oorspronkelijke opzet van de pilots, namelijk het uitproberen van conceptprotocollen in leesklinieken en
scholen, niet is uitgevoerd. In plaats daarvan zijn voorbeelden en modellen beschreven in die situaties waarin
zaken goed zijn geregeld tussen po-school en externe zorg. Daarbij zijn de praktijken in vier
orthopedagogische/ psychologische behandelcentra betrokken: RID (Arnhem), OPM (Nijmegen), OPPU
(Utrecht) en Molendrift (Groningen), een RT-praktijk en twee logopediepraktijken met specialisatie dyslexie.
Chris Struiksma en Anneke Smits zijn als deskundigen geïnterviewd over hoe volgens hen de optimale
afstemming tussen onderwijs en zorg eruit ziet.
Voor het voortgezet onderwijs zijn er met betrekking tot de afstemming onderwijs zorg nog geen voorbeelden
en modellen beschreven. Wel zijn in de tussentijd het Protocol Dyslexie voor het vo beschikbaar gekomen en,
mede met middelen van het Masterplan, het genormeerde signaleringsinstrument voor de brugklas. In het
kader van de aanvullende financiering PO3491 is gestart met het opzetten van standaarden waarmee wordt
aangegeven wat leerlingen moeten kunnen om het voortgezet onderwijs goed te kunnen volgen.
Daartoe wordt in aansluiting op het continuüm van zorg, zoals dat in het Masterplan Dyslexie is ontwikkeld voor
het po, een continuüm van zorg voor het vo ontwikkeld. Op deze manier wordt zowel voorzien in een
doorgaande lijn in standaarden op structureel organisatorisch niveau in het onderwijs (povo) als in mogelijke
samenwerkingsscenario's tussen onderwijszorg. Op dit moment zijn eerste conceptstandaarden beschikbaar
die worden getoetst in de onderwijspraktijk. De verspreiding van de standaarden zal plaatsvinden in het kader
van het vervolg van het Masterplan in 2007 (PO3505).
Specifieke producten
Beschrijving van de afstemming onderwijs - zorg vanuit de vier beroepsgroepen die betrokken zijn bij de
behandeling van leerlingen met dyslexie (orthopedagogen, psychologen, remedial teachers en logopedisten
met specialisatie dyslexie. Deze beschrijving wordt in het voorjaar van 2007 ter beschikking gesteld via de
website.
4 Lerarenopleidingen
Doel
Vergroten van het urgentiebesef en de vraag bij pabo's en lerarenopleidingen voortgezet onderwijs betreffende
de implementatie van het onderwerp dyslexie in de leertrajecten van de majorfase.
Het tweede daaraan gekoppelde doel is om het al ontwikkelde materiaal ten behoeve van de
lerarenopleidingen te implementeren op een zodanige manier dat het onderwerp dyslexie geborgd is in het
programma van de opleidingen.
Opbrengsten
Als uitloper van het Masterplan Dyslexie zijn in 2006 de volgende activiteiten gericht op de lerarenopleidingen:
- zes pilots gericht op inbedding van het thema leesproblemen en dyslexie in het opleidingscurriculum,
waarbij aandacht is voor beleid op dit terrein via de inzet van de Dyslexiemonitor;
- verspreiding van de dvd `Hoezo leesproblemen en dyslexie in de lerarenopleiding' onder alle opleidingen;
- actieve betrokkenheid van LOBO, ADEF en LOPON2 bij de verspreiding van materialen en ervaringen
van het Masterplan Dyslexie;
- conferentie specifiek voor de opleidingen op 16 november 2006, met in totaal 36 deelnemers.
Het draagvlak voor en de zichtbaarheid van het Masterplan Dyslexie in de lerarenopleidingen is sterk
afhankelijk van doorlopende informatiestroom aan docenten, managers, directie. In 2006 is dat draagvlak
duidelijk toegenomen, ook bij het management van opleidingen voor het thema. Het risico is dat bij het
wegvallen van de informatiestroom, dit weer wegzakt.