Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam

Amsterdam, 31 juli 2007

Onderzoek naar stinkende ziekte geeft inzicht in bloedvergiftiging

De infectieziekte melioidose kan leiden tot ernstige, vaak zelfs dodelijke bloedvergiftiging (sepsis). Het immuunsysteem van patiënten met de ziekte brengt bepaalde eiwitten sterker tot expressie dan de afweer van gezonde mensen, schrijven onderzoekers van de afdeling Experimentele Moleculaire Geneeskunde van het AMC in een artikel in het tijdschrift PloS Medicine dat vandaag verschijnt. Remming van deze eiwitten biedt mogelijk aangrijpingspunten voor een betere behandeling van melioidose en van sepsis in het algemeen. De bacterie die de aandoening veroorzaakt staat sinds enkele jaren op de lijst van mogelijke bioterroristische wapens.

Immuuncellen gebruiken bepaalde eiwitten op hun celoppervlak om een afweerreactie op gang te brengen. Deze Toll-like receptoren (TLRs) beoordelen ziekteverwekkers op hun gevaarlijkheid, en zetten het immuunsysteem vervolgens aan tot een gepaste reactie. Onderdeel daarvan is de aanmaak van cytokines (giftige, bacteriedodende stoffen), die zorgen voor een ontstekingsrespons in het lichaam. Als te veel TLRs worden aangemaakt, ontstaan ook veel cytokines, waardoor de afweer ontspoort. Dat kan resulteren in extreem heftige, soms zelfs levensbedreigende ontstekingsreacties. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij sepsis door melioidose.

Melioidose is een ernstige tropische ziekte die vooral in Zuidoost-Azië (met name in Thailand) en Noord-Australië veel slachtoffers maakt. Oorzaak is de bacterie Burholderia pseudomallei. Melioidose kenmerkt zich door abcessen die overal in het lichaam kunnen ontstaan en vreselijk stinken. Vandaar ook de bijnaam 'smelliodose', vrij vertaald 'stinkidose'. Behandeling met breed-spectrum-antibiotica helpt vaak onvoldoende. Als de bacterie zich blijft vermenigvuldigen ontstaat soms sepsis (bloedvergiftiging), wat uiteindelijk kan leiden tot orgaanfalen. Besmetting verloopt vaak via wondjes in de huid, waardoor de in de bodem levende bacil het lichaam binnendringt. Andere mogelijke infectiebronnen zijn besmet water of ingeademde besmette stofdeeltjes.

Er is de laatste jaren meer aandacht voor de Burholderia pseudomallei omdat de Amerikaanse gezondheidsautoriteiten de ziekteverwekker beschouwen als een mogelijk bioterroristisch wapen. Een bacterie wordt op de lijst van dergelijke wapens geplaatst op grond van een aantal factoren. Belangrijk is onder andere dat de betreffende bacil een ernstige ziekte veroorzaakt die in veel gevallen dodelijk verloopt, relatief makkelijk is op te kweken maar moeilijk te behandelen, veel angst aanjaagt en zich gemakkelijk verspreidt, bijvoorbeeld via de lucht.


Noot voor de redactie (