Geven om te ontvangen
9 juli 2007
'Do ut des' ofwel 'ik geef opdat jij geeft' vormt al eeuwen het
principe waarop wederzijdse relaties zijn gebaseerd. Hoe dit sociale
mechanisme leidt tot sociale banden en macht, staat centraal in het
boek Do ut Des van Arnoud-Jan Bijsterveld. Het boek werd afgelopen
week officieel gepresenteerd op het International Medieval Congress in
Leeds en is nu in de Nederlandse boekhandels te krijgen.
Wederkerigheid, uitgedrukt in het adagium 'do ut des', verbindt de
negen hoofdstukken in dit boek, waarvan er acht eerder in artikelvorm
werden gepubliceerd. Deze teksten zijn herzien, geactualiseerd en
vertaald. De bundel behandelt verschillende thema's:
geschenkenuitwisseling, liturgische gedachtenis en conflictbeheersing
in de Nederlanden in de Volle Middeleeuwen.
Geschenkenuitwisseling creëerde en onderhield sociaal-politieke en
religieuze netwerken tussen leden van de aristocratie, kloosterlingen,
bisschoppen en edellieden onderling. Dit gebeurde bijvoorbeeld wanneer
zij gezamenlijk een klooster stichtten.
De liturgische gedachtenis van levenden en doden door monniken,
kanunniken, zusters en andere clerici was ook gebaseerd op wederzijdse
giften en overeenkomsten tussen leken en religieuzen. Schenkingen van
grond, geld en kinderen in ruil voor zielenheil en eeuwige gedachtenis
beoogden schenkers en ontvangers tot de Dag des Oordeels aan elkaar te
binden. Zelfs de manier waarop in de Volle Middeleeuwen conflicten
werden beslecht, ging ervan uit dat ieder het zijne moest krijgen. Zo
was het ritueel van genoegdoening erop gebaseerd dat conflicterende
partijen zonder gezichtsverlies het strijdperk konden verlaten: kunnen
geven én nemen bepaalde de spelregels.
Bijsterveld ontving in 1995 een NWO-subsidie voor zijn postdoc-project
'Geschenkenuitwisseling als instrument van sociale integratie en
politieke machtsvorming in het Maas-Demer-Scheldegebied, circa 950 -
circa 1250'. Ondertussen is hij bijzonder hoogleraar 'Cultuur in
Brabant' en universitair hoofddocent bij het Departement Sociologie
van de Universiteit van Tilburg.
Do ut Des. Gift Giving, Memoria, and Conflict Management in the
Medieval Low Countries. Bijsterveld, A.J.A. (2007) . Verloren
Publishers. ISBN 978-90-6550-958-1. EUR 29.
..............................
Noot voor de redactie,
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek