Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Reactie Minister OCW op vragen van Tweede Kamer over filmconservering (25 434)
1. Inleiding
Ik heb met belangstelling kennis genomen van de vragen en opmerkingen van de vaste commissie voor
Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de brief die mijn ambtsvoorganger op 19 december 2006 aan
de Kamer heeft gezonden in reactie op het advies van de Raad voor Cultuur over het filmbehoud.1
Ik stel met genoegen vast dat de diverse fracties positief staan ten opzichte van de aanpak die gekozen
is om tot een optimale conservering en ontsluiting te komen van de belangrijkste delen van ons
audiovisuele erfgoed door middel van het project Beelden voor de Toekomst.
Hierna zal ik ingaan op de vragen en opmerkingen van de leden van de verschillende fracties en zal
daarbij de volgorde van het verslag aanhouden.
2. Projectplan Beelden voor de Toekomst
De leden van de CDA-fractie vragen of in verband met controle op de voortgang van het project
Beelden voor de Toekomst kan worden volstaan met de afgesproken jaarlijkse verantwoording van de
instellingen aan de minister. Mede omdat er grote belangen op het spel staan en er grote bedragen
mee gemoeid zijn, is het volgens deze leden de vraag of evaluatie na afloop van het project over
zeven jaar toereikend is. Deze leden willen graag de vinger aan de pols houden en verzoeken de
minister om de Kamer jaarlijks te informeren over de stand van zaken.
Het gaat bij Beelden voor de Toekomst inderdaad om een project van indrukwekkende proporties:
zowel wat betreft de looptijd, het totaalbudget als wat betreft de hoeveelheid te conserveren en te
ontsluiten materiaal. Het is daarom van belang om de vinger aan de pols te houden en bijtijds te
kunnen bijsturen, mocht dat nodig zijn. Een evaluatie na afloop van het project is dan niet voldoende.
Naast de reguliere jaarlijkse financiële verantwoording aan het ministerie op basis van de geldende
controleprotocollen en accountantsverklaringen zal het consortium dat belast is met uitvoering van het
project ook jaarlijks verantwoording afleggen over de uitgevoerde activiteiten op terrein van
conservering, digitalisering en ontsluiting. Ik beraad mij nog over aanvullende mogelijkheden voor
monitoring van het project, waarbij ik een goede balans nastreef tussen uitvoering dat is de
verantwoordelijkheid van het consortium en het toezicht op de activiteiten dat is de
verantwoordelijkheid van mijn ministerie. Ik ben gaarne bereid om de Kamer jaarlijks te informeren
over de voortgang van dit project.
De leden van de CDA-fractie vragen wat de consequenties zijn als blijkt dat het project Beelden voor de
Toekomst niet in voldoende mate tegemoet komt aan de wens tot optimale conservering van
audiovisueel erfgoed.
Laat ik voorop stellen dat de expertise van de consortiumpartijen waar het gaat om conservering van
audiovisueel materiaal boven twijfel is verheven. Dat blijkt ook duidelijk uit het advies van de Raad
voor Cultuur: op meerdere plaatsen looft de Raad de deskundigheid van de betrokken partijen, met
name het Filmmuseum en het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid.2 Door de hierboven
geschetste monitoring van het project kunnen we jaarlijks vaststellen hoe de uitvoering van het project
verloopt en zonodig maatregelen treffen.
1 Kamerstukken II, 2006-2007, 25 434, nr. 30.
2 Raad voor Cultuur: Advies filmconservering Deltaplan voor het Filmbehoud, Den Haag, 1 augustus
2005.
---
De leden van de VVD-fractie stemmen in met de benadering waarbij het materiaal niet alleen wordt
geconserveerd, maar ook wordt gebruikt, bijvoorbeeld in educatieve projecten. Zij vragen of er een
verband wordt gelegd met de activiteiten die plaats vinden in het kader van Cultuur en School. Ook
vragen deze leden of het project Beelden voor de Toekomst wordt ingezet voor het operationaliseren
van de culturele canon voor het onderwijs.
In het project Beelden voor de Toekomst wordt nadrukkelijk gemikt op gebruik van het geconserveerde
en gedigitaliseerde audiovisuele materiaal voor educatieve doeleinden, waaronder gebruik in het
onderwijs. De komende jaren zal nader worden bezien op welke wijze dit precies gestalte krijgt,
rekening houdend met activiteiten in het kader van Cultuur en School en de culturele canon.
De leden van de VVD-fractie lezen in de brief van mijn ambtsvoorganger dat zij afspraken wil maken
over het geven van prioriteit aan de A-contractfilms uit de collectie van de Rijksvoorlichtingsdienst.
Deze leden vragen of dit zal worden opgenomen in de meerjarenbegroting. Ook de leden van de
ChristenUnie-fractie vragen naar de prioritering van de A-contractfilms.
Ik acht het van belang dat de A-contractfilms uit de collectie van de Rijksvoorlichtingsdienst, die in
beheer zijn bij Beeld en Geluid, met de juiste prioriteit worden behandeld. Daarom zal ik in de
subsidieafspraken met het consortium en meer specifiek met Beeld en Geluid, expliciet aandacht
hieraan besteden. Ik wil de activiteiten die betrekking hebben op deze deelcollectie tot uitdrukking zien
komen in de meerjarenbegroting en activiteitenplannen van het project Beelden voor de Toekomst.
De leden van de VVD-fractie merken op dat mijn ambtsvoorganger in haar brief voorspelt dat het
geheel aan maatregelen de internationale positie van het Filmmuseum en Beeld en Geluid verder zal
versterken. Zij vragen hoe deze inspanningen daartoe zullen leiden, aangezien van een internationale
context nauwelijks sprake lijkt te zijn, aldus deze leden.
In zijn eerdergenoemde advies over filmconservering geeft de Raad voor Cultuur aan, dat zowel het
Nederlands Filmmuseum als het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid internationaal
`toonaangevend' zijn en `internationaal zeer hoog staan aangeschreven'.3 Het project Beelden voor de
Toekomst zal ongetwijfeld internationale aandacht trekken, omdat veel (Europese) landen te kampen
hebben met aanzienlijke achterstanden in de conservering en ontsluiting van hun audiovisuele erfgoed.
De Raad wijst er in zijn advies op dat ook in landen met een sterke cinefiele inslag, zoals Frankrijk, of in
landen met een veel bewonderd omroepsysteem, zoals Engeland, de problematiek `onrustbarend' is.4
Voorts is van belang dat de collectie van het Filmmuseum een sterk internationale samenstelling kent.
Ten slotte biedt de uitvoering van het project een goede basis voor de participatie in Europese
projecten voor digitalisering en uitwisseling.
De leden van de ChristenUnie-fractie willen graag weten in hoeverre Beeld en Geluid een
onafhankelijke positie kan innemen als adviseur van instellingen die kleinere collecties beheren.
Beeld en Geluid vervult reeds de rol van adviseur voor andere instellingen die hun collecties willen
veilig stellen en digitaliseren. Daarvoor is een aparte subsidie toegekend waarbij overleg met de sector
en transparante verslaglegging voorwaarden zijn. Dit gevoegd bij de professionele inzet van Beeld en
Geluid biedt voldoende garantie voor onafhankelijke advisering.
3 Advies Filmconservering, resp. blz. 6 en 12.
4 Idem, blz. 6.
---
De leden van de ChristenUnie-fractie vragen hoe de specifieke verdeling van het budget zal plaats
vinden en op basis van welke criteria. Tevens vragen deze leden waarom het consortium ieder jaar een
subsidieverzoek moet indienen en waarom de minister niet heeft gekozen voor een
meerjarenbegroting.
De verdeling van het budget vindt plaats op grond van een jaarlijkse begroting, die gekoppeld is aan
een jaarlijks activiteitenplan. Een meerjarige uitwerking daarvan is reeds opgenomen in het door het
vorige kabinet goedgekeurde projectplan, dat de basis vormt voor Beelden voor de Toekomst.
Het vorige kabinet heeft het projectplan goedgekeurd en vanuit het FES-fonds van financiering
voorzien. Daarmee is zekerheid geboden aan het consortium dat het project (looptijd 2007-2014) ook
daadwerkelijk kan worden uitgevoerd. Een jaarlijks subsidieverzoek is niettemin noodzakelijk in
verband met een zo actueel mogelijke opgave van de voor dat betreffende jaar geplande activiteiten,
gekoppeld aan de daarbij horende begroting.
De leden van de D66-fractie vragen naar de mogelijkheid om geïnformeerd te worden over de
voortgang van het project Beelden voor de Toekomst.
Ik verwijs naar het antwoord dat ik eerder gaf in antwoord op een soortgelijke vraag: ik ben bereid om
de Kamer jaarlijks over de voortgang van het project te informeren. Informatie over de voortgang zal
ook op de website www.beeldenvoordetoekomst.nl te vinden zijn.
3. SEO rapport Baten in Beeld
De leden van de CDA-fractie vragen of de marktconforme vergoeding die aan private gebruikers
gevraagd kan worden voor inzage en gebruik van het audiovisueel materiaal, door de instellingen zelf
vastgesteld zal worden en of aan deze vergoeding een limiet verbonden is. Deze leden vragen wat
precies wordt bedoeld met een marktconforme vergoeding. Zij vragen of dit betekent dat via de
inkomsten een deel van het restauratiebudget wordt terugverdiend. Dat kan volgens deze leden niet de
bedoeling zijn. Zij vragen een indicatie van de kosten voor de gebruikers van het audiovisueel
materiaal. Deze kosten mogen geen barrière vormen voor ontsluiting van kennis, aangezien een
onderdeel van het project gericht is op het toegankelijk maken van het audiovisuele materiaal voor een
zo breed mogelijk publiek.
Het SEO-rapport calculeert een marktconforme vergoeding op grond van de geldende afnemers van
diensten en de daarbij horende prijzen, een opslag voor wat men bereid zal zijn te betalen in de
toekomst en de betalingsbereidheid bij educatieve toepassingen. Bij dit alles is ook in overweging
genomen wat momenteel aan onderzoeksgegevens beschikbaar is over participatie van
onderwijsinstellingen in binnen- en buitenland.
De inkomsten die het project genereert tijdens de projectperiode (geraamd op 19 miljoen), zijn nodig
om het project volgens plan uit te voeren. De financiering vanuit het FES is daarvoor niet toereikend.
In het plan is tevens voorzien dat een deel van de projectinkomsten terug vloeit naar het FES-fonds.
Dat geschiedt in de periode 2014-2025, dus na afloop van het project.
De kosten voor gebruikers zullen zodanig zijn, dat ze geen barrière vormen voor één van de
doelstellingen van het project: het toegankelijk maken van het audiovisuele materiaal voor een zo
breed mogelijk publiek.
De leden van de SP-fractie stellen voor de toegang en gebruik van het materiaal voor het onderwijs
gratis te maken. Zij vragen een reactie op dit voorstel. Meer algemeen vragen deze leden naar de
---
mogelijkheden die de minister ziet in een verdergaande prijsdifferentiatie tussen commerciële en niet-
commerciële afnemers zoals bijvoorbeeld overheden, musea en culturele instellingen.
Het project Teleblik levert momenteel ervaring op met het gratis beschikbaar stellen van audiovisueel
materiaal aan educatieve instellingen. Het is de bedoeling dat scholen op termijn een tarief gaan
betalen per gebruiker/afnemer voor de kosten van het technisch onderhoud, redactiewerkzaamheden
en een vergoeding naar rechthebbenden waar dit van toepassing is. Dit zal een zo laag mogelijk
kostendekkend tarief zijn, met inachtneming van de inkomstentaakstelling die het consortium, zoals
hierboven beschreven, heeft. In de aanloop van het Teleblik-project is uit marktonderzoek gebleken dat
scholen tot een bijdrage bereid zijn. Dit onderzoek dateert van 2004; recent onderzoek is niet gedaan.
Prijsdifferentiatie tussen commerciële en niet-commerciële afnemers van het audiovisuele materiaal
zal in de loop van het project Beelden voor de Toekomst nader worden bezien. Ten aanzien van het
gebruik van materiaal in een educatieve context zal mede gekeken worden naar de ervaringen die
binnen Teleblik zijn opgedaan.
De leden van de VVD-fractie constateren dat de SEO heeft berekend dat het project aanzienlijke
economische baten kan opleveren. Deze baten zullen terugvloeien in het Fonds Economische
Structuurversterking (FES), waaruit het project voor een groot deel wordt gefinancierd. Zij vragen of
de minister voldoende garanties heeft dat de economische baten daadwerkelijk behaald zullen worden.
Zij vragen waarop dat vertrouwen is gebaseerd.
Dat vertrouwen is gebaseerd op het onderzoek van SEO, terwijl ook het CPB positief heeft geadviseerd
over het projectvoorstel Beelden voor de Toekomst. SEO heeft gekeken naar ervaringscijfers in binnen-
en buitenland (Verenigde Staten en Verenigd Koninkrijk). Daarbovenop is een toeslag gehanteerd voor
toekomstige betalingsbereidheid bij afnemers, wanneer de kwaliteit van het materiaal en de diversiteit
van het aanbod aantrekkelijker worden. Daarnaast zijn er nog andere, ook rendement opleverende
verborgen toekomstige positieve effecten, zoals besparingen in reiskosten en reistijden, de baten van
gebruik van het materiaal in themakanalen, internationale concurrentiepositie, werkgelegenheid en
externe effecten zoals behoud van het culturele erfgoed, cultuurhistorisch besef, versterking van de
democratie, realisatie van de Lissabon-doelstelling en multimediale geletterdheid. Deze zaken konden
niet verdisconteerd worden in het rendementsplaatje en zullen naar verwachting een positieve invloed
hebben op het resultaat.
4. Motie Van der Ham
De leden van de D66-fractie vragen nogmaals aandacht voor de motie Van der Ham5, waarin de Kamer
de regering oproept om met omroepen, producenten en theatergezelschappen te overleggen en een
plan uit te werken voor een methodiek om theatervoorstellingen door middel van kwalitatief goede
registraties beschikbaar te maken ten eerste, om een breed publiek kennis te laten maken met deze
voorstellingen; ten tweede, omdat het van belang is voor de Nederlandse kunstgeschiedenis en cultuur
dat registraties van theatervoorstellingen bewaard blijven.
De publieke omroep heeft een duidelijk culturele taak. Hij is misschien wel de grootste culturele
instelling in ons land die verschillende functies in zich verenigt. De publieke omroep produceert en
distribueert zelf kunst en cultuur maar er is daarnaast ook plaats voor culturele uitingen die in eerste
instantie voor andere podia gemaakt zijn. Ik constateer dat de landelijke publieke omroep het nodige
op dit terrein doet, bijvoorbeeld in de sectoren film, muziek en cabaret. Het wettelijk voorgeschreven
percentage kunst en cultuurprogrammering wordt naar behoren ingevuld. Dat neemt niet weg dat ik
5 Kamerstukken II, 2006-2007, 30 800 VIII, nr. 69.
---
mij in de strekking van het eerste deel de motie van Kamerlid Van der Ham kan vinden; ik ben het met
de Kamer eens dat samenwerking tussen de publieke omroep en de cultuursector belangrijk is. De
Raad voor Cultuur heeft er op gewezen dat die samenwerking beter kan. Ik vind dat de omroep en de
cultuursector deze mogelijkheden de komende jaren moeten verkennen, onderzoeken en benutten.
Niet in een vorm waarbij de een uitsluitend dienend is aan de ander, maar op grond van gedeelde
(culturele) belangen en doelstellingen. Ik heb dit punt reeds ter sprake gebracht bij de publieke omroep
en bij de Cultuurformatie, een brede koepel voor culturele instellingen waarin zowel omroep als
cultuursector vertegenwoordigd zijn6.
In de motie Van der Ham lees ik ook de wens dat de landelijke publieke omroep dient op te treden als
erfgoedbewaarder voor, in het bijzonder, theatergezelschappen. Ik kan aan de publieke omroep geen
inhoudelijke programma-eisen stellen en zo deze taak laten vervullen. Daarnaast is de financiële
positie van de publieke omroep niet van dien aard dat er ruimte is om deze rol van erfgoedbewaarder
uitputtender te vervullen dan nu het geval is. Zoals u weet bewaart het Instituut voor Beeld en Geluid
een rijk arsenaal aan audiovisueel erfgoed van televisie, radio, film en muziek. Daaronder bevinden
zich ook de registraties van uitingen van podiumkunsten die door de publieke omroep worden
uitgezonden. Toch zou het mijns inziens goed zijn als de omroep en de cultuursector vaker gezamenlijk
bekijken hoe cultuur onderdeel kan zijn van de taak van de publieke omroep. Ik zal dit meenemen in
gesprekken waarin de samenwerking tussen beide aan de orde komt. Voor het overige is het aan de
cultuursector om initiatieven te nemen waarbij instellingen zorg dragen voor het vastleggen, bewaren
en distribueren van hun erfgoed. Ook binnen de muzieksector zien we dit al gebeuren; aansprekend
voorbeeld is Fabchannel. Binnen dit initiatief worden concerten uit diverse popzalen online
beschikbaar gesteld voor een breed publiek. Momenteel wordt binnen het project Cultureplayer ook
bekeken hoe deze technologie ingezet kan worden bij andere instellingen waaronder het
Concertgebouw, IDFA, Holland Festival en het Rijksmuseum.
Tot slot vragen de leden van de D66-fractie of de gedachte achter het project Beelden voor de
Toekomst ook op andere kunstvormen kan worden toegepast.
Het project Beelden voor de Toekomst ontleent zijn aantrekkelijkheid aan de grote vraag naar
audiovisueel materiaal voor interactief gebruik. Dit bepaalt ook de economische aantrekkelijkheid. Dit
geldt niet één-op-één voor andere kunstvormen en is daarom niet eenvoudig in andere domeinen toe te
passen. Niettemin wordt in andere sectoren (in het bijzonder het cultureel erfgoed) op dit moment
bezien of een dergelijke aanpak navolging kan krijgen.
6 Zie de recente nota over de hoofdlijnen van het cultuurbeleid Kunst van leven (22 juni 2007).
---