uw brief uw kenmerk ons kenmerk datum:
0117/06/tw 20 december 2006
onderwerp
Investeren in verstand, investeren met verstand
Geachte heer Wijffels,
Wij moeten flink investeren in ons lerend vermogen. Alleen zo kan Nederland een
van de aantrekkelijkste landen blijven om in te wonen en te werken. Er is veel steun
voor de ambitie om ons land te ontwikkelen tot één van de meest vooraanstaande
kenniseconomieën ter wereld. Maar we moeten nu wel doorpakken.
Investeren in verstand
De AWT stelt u voor de volgende tekst op te nemen in het regeerakkoord:
"Onderwijs, onderzoek en innovatie vormen de basis van onze samenleving en het
`werkkapitaal' voor de toekomst. Dit kabinet ziet de uitbouw van de
kennissamenleving als een hoofdtaak voor de komende jaren. Het trekt daarom
fors extra middelen uit voor deze prioriteit in het beleid. De
Kennisinvesteringsagenda van het Innovatieplatform vormt hiervoor het
richtsnoer. Om de betrokkenheid en inzet van alle partijen verder aan te jagen,
wordt het Innovatieplatform in gewijzigde vorm voortgezet."
Wij lichten toe: Nederland is een land in verandering. Onze economie, de sociale en
de fysieke omgeving ontwikkelen zich snel. We hebben veel kennis en vaardigheden
nodig om die veranderingen de goede kant op te leiden. We moeten woekeren met
al onze talenten om een prominent deel te blijven van de internationale dynamiek.
Voortdurende aandacht voor kennis is belangrijk voor onze economie. Om de
internationale concurrentie bij te houden is toenemende arbeidsparticipatie
noodzakelijk, maar niet voldoende. We dienen tevens slimmer te gaan produceren,
met een hogere toegevoegde waarde. Dat vereist technische en sociale innovaties,
slimme ondernemers, geschoolde werknemers en wijs beleid.
Maar het gaat niet alleen om `ons dagelijks brood'. Ook ons leefklimaat vereist een
grotere inzet van kennis en vaardigheden. De leefbaarheid van stad en platteland,
de integratie van bevolkingsgroepen, een stijgende zeespiegel; het zijn voorbeelden
van vraagstukken die we inventief en innovatief moeten aanpakken.
Tot slot vragen ook de veranderingen in de welvaartsstaat om een versterking van
ons leervermogen. Collectieve, uniforme structuren worden verruild voor
voorzieningen die een beroep doen op eigen verantwoordelijkheid, initiatief en
inzicht. Zulke omschakelingen vergen veel van burgers. Daarom is goed onderwijs,
levenslang, noodzakelijk. Zonder een toename in kennis en een versteviging van
2, 0117/06/tw
onze vaardigheden over de hele linie zal de nieuwe participatiemaatschappij niet
goed functioneren.
Vandaag plukken wij de vruchten van de inspanningen van voorgaande generaties.
De komende generaties hebben recht op eenzelfde inzet van onze kant, die gepaard
moet gaan met investeringen in kennis. Bedenk daarbij, dat investeringen in kennis
doorgaans een hoog rendement opleveren.
Investeren met verstand
De AWT stelt u voor ook de volgende alinea op te nemen in het regeerakkoord:
"Het kabinet zal bij investeringen in kennis op zoek gaan naar een betere balans
tussen de structurele basisfinanciering van onderzoeksinstellingen enerzijds en
additionele middelen, ingezet op specifieke gebieden, anderzijds. Het aandeel van
de basisfinanciering zal versterkt worden. Eventuele tijdelijke middelen voor
kennis en innovatie worden door een kapitaalfonds professioneel beheerd."
Verstandige investeerders zoeken naar een balans tussen een solide basis op de
lange termijn, en hoge winsten op de korte termijn. Ook de investeringen in kennis
hebben een dergelijke balans nodig. Er moet een evenwicht komen tussen een
brede kennisbasis op hoog niveau en excellente pieken op gebieden die voor
Nederland cruciaal zijn.
De AWT signaleert dat de investeringen in de kennisbasis de laatste jaren zijn
veronachtzaamd. Alle extra middelen voor kennis zijn via gerichte thematische
programma's uitgegeven, vrijwel altijd met tijdelijke financiering. De brede
basisstructuur is daardoor steeds meer onder druk komen te staan. Er beginnen zelfs
gaten in te vallen. We lijken onze winstkansen op de langere termijn onvoldoende
in het vizier te hebben.
Ook de manier van investeren de uitvoering baart de AWT zorgen. De afgelopen
jaren zijn er onder hoge tijdsdruk veel onderzoeksvoorstellen geschreven die een
zeer kleine kans van slagen hadden. De verwervingskosten voor de extra middelen
zijn daardoor te hoog geweest. Het gebrek aan transparantie van het proces heeft
partijen in het veld gefrustreerd en zelfs de legitimiteit van de uitgaven ondermijnd.
Dat kan de kennissamenleving niet gebruiken. Tegen deze achtergrond heeft de
AWT al eerder gepleit voor de vorming van een fonds voor kennis en innovatie, dat
werkt als een kapitaalfonds. Laat Nederland een `spaarpot' maken zonder druk om
de middelen uit te geven voor het einde van het fiscale jaar. Dat biedt de rust en
ruimte om verstandiger in kennis en innovatie te investeren.
Beter investeren betekent ook de vinger aan de pols houden van de gefinancierde
projecten. Concreet: monitoren en tussentijds evalueren, en indien nodig bijsturen
of durven stoppen. De AWT is er niet gerust op dat wij op dit moment voldoende
zorgvuldig en effectief omgaan met de niet onaanzienlijke investeringen in onze
kennisinfrastructuur. Dat moeten wij beter kunnen, en dus ook doen.
Hoogachtend,
Joop Sistermans
Voorzitter AWT
cc. Fractievoorzitters en voorzitters politieke partijen
Leden vaste commissies EZ en OCW van Eerste en Tweede Kamer
Ministers van OCW en EZ alsmede hun SG's
Adviesraad voor het Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT)