Partij van de Arbeid

Den Haag, 28 juni 2007

Bijdrage van het lid Crone (PvdA) aan het algemeen overleg met de minister van Economische Zaken

over onafhankelijk netbeheer en evaluatie Elektriciteitswet, Gaswet en toezicht

GESPROKEN WOORD GELDT!

Kern van de zaak
Na jarenlange discussie gaf minister Van der Hoeven tijdens het AO van 3 april de splitsing van energiebedrijven door te willen zetten. Eerder had een motie van de Eerste Kamer tot gevolg van de aangenomen Wet onafhankelijk netbeheer (=de Splitsingswet) het belangrijkste artikel opgeschort dat regelt dat een netbeheerder apart zet, zodat het geen onderdeel kan zijn van een bedrijf dat in energie handelt of produceert. Het artikel over het groepsverbod treedt nu alsnog in werking op 1 augustus 2007, waarna er een implementatietermijn is van 2,5 jaar. Uiterlijk op 1 februari 2010 moet de afsplitsing en totstandkoming van volledig onafhankelijke netbeheerders een feit zijn.

Bijdrage PvdA
Waar we het over eens zijn:
De motie D/S heeft de bedrijven een laatste kans gegeven om splitsing te voorkomen, mits ze
- de strategie zouden wijzigen van internationale expansie
- en privatisering

- naar nationale investeringen en niet privatiseren. Beide is niet gebeurd,
Zolang er onomkeerbare stappen worden gezet (internationale expansie, niet investeren in Nederland en privatisering) is splitsing onvermijdelijk en door de bedrijven over zichzelf afgeroepen. Ze zetten met kracht en versnelling de internationale expansie door, in sterkere mate dan bij de motie bekend was. In interviews benadrukken de bedrijven, bv. nog op 19 april Boersma en Van Halderen werkelijk om de alinea dat ze naar het buitenland willen en wel snel; binnen 1 tot 2 jaar en niet pas na de fusie. Essent verplaats nu in hoog tempo de dealing room (hart van het bedrijf) naar Geneve, beide bedrijven willen centrales bouwen in België en Duitsland, en als klap op de vuurpijl: ze willen ook klanten, u en mij, ruilen met buitenlandse bedrijven, die daarmee in één klap marktaandeel in Nederland krijgen. Dus 1 miljoen klanten wordt overgeboekt naar een buitenlands bedrijf en die krijgen daarmee in één klap een groot deel van de Nederlandse markt.

En NUON en Essent willen Nederlandse centrales privatiseren, ruilen met buitenlandse, om de NMa remedies te ontlopen: dus Nederlandse centrales worden geprivatiseerd (komen bij E.on of RWE of zo, en Nussent krijgt centrales in de Duitse markt. Daarmee nemen de commerciële risico's verder toe, want natuurlijk is het risico in Nederland veel kleiner (de markt is immers voor 80% gesloten) terwijl in die grote buitenlandse markt risico's veel groter zijn (klein duimpje tegen de Duitse reuzen en Electyrabel). NUON weet hoe moeilijk het buitenlandse gevecht is, en bepleit daarom volledige eigendoms-unbundeling in België.

Ik begrijp niet de ondernemingsraden en de aandeelhouders: hun bedrijven worden onder hun handen afgebroken en naar het buitenland verplaatst: wie privatiseert hier nu, en wie zorgt voor verlies aan arbeidsplaatsen bij de 4 Nederlandse bedrijven?

Iedere dag dat niet wordt ingegrepen stoomt de trein van internationale expansie door; zoals Boersma in het FD het zo mooi zegt: wat de politiek ook zegt: "Gewoon doorgaan". Ook Delta gaat gewoon door, aangekondigd is dat Indaver een grote speler in de hele Europese afvalmarkt moet worden, en er zullen dus nog grote investeringen volgen op de eerste 200 mln. Dat is niet een beetje afval aanharken in de eigen achtertuin! En er is ook nog eens 90 miljoen uitgetrokken voor een commerciële aankoop, een zonnecellen fabriek.

Ik herhaal, niks mis met commerciële investeringen en fusies, maar doe het in een aparte BV, buiten de holding waarin ook de netten zitten. Want terecht zegt Dte in zijn professionele opinie: de netten zijn in een holding altijd afhankelijk van financiële committent van de holding!

En daar zit feitelijk het probleem: de holding kiest voor internationale expansie en kan dan dus tegelijkertijd steeds minder bijgedragen aan nationale investeringen in duurzaamheid (bv. stadsverwarming). Ik wil dus de investeringsvrijheid van netwerken losmaken van de commercie: er komen dan talrijke investeringen in aanmerking met een rendement van minder dan de commerciële eis van 20-25% van de holding. Dan worden de netten weer "nuts-georiënteerd", ik hoop dat die energie weer vrijkomt in de netwerkbedrijven, als het commerciële juk verdwijnt.

Dat geldt ook voor de overwinsten in de netwerken (400 miljoen aangetoond door Dte) die niet wordt teruggegeven aan de klanten, noch aan de publieke aandeelhouders, maar worden aangewend binnen de holding voor de internationale expansie. Ik ben blij dat Dte voor de komende reguleringsperiode de prijzen nu extra verlaagt, de bedrijven zelf doen dat niet voor hun klanten. Maar ik vraag de minister of die verlaging niet iets sterker kan zijn, om de aangetoonde 400 miljoen ook terug te geven? Overigens het gaat om 30 euro per klant, dat lijkt niet veel, maar is ongeveer de gehele jaarwinst per consument die de bedrijven als subsidie van het net krijgen, terwijl de andere bedrijven die niet krijgen: complete concurrentievervalsing.

De tweede vaststelling moet zijn dat de publieke aandeelhouders nog steeds niet er in slagen om greep op hun eigen bedrijven. Zij beklagen zich over de acties van hun bedrijven (bv te hoge tarieven, dat er geen stadsverwarming komt, of geen centrale voor de grootverbruikers, of geen hulp bij de transitie), maar verzetten zich tegelijkertijd niet. Er is daarom sowieso versterking nodig van de publieke zeggenschap. Zij willen onze steun en een rol spelen bij de energietransitie, het gaat ze niet meer alleen om cashen. Dat vind ik de grote winst van het laatste jaar. Een jaar geleden wilden op een hoorzitting die collega Hessels en ik belegden, veel aandeelhouders, - eerlijk is eerlijk - vooral cashen. Nu willen ze toch zeker ook - zie de collegeprogramma's - bijdragen aan de transitie.

Beide punten komen samen in het beleid van de minster:
- 1e splitsen maakt het benutten van overwinst onmogelijk, en betekent dat de netwerken zich weer geheel kunnen richten op publieke belang, zonder afhankelijkheid van de holding (ziet Dte: professioneel oordeel!)


- 2e er komt een sterke regie op publieke aandeelhouderschap over de commerciële kant, wordt zelfs versterkt met geld van het Rijk/BNG zodat privatisering wordt voorkomen, vertraagd, enz.

Daarmee is de motie méér dan uitgevoerd voor de minster, en de bedrijven hebben het genegeerd. Uitstel van de splitsing versterkt de autonomie van de bedrijven over de netten, en sanctioneert de internationale expansie. Het is een illusie om te denken dat zonder splitsing de bedrijven de regie loslaten en overdragen aan publieke aandeelhouders. En afdwingen kunnen we het niet, behalve door de splitsing, dus dat is eigenlijk een democratiseringsbesluit.

PS: CDA bepleit in Europees parlement splitsing, zie NRC gisteren.

Een punt van zorg is wel de zeer lange implementatietermijn, die loopt tot 1 februari 2010. Hoe kan voorkomen worden dat de energiebedrijven niet opnieuw hun energie gaan steken in een verkeerde lobby om alsnog de splitsing tegen te houden? Hoe kan de implementatietermijn worden bekort? Kan de Kamer 3-maandelijkse voortgangsrapportages krijgen over de daadwerkelijke uitvoering van de splitsingswet? Niet alleen over de juridische splitsing, maar ook over de totstandkoming van de "vette netbeheerder", die in essentie een omvangrijke reorganisatie behelst?

Nu er overeenstemming is over de noodzaak tot splitsing, is het zaak om vooruit te kijken. De PvdA-fractie pleit daarbij voor een "Hollands model".

De splitsingswet zal hopelijk, naast veiligstellen van de netten, een beweging versnellen van herstructurering van de netwerken, naar waarschijnlijk 4-6 in ons land. Ik ben blij dat ook de SP hieraan wil meewerken. De wet zal zorgen voor onafhankelijke netten, zodat er maximale kansen komen voor decentrale opwekking, WKK voor de glastuinbouw, duurzaam en uiteindelijk micro-WKK en afschakelcontacten.

De verzelfstandiging van de netwerken is maar de helft van het verhaal, de commerciële kant is de andere kant. Naast de netbeheerders zullen er leveringsbedrijven zijn en productiebedrijven. De publieke aandeelhouders (gemeenten en provincies) hebben aangegeven voorlopig ook aandeelhouder te willen blijven in deze bedrijven. We moeten nu dan ook doorpakken en nu werken aan een snelle herstructurering van de productiesector: daarop kunnen EZ/VROM regie voeren, zodat lokale aandeelhouders worden geholpen met kennis en visie. In dat kader zal ik de minister vragen waar de door minister Wijn beloofde Shareholders' Academy blijft?
- er komt dan een samenwerking, alliantie of zelfs fusie tussen enkele (afgesplitste) leverings- en productie -BV's. Ze hoeven, zegt de minster terecht, niet allemaal bij opbod verkocht te worden
- Dat geeft de alliantie meteen een stevige economische basis; ze hebben al een stevige afzetgarantie voor basislast.
- Ze kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de transitie-investeringen.
- En vanuit zo'n alliantie kunnen prima internationale allianties worden aangegaan met Dong, E.on, RWE, Centrica of anderen. Vanuit kracht, en niet met de pet in de hand zoals nu wellicht de bedrijven willen.
- Omdat de overheid aandeelhouder blijft, ook het Rijk, kunnen we ook een gunstige rating verwachten.
- De mogelijkheden moeten worden onderzocht om de BNG en / of TenneT de aandelen van de gemeenten en provincies over te nemen. Ik begrijp dan ook niet dat de minster gisteren de BNG uitsloot van aandeelhoudersschap en slecht obligatierecht geeft. Wij, maar ook CDA en andere partijen hebben ook altijd de BNG gekwalificeerd geacht. Wilt u dit in het KB opnemen?
- Uiteraard past deze aanpak in de normale toetsing van NMa, maar ik benadruk dat de risico's dan zeer beheersbaar zijn voor de lokale en landelijke overheid.
- Kortom, de allianties met buitenlanders om de Nederlandse markt sterker te maken, in plaats van onze centrales of klanten te verkopen aan het buitenland, en als klein duimpje proberen de grote reuzen op hun eigen thuismarkt te willen verslaan.

Nog een aantal aanpalende zaken:


* De schriftelijke antwoorden op vragen over de belening van de netten zijn enigszins verontrustend. Als we de beantwoording goed begrepen hebben, dan is er nu een beleningsverbod (art. 93b) voor het net zelf, echter niet voor de netbeheerder-BV. Via de BV kan het net(beheer) dus toch bezwaard worden? Deze situatie zou voortduren tot 1 juli 2008, waarna het beleningsverbod vervalt en wordt vervangen door een verbod voor de netbeheer-BV om schulden en verplichtingen aan te gaan ten behoeve van andere groepsmaatschappijen. Dus dan zou het fysieke net zélf weer wel beleend mogen worden? Zowel de situatie vóór als ná 1 juli 2008 moet als onwenselijk worden gezien. Niet alleen een extra reden om de splitsing door te zetten, maar ook om met reparatiewetgeving te komen, zeker omdat er een lange implementatieperiode is.
* Wat is nu de stand van zaken m.b.t. de fusie tussen NUON en Essent? Op welk punt is de procedure bij de NMa inmiddels beland en wanneer komt de NMa met een besluit? Is het juist dat er door de fusie 770 bananen verdwijnen? Gaat de reorganisatie echt 435 miljoen euro kosten? Hoe kan zekergesteld worden dat dit niet ten koste van de consument zal gaan?
* De NMa/Dte is met het bericht gekomen dat de vergelijkingswebsites van de energiebedrijven gebrekkig zijn. Er zou geen heldere informatie zijn over tarieven en opzegvergoedingen. Kan de NMa/Dte niet zelf een betrouwbare en volledige vergelijkingssite opzetten? Dit is al eerder overwogen en in de telefoniesector door de Opta ook al uitgevoerd.

Evaluatie Elektriciteitswet / Gaswet (niet uitspreken?)


* De evaluatie is een "verplichte terugblik"op basis van art. 80 Elektriciteitswet en art. 66 Gaswet.
* De belangrijkste marktplaats van gas, het TTF, ontwikkelt zich slecht. De minister wil nu de in oktober 2006 aangenomen motie-Crone uitvoeren. Wanneer kan de AMvB verwacht worden die ertoe zal leiden dat er meer gas wordt aangeboden?
* Wanneer komt de door de Kamer gevraagde Ministeriële Regeling, waarin bankgaranties worden gemaximeerd op 2 maanden?
* Er is een SP-voorstel dat waardevolle elementen bevat die wij bij eerdere gelegenheden ook al naar voren hebben gebracht, namelijk de schaalvergroting van het netbeheer. Eerder had de PvdA-fractie ook al voorgesteld om toe te gaan naar 5-6 regionale netbeheerders met ieder 1-2 miljoen aansluitingen? Het staat toch vast uit onderzoek ed. dat dit de meest optimale schaalgrootte is voor netbeheer? Waarom schuift de minister dit zo gemakkelijk terzijde?
* We blijven met de minister van mening verschillen over de wenselijkheid van maximumtarieven en het inzetten van art. 95b van de Elektriciteitswet. In een oligopolistische markt met te weinig concurrentie moet het mogelijk zijn om een maximumtarief te stellen, ook op het niveau van het wholesale tarieven.
* Zeker omdat de minister op blz. 5 toegeeft (voor het eerst?) dat de groothandelstarieven, ook afgezien van relatief hoge energiebelasting, voor stroom in Nederland hoog zijn. Als oorzaak wordt nu aangewezen de brandstofmix, waarin relatief veel (60%) gas zit, en waarvan de prijs meebeweegt met de olieprijs.
* Hoe ontwikkelt zich eigenlijk de concurrentie op de energiemarkt? Na Albert Heijn en Shell stopt nu ook de Hema met de verkoop van energie. Hoeveel energieleveranciers zijn er nog?
* Hoe kan de komst van een Noord-West-Europese markt daadwerkelijk versneld worden afgezien van het maken van allerlei afspraken en MoU's?
* Kan overwogen worden om de veilingen van importcapaciteit af te schaffen, omdat deze veilingen als een sluis werken en er daardoor geen concurrentiedruk uitgaat van de lagere stroomtarieven in omringende landen?
* De minister schrijft dat zij aan een wetsvoorstel werkt dat de administratieve problemen bij de energiebedrijven zou moeten oplossen. Om welk wetsvoorstel gaat het hier en waanneer kan het in de Kamer verwacht worden? Wat zal de hoofdlijn zijn van dit wetsvoorstel?

Onafhankelijk netbeheer

De PvdA is zeer verheugd over de brief over de brief van de minister die volledig overeenkomt met het standpunt van de PvdA-fractie. De minister had de argumenten niet beter kunnen verwoorden. De bedrijven zijn immers doorgegaan met het benutten van de cash flow van de netten voor investeringen in het buitenland, waarmee de netwerken en andere maatschappelijke investeringen op achterstand zijn gezet.


* De Won borgt de - daadwerkelijke - onafhankelijkheid van het netbeheer. Kruissubsidiëring richting de commerciële onderdelen van de roep wordt hiermee onmogelijk en het publieke belang van het netbeheer hoeft niet meer te concurreren met andere, commerciële belangen.
* Door de splitsing ontstaat er een gelijk speelveld. Energiebedrijven mét en zónder eigen netwerk hebben gelijke kansen.
* Door de Won wordt het toezicht eenvoudiger en de daarmee gepaard gaande kosten lager. Toezicht zonder splitsing is volgens de minister 30% duurder.
* De Won geeft een aanmerkelijke verbetering van de kansen voor duurzame energie. Er zijn betere garanties voor de non-discriminatoire toegang tot het net voor WKK-installaties, windenergie en zonnepanelen.
* ook recent zijn er weer voorbeeld dat zelfs rendabele investeringen in ons eigen land achterwegen blijven, ten gunste van buitenlandse investeringen.
* Splitsing geeft de beste garanties daar geen sprake zal zijn van onderinvestering. De met het netbeheer verdiende middelen zijn voor 100% beschikbaar voor het netbeheer en gaan niet naar commerciële activiteiten of overnames in het buitenland, met alle financiële risico's van dien (zie KPN-E Plus-drama 2001). Het is van het grootste belang de stroom investeringen op gang te blijven houden, anders ontstaan op termijn stroomstoringen, met zeer grote maatschappelijke kosten.
* In Europees verband kan Nederland overtuigender pleiten voor splitsing in andere EU-landen, als Nederland zelf het goede voorbeeld heeft gegeven.