19 juni 2007
Reflectie in leren draagt bij aan innoveren
Promotie organisatiewetenschapper Inge Damen over reflectie in leeromgevingen
Individuele reflectie en reflectie in groepsverband kunnen bijdragen aan de innovatieve prestaties van organisaties. Dat stelt Inge Damen op grond van onderzoek waarop ze 28 juni promoveert aan de Universiteit van Tilburg. Ze doet aanbevelingen voor de opzet van teams en taken gericht op innovatie.
Zelforganiserende teams zijn succesvol wanneer zij reflecteren, wordt vaak aangenomen. Maar wat is reflectie precies en wat zijn effecten? Inge Damen onderzocht welke gedachte-inspanningen typerend zijn voor reflectie en op welke manier reflectie tot uiting komt in een (groeps)leeromgeving. Ze gebruikte literatuuronderzoek, observaties, interviews en vragenlijsten om te ontrafelen wat voor denkprocessen ten grondslag liggen aan reflectie. Damen testte haar hypothesen onder bachelor- en masterstudenten die een scriptie of thesis schreven en in groepsverband regelmatig elkaars werk bediscussieerden. Deze vorm van afstudeerbegeleiding, genaamd thesis circles, werd in 2004/2005 ingevoerd bij het departement Organisatiewetenschappen aan de Universiteit van Tilburg.
Het in twijfel trekken van aannames is volgens Damen kenmerkend voor reflectie en kan leiden tot het overstijgen van bestaande referentiekaders. Om te kunnen spreken van reflectie zijn een zestal basiselementen essentieel, waaronder heuristiek, logica en abstractieniveau. Deze elementen hebben betrekking op gedachte-inspanningen en zeggen iets over hoe we kennis ontwikkelen, zowel individueel als in de groep. Uit haar analyses bleek dat individuele reflectie complexe kennis creëert en zelfkennis vergroot. Het is een middel voor het nemen van afstand. Reflectie in groepsverband stimuleert het realiseren van complexe oplossingen en tevredenheid onder groepsleden. Dat gebeurt door de invloed van reflectie op taakgerelateerde en relationele conflicten, aldus de onderzoekster. In deze hoedanigheid is reflectie een middel om vruchtbare discussies uit te lokken en "druk van de ketel te halen".
Omdat reflectie verwijst naar het ontwikkelen en delen van kennis kan het helpen om complexe oplossingen zoals product- en procesinnovaties te realiseren. Bovendien kan het bijdragen aan de tevredenheid van betrokkenen door tegenstrijdige belangen bespreekbaar te maken.
Damen concludeert dat reflectie onder meer beïnvloed wordt door persoonlijkheid en uitdaging in taken. Door hiermee rekening te houden bij teamsamenstelling en taakontwerp, ontstaat synergie in individueel en groepsleren. Omdat reflectie verwijst naar kennis over kennisontwikkeling, geeft het ook een indruk van de mate waarin en de inspanning waarmee organisaties van klein tot groot innovatieve prestaties kunnen leveren.
Inge Damen (1977, Weert) studeerde Bedrijfscommunicatie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en Communicatie aan de HEAO in Eindhoven. Aan de Universiteit van Tilburg behaalde ze in 2002 een master in Beleids- en Organisatiewetenschappen. Vanaf 2003 voerde ze bij het departement Organisatiewetenschappen van de Faculteit Sociale Wetenschappen aan de UvT haar promotie-onderzoek uit.
Noot voor de pers
Inge Damen promoveert op 28 juni om 14.15 uur in de Aula van de Universiteit van Tilburg, Warandelaan 2 op het proefschrift Making pictures in front of a mirror: A cognitive perspective on reflection in learning. Promotoren: prof. dr. P.N. Kenis (UvT), prof. dr. A.G.L. Romme (TU Eindhoven), copromotor: dr. P.L. Cur eu. Journalisten kunnen een exemplaar van het proefschrift opvragen bij de afdeling Voorlichting en Externe Betrekkingen van de UvT, tel. 013 - 466 2000, e-mail persberichtuvt@uvt.nl. Voor meer informatie over de promotie kunt u terecht bij Inge Damen, ingedamen@yahoo.com. Aansluitend op de promotie geeft prof. Chris Argyris, emeritus hoogleraar van Harvard University en lid van de promotiecommissie, om 16.30 uur een lezing voor alumni van TiasNimbas Business School getiteld Overcoming organizational defenses: overcoming barriers to change. Meer informatie: alumni@tiasnimbas.edu / www.tiasnimbas.edu.
Universiteit van Tilburg