Maandelijks bewegingen in de diepzee: is plankton 'maanziek'?
26 juni 2007
Onderzoekers van het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor
Onderzoek der Zee op Texel deden onlangs opmerkelijke waarnemingen in
Atlantische Oceaan bij de Canarische eilanden. Ook op grote diepte en
in het volkomen donker beweegt het dierlijk plankton heel regelmatig
heen en weer op het ritme van de maan. Dit artikel is gepubliceerd in
Geophysical Research Letters.
De onderzoekers zetten vanaf het NIOZ onderzoeksschip 'Pelagia' een
diepzeeverankering uit in het Canary Basin van de Atlantische Oceaan.
Hieraan werden allerlei oceanografische meetinstrumenten opgehangen
zoals een Acoustic Doppler Current Profiler (ADCP). De instrumenten
verrichtten gedurende anderhalf jaar allerlei metingen.
Onderzoeksleider Hans van Haren vond het een grote verrassing dat er
tussen 800 en 1400 meter een heel regelmatig patroon van vertikale
bewegingen werd gemeten met een sterk periodiek karakter van eenmaal
per dag, eenmaal per seizoen en, meest opmerkelijk, eenmaal per
maansperiode van 29 dagen. De verticale bewegingen waren het sterkst
bij volle maan. Deze waarnemingen vertonen sterke overeenkomst met
vergelijkbare waarnemingen dichtbij het zeeoppervlak. Daarvan is
aangetoond dat het dierlijk zooplankton betreft dat 's nachts naar het
zeeoppervlak komt om algen te eten die daar groeien onder invloed van
zonlicht. Dit fenomeen is ook het sterkst bij volle maan en is al
eeuwen bekend.
De ritmische bewegingen zijn nooit eerder beschreven op grote diepte
zonder enig zon- of maanlicht. Aangezien geochemische processen en
interne golfbewegingen konden worden uitgesloten als oorzaken voor het
waargenomen fenomeen, moet het wel dierlijk plankton geweest zijn dat
`s nachts naar boven komt. Hierbij dringt de vraag zich op of het
zooplankton 'maanziek' is. Het lijkt erop dat dergelijke organismen
zeer precieze biochemische klokken hebben die, eenmaal gezet tijdens
een eerdere levensfase nabij het zeeoppervlak, langdurig een vast
ritme van vertikale migratie aansturen.
Dit onderzoek werd verricht binnen het project 'Long-term Ocean
Climate Observations' en werd mede gefinancierd door de Nederlandse
Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Publicatie:
van Haren, H. 2007. Monthly periodicity in acoustic reflections and
vertical motions in the deep ocean, Geophys. Res Lett., 34, L12603,
doi:10.1029/2007GL029947.
..............................
Noot voor de redactie,
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek