Antwoorden van de heer Verhagen, minister van Buitenlandse Zaken en de heer
Middelkoop, minister van Defensie op vragen van de vaste commissies voor Buitenlandse
Zaken en voor Defensie over een adequaat volkenrechtelijk mandaat.
Vragen CDA-fractie
1. Op welk soort missies met inzet van militairen doelt het kabinet exact in het regeer-
akkoord?
Antwoord
De regering doelt op de inzet van Nederlandse militaire eenheden ten behoeve van
missies waarbij gebruik van geweld niet is uit te sluiten, zoals beschreven in paragraaf 3
van de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse
militaire eenheden'.
2. Nederland heeft beperkte middelen en capaciteiten. Maar Nederland is een rijk en een
verantwoordelijk land, dat die verantwoordelijkheid ook internationaal wil
waarmaken en zich wil committeren aan de bevordering van wereldvrede. Kan het
kabinet voor de komende kabinetsperiode aangeven waar zij in principe het
zwaartepunt van de inzet van middelen, materieel en mankracht ziet, (uitgaande van
de huidige wereldsituatie),
Antwoord
Het kabinet heeft de ambitie om naar vermogen middelen en capaciteiten in te blijven
zetten voor crisisbeheersingsoperaties. Daarbij gaat het om een geïntegreerde benadering
van het Nederlands buitenlands beleid waarbij de drie pijlers, te weten veiligheid,
ontwikkeling en mensenrechten elkaar versterken. Het is moeilijk nu al aan te geven voor
de gehele kabinetsperiode waar de middelen precies zullen worden ingezet. We leven in een
dynamische wereld en waar zich crises kunnen voordoen, van welke aard ook, is niet te
voorzien. We dienen daar snel en flexibel op te kunnen reageren. De geografische accenten
die momenteel worden gelegd, zijn Afghanistan, Afrika (Soedan, Grote Meren), Balkan
(Kosovo) en Midden Oosten.
3. Is de minister het (nog steeds) met de CDA-fractie eens dat er daarvoor in principe vijf
(hoofd)voorwaarden zijn voor deelname aan missies met inzet van Nederlandse
militairen, te weten
1. alle andere middelen zullen moeten zijn uitgeput:
2. er dient brede steun te zijn in de in de volkerengemeenschap:
3. de rechtvaardiging zal een grondslag moeten hebben in het Volkenrecht:
4. acties zullen proportioneel moeten zijn:
5. toetsingskader is leidraad en instemming van Parlement uitgangspunt en
noodzaak.
(die door de CDA-fractie in de basis al zijn verwoord in de algemene
beschouwingen 2003) waaraan voldaan zou moeten zijn, alvorens Nederlandse
militaire aanwezigheid gelegitimeerd is?
Antwoord
Het Toetsingskader blijft leidraad voor deelname van Nederlandse militaire eenheden aan
missies ter bevordering van de internationale rechtsorde, waarvoor brede parlementaire
steun onontbeerlijk is. Voordat tot militaire actie wordt overgegaan, dienen andere, niet-
militaire middelen om tot een oplossing te komen, te zijn beproefd en uitgeput (zie ook het
antwoord op vraag 4 van het CDA). Een actie dient internationaal als legitiem te worden
ervaren en dient in overeenstemming te zijn met het internationale recht. Het
Toetsingskader stelt dat ook. Ook de vereiste van proportionaliteit van optreden wordt door
de regering onderschreven. Op deze en andere aspecten van uitzending van Nederlandse
militaire eenheden wordt in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met
deelname van Nederlandse militaire eenheden' meer uitgebreid ingegaan.
4. Is de minister het met de CDA-fractie eens dat niet alleen "alle andere middelen"
moeten zijn uitgeput waaronder worden verstaan niet militaire middelen aan te
wenden om de veiligheid en vrijheid in de wereld te bevorderen, maar
bijvoorbeeld ook tevoren (meer) aandacht besteedt moet worden aan aspecten als
mensenrechten, economische politiek, klimaat en ontwikkelingssamenwerking, met
het uitgangspunt dat veiligheid, stabiliteit en vrede niet alleen met geld en militair
ingrijpen te verwezenlijken is.
Antwoord
Met het uitgangspunt dat vrede, veiligheid en stabiliteit niet alleen met geld en militair
ingrijpen is te verwezenlijken, is de regering het geheel eens. Nederland kent een
geïntegreerd buitenlands beleid (zie ook het antwoord op CDA vraag 2). Dit houdt onder
andere in dat ten behoeve van het veiligheidsbeleid tal van instrumenten kunnen worden
ingezet. Zeker waar het gaat om het voorkomen van conflicten en om wederopbouw is het
essentieel ook aandacht te besteden aan aspecten als rechten van de mens, economie,
financiën, goed bestuur en ontwikkelingssamenwerking om vrede, veiligheid en stabiliteit
te bewerkstelligen.
5. Voortdurend is in de afgelopen jaren in debatten gesproken over VN hervormingen. Wat
moet er volgens de Nederlandse regering nog gebeuren voordat het 60 jaar oude
VN-systeem in alle opzichten voldoende toegerust is om een effectief antwoord te
geven op de moderne dreigingen?
Antwoord
Om de hedendaagse dreigingen en uitdagingen die onder meer voortkomen uit gewelddadige
conflicten, terrorisme, proliferatie van massavernietigingswapens, extreme armoede,
besmettelijke ziekten en milieudegradatie, het hoofd te bieden is het van belang het VN-
systeem over de volle breedte te versterken. De hervormingsagenda, zoals vastgelegd in het
Slotdocument van de Top 2005 biedt daarvoor nog altijd een goed uitgangspunt. De
Nederlandse inspanningen richten zich dan ook op de implementatie van de in dit document
neergelegde prioriteiten (zie voor het verslag van de Top Kamerstuk 26 150, nr.29). Centraal
staat vergroting van de effectiviteit en efficiëntie van diverse VN-organen en van de
onderlinge samenwerking in het licht van de onlosmakelijke samenhang van vrede en
veiligheid, ontwikkeling en mensenrechten. Er zijn reeds belangrijke stappen gezet ter
uitvoering van tijdens de Top 2005 gemaakte afspraken, zoals een beter gestructureerde
aanpak van postconflictsituaties door de Peacebuilding Commission, de totstandkoming van
een VN-antiterrorismestrategie, efficiëntere noodhulpverlening, betere focus van de ECOSOC
op de Millenniumontwikkelingsdoelen, uitwerking van een systeem van onderzoek naar de
mensenrechtensituatie in alle landen door de Mensenrechtenraad alsook verbeterd toezicht op
en grotere verantwoording door de VN (zie Kamerstukken 2005-2006, 26 150 nr. 35 en brief
van 19 februari 2007, Kamerstuk 2006-2007, 26150, nr. 44). Hervorming blijft echter een
zaak van lange adem, niet in het minst omdat de atmosfeer in de VN wordt gekenmerkt door
een groeiende polarisatie tussen verschillende blokken van landen. Dat geldt zeker ook voor
de hervorming van de Veiligheidsraad, waarover ondanks de dringende oproep in het
Slotdocument nog geen concrete vooruitgang kon worden geboekt.
Teneinde een effectief antwoord te kunnen geven op moderne dreigingen is de
hervorming van de Veiligheidsraad van groot belang, aangezien het hier gaat om het
belangrijkste internationale orgaan voor de handhaving van internationale vrede en
veiligheid. De samenstelling van de Veiligheidsraad moet worden aangepast aan de
actuele internationale politieke verhoudingen. Blijft een dergelijke hervorming uit,
dan komt op termijn de legitimiteit van de Veiligheidsraad, en dus van diens besluiten,
in het gedrang. Het is van groot belang dat de internationale gemeenschap het niet zo
ver laat komen. Nederland heeft zich, bij ontbreken van uitzicht op een akkoord over
een definitieve oplossing, uitgesproken voor een tijdelijk of overgangsmodel, dat
voorziet in de gewenste representatievere samenstelling. Een ander element waar veel
winst kan worden geboekt, betreft de werkmethoden van de Veiligheidsraad. De
besluiten van de Veiligheidsraad, bijvoorbeeld op het terrein van
terrorismebestrijding, hebben dusdanige, directe invloed op individuele VN-lidstaten
dat er een dringende behoefte is aan een sterkere betrokkenheid van het brede
lidmaatschap bij de besluiten van de Veiligheidsraad en diens sub-organen (bijv.
sanctiecomités). Over de kwestie van werkmethoden wordt in New York op
verschillende niveau's gesproken, definitieve afspraken zijn echter nog niet
vastgelegd.
De noodzaak tot hervorming van de Veiligheidsheidsraad, laat overigens onverlet dat
dit VN-orgaan in de periode na de Koude Oorlog zich een effectieve speler op het
internationale toneel heeft betoond. Voor Nederland staat dan ook voorop dat een
uitbreiding van de Veiligheidsraad en een aanpassing van de werkmethoden niet ten
koste mag gaan van de effectiviteit van de Veiligheidsraad.
Een ander, actueel onderwerp van de lopende hervormingsagenda vormt systeembrede
coherentie op de terreinen van ontwikkeling, humanitaire hulp en milieu naar aanleiding van
het in november 2006 uitgekomen rapport van een High-level Panel, getiteld "Delivering as
One". Voor Nederland is het van groot belang de fragmentatie binnen het VN-systeem op de
terreinen van ontwikkeling en milieu aan te pakken. De aanbevelingen in het rapport
vormen met name op het gebied van ontwikkeling een stap in de goede richting (zie
Kamerstuk 26150, nr. 43, en laatstelijk de brief van 14 mei 2007, Kamerstuk 2006-2007,
26150, nr. 45)
6. Vindt de regering dat het gezien de verplichtingen van Nederland richting de EU en de
NAVO, de voorkeur verdient dat aldaar -in eerste instantie- de discussie gevoerd moet
worden over deelname aan missies met inzet van onder meer Nederlandse militairen en
dat dat overleg afgerond zou moeten zijn, in die zin dat een militair ingrijpen ook wat
hen betreft gelegitimeerd is, alvorens nationaal een standpunt wordt ingenomen om
zodoende verdeeldheid tussen EU/ NAVO landen te voorkomen?
Antwoord
Het verdient naar de mening van de regering inderdaad de voorkeur om in eerste instantie
aan de hand van de voor Nederland relevante elementen in EU- en NAVO-kader te
overleggen over deelname aan missies met inzet van Nederlandse militaire eenheden. De
Nederlands inzet is er in dergelijke gevallen ten volle op gericht overeenstemming te
bereiken. Mocht dat echter onverhoopt niet mogelijk blijken binnen een redelijke termijn,
dan komen andere opties in beeld. Het verloop van de besprekingen in EU en NAVO
maakt deel uit van de uiteindelijk te maken politieke afweging omtrent Nederlandse
deelname.
7. Hoe ver is de discussie omtrent het principe van" burden sharing" in de EU/NAVO
(alle schouders dienen gelijkelijk de lasten, zowel militair als financieel, te dragen)
gevorderd, die de CDA-fractie een en andermaal aan de orde heeft gesteld om het free
rider gedrag van sommige landen tegen te gaan?
Antwoord
De regering stelt zich allereerst op het standpunt dat financiële bijdragen geen substituut
(mogen) zijn voor militaire bijdragen. Dat gezegd zijnde is de situatie minder scheef dan
wel eens wordt aangenomen. Zo leveren 39 landen een bijdrage aan ISAF, waaronder alle
NAVO-bondgenoten. Het vraagstuk van de evenredige lastenverdeling moet niet alleen
per operatie worden bekeken, maar ook worden beoordeeld aan de hand van het geheel
van de inspanningen die landen leveren. Zo draagt Nederland relatief veel bij aan ISAF,
maar momenteel weinig aan KFOR.
Wat gemeenschappelijke financiering van operaties betreft zijn eind 2006 de criteria in zowel
de EU als de NAVO enigszins opgerekt. Zo worden voor een proefperiode van twee jaar in
beide organisaties sommige kosten voor de ontplooiing van de snelle reactiemachten
gemeenschappelijk gefinancierd.
Gemeenschappelijke financiering blijft echter binnen beide organisaties een gevoelig
onderwerp waarop het moeilijk is voortgang te boeken. Daarbij zijn het overigens niet alleen
de kleinere of minder draagkrachtige partners en bondgenoten die zich tegen uitbreiding van
de criteria voor de gemeenschappelijke financiering van operaties verzetten. Grote landen
rekenen voor dat zij bij verruiming van de criteria in feite twee keer worden aangeslagen:
eerst voor de kosten die zij maken voor de opbouw en inzet van hun militaire capaciteiten en
vervolgens voor een bijdrage aan de omslag van de gemeenschappelijke kosten over alle
bondgenoten of partners. De regering zal in de EU en NAVO in de geëigende overlegorganen
gepaste aandacht blijven vragen voor het onderwerp van de evenwichtige lastenverdeling.
8. In een debat in het parlementaire jaar 2004/2005 heeft er in de Tweede Kamer een
discussie met minister Bot plaatsgevonden over preëmptief optreden. Het parlement
heeft toen een brief van de regering ontvangen waarin de hoofdconclusie uit de
rapporten van de AIV en CAVV werd onderschreven, dat het recht van zelfverdediging
kan worden ingeroepen in geval van een aanval dan wel een onmiddellijke dreiging
(imminent threat, art. 51 van het VN Handvest) en ook, in het geval van nieuwe
dreigingen als terrorisme en massavernietigingswapens. Wanneer is er sprake van een
onmiddellijke dreiging, waarbij ook gedacht moet worden aan nieuwe dreigingen, zoals
een digitale aanval op de voor de veiligheid van een land/internationale organisatie
essentiële computersystemen?
Antwoord
Bij de beantwoording van de vraag wanneer sprake is van een onmiddellijke dreiging
(imminent threat) speelt de zgn. Caroline-doctrine een belangrijke rol. Op grond van deze
doctrine is zelfverdediging is geoorloofd in geval van een dreiging die kan worden
gekwalificeerd als "instant, overwhelming, leaving no choice of means, and no moment
for deliberation". Deze Caroline-criteria geven een nadere invulling aan het begrip
onmiddellijke dreiging. Zoals de regering in de in de vraag genoemde brief heeft
aangegeven vormen deze criteria een nuttig handvat, maar zal de praktijk moeten
uitwijzen of zij ook afdoende zijn om te bepalen of in het geval zich een nieuwe dreiging
voordoet, deze kan worden aangemerkt als "onmiddellijk". Niet kan worden uitgesloten
dat deze criteria op termijn verder moeten worden verfijnd.
9. De regering onderschreef in bedoelde brief ook de conclusie van de AIV/CAVV dat
er in het geval van preventief ingrijpen een nooduitgang moet zijn, waarbij
aangetekend werd dat militair ingrijpen wel gebaseerd moet worden op een zo breed
mogelijke consensus. Wat verstaat de regering daar onder een zo breed mogelijke
consensus?
Antwoord
Voor het antwoord op deze vraag verwijst de regering ook naar de `Notitie rechtsgrondslag
en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden'. De regering
kan geen algemene definitie geven van wat in een in de vraag genoemde situatie moet worden
verstaan onder een zo breed mogelijke consensus. Verschillende elementen kunnen hierbij
een rol spelen, waarvan voorbeelden worden gegeven in het AIV/CAVV advies (p. 33): een
zo groot mogelijke en zeker aan de formele meerderheidseis beantwoordende stemverdeling
in de Veiligheidsraad, zonder daarbij rekening te houden met het vetorecht; een ruime
meerderheid van stemmen in de Algemene Vergadering. Mocht tot preventief ingrijpen
worden overgegaan, dan dient dat binnen de internationale gemeenschap als legitiem te
worden ervaren. Terecht voegt het AIV/CAVV advies hier echter aan toe dat de prioriteit
moet liggen bij het voorkomen van een dergelijk noodscenario met alle middelen die het
Handvest biedt. Zoals immers in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met
deelname van Nederlandse militaire eenheden' is aangegeven, is een van de belangrijke
conclusies van de VN-hervormingsdiscussie van 2003-2005 dat "the task is not to find
alternatives to the Security Council as a source of authority but to make it work better".
10. De regering onderschreef ook de aanbeveling van de AIV/CAVV dat het geen
aanbeveling verdient een toetsingskader voor preëmptief optreden te ontwikkelen.
Indien er geen toetsingskader komt, waarop moet dan getoetst worden zo vraagt de
CDA-fractie zich af?
Antwoord
Getoetst dient te worden aan de in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met
deelname van Nederlandse militaire eenheden' uiteengezette volkenrechtelijke criteria,
waarbij de Caroline-criteria een nuttig handvat vormen. De regering acht dit een voldoende
specifieke toetsing. Uitgangspunt dient te zijn dat unilateraal gebruik van geweld niet is
geoorloofd indien niet aan deze volkenrechtelijke criteria is voldaan. Wel geldt dat, zoals in
het antwoord op vraag 9 is aangegeven, niet geheel kan worden uitgesloten dat zich in de
praktijk noodsituaties voor zullen doen, waarin deze criteria mogelijk tekort schieten. De
regering vindt het niet wenselijk ook voor dergelijke noodsituaties een toetsingskader te
ontwikkelen. Daarmee zou geen recht worden gedaan aan het uitzonderlijke karakter dat
noodsituaties dragen.
11. Wat verstaat de regering onder" responsibility to protect" (bijvoorbeeld ingrijpen bij
ernstige mensenrecht schendingen) en onder welke voorwaarden kan daar volgens
de regering sprake van zijn?
Antwoord
Voor het antwoord op deze vraag naar verwijst de regering naar de `Notitie rechtsgrondslag
en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden'.
De PvdA-fractie wil graag de onderstaande vragen stellen:
1. Kan een definitie gegeven worden van een "adequaat volkenrechtelijk mandaat".
Antwoord
Een nadere invulling van een "adequaat volkenrechtelijk mandaat" wordt gegeven in de
`Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire
eenheden'.
2. Zijn er andere mandaten denkbaar dan een aangenomen Veiligheidsraadsresolutie? Zo
ja, welke?
Antwoord (tevens antwoord op vraag 8 van de SP)
Zoals in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse
militaire eenheden' is aangegeven, geschiedt mandatering in het algemeen door de Verenigde
Naties, in beginsel in de vorm van een resolutie van de Veiligheidsraad. Het is echter ook
mogelijk dat een vredeshandhavende missie niet is gebaseerd op Hoofdstuk VII van het VN-
Handvest maar plaatsvindt met instemming van de (voormalige) strijdende partijen of ter
(ondersteuning van) zelfverdediging. De aard en opzet van dit soort missies is bedoeld als
uitvloeisel van de mogelijkheden tot vreedzame geschillenbeslechting. Dergelijke missies
behoeven geen mandaat van de Veiligheidsraad. Zij kunnen ook berusten op een mandaat van
een regionale veiligheidsorganisatie, zoals de OVSE, mits de Veiligheidsraad daarover wordt
geïnformeerd.
3. Zou een in meerderheid gesteunde maar door een veto getroffen resolutie ook
adequaat kunnen zijn?
Antwoord
Voor het antwoord op deze vraag verwijst de regering naar de `Notitie rechtsgrondslag en
mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden', waarin nader op
deze problematiek wordt ingegaan. Zie ook het antwoord op vraag 9 van het CDA.
4. Waarom leveren uitzonderingsgronden als humanitaire nood (cq. een dreigende
genocide) of een acute dreiging die noodzaakt tot zelfverdediging, problemen op?
Antwoord
De regering veronderstelt dat met deze vraag wordt gedoeld op de vraag waarom in de
genoemde gevallen niet direct en zonder dat aan uitgebreide procedurele en inhoudelijke
voorwaarden is voldaan tot militaire actie kan worden overgegaan. De reden hiervoor is dat
het uitzenden van militaire eenheden zoals in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van
missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden' is aangegeven behoort tot de
meest ingrijpende beslissingen waarvoor de regering zich gesteld kan zien. Juridisch staat
daarbij centraal dat het een internationaalrechtelijke hoofdregel is dat het gebruik van
gewapend geweld in de internationale betrekkingen niet is toegestaan. Een zorgvuldige
afweging is vereist om te beslissen of zich in een concreet geval een van de bestaande
uitzonderingen op dit verbod voordoet. Daarbij geldt overigens, zoals in de genoemde notitie
is aangegeven, dat een land ook in het geval van een dreigende aanval een beroep kan doen op
het recht van zelfverdediging.
5. Mag worden aangenomen dat deze passages in het regeerakkoord ook betrekking
hebben op het verlenen van politieke steun aan een militaire interventie van derden?
6. Zo nee, welke volkenrechtelijke uitgangspunten gelden er dan?
Antwoord op vragen 5 en 6 van de PvdA
Voor het antwoord op deze vraag verwijst de regering naar de `Notitie rechtsgrondslag en
mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden'.
7. Onder welke omstandigheden zou het denkbaar zijn dat Nederland geen politieke steun
verleent aan een militaire interventie van een bondgenoot, i.c. de VS?
Antwoord
Afwegingen al dan niet politieke steun aan een bondgenoot of partner te verlenen om het
even welke - worden per geval gemaakt. Daarbij kunnen tal van overwegingen spelen, zoals
wordt beschreven in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van
Nederlandse militaire eenheden'. Daarbij staat voorop dat de Nederlandse regering zich in
voldoende mate in de betreffende militaire missie moet kunnen vinden om politieke
steunverlening mogelijk te maken. Het is denkbaar dat er gevallen zijn, waarbij Nederland
geen politieke steun zal verlenen, ook al is er wel een mandaat, respectievelijk grondslag.
8. Heeft de regering kennis genomen van de parlementaire onderzoeken die in Engeland
en de VS hebben plaats gevonden naar de besluitvorming over de interventie in Irak?
Welke lering kan uit deze onderzoekingen worden getrokken?
Antwoord
De parlementaire onderzoeken die zijn gedaan in de Verenigde Staten en het Verenigd
Koninkrijk over de interventie in Irak richten zich op de nationale context van politieke
besluitvorming en behandelen onderscheiden aspecten als informatievoorziening aan het
betreffende parlement, het behandelen van inlichtingen in het besluitvormingsproces en het
functioneren van de inlichtingendiensten. Gezien het overwegend nationale karakter van
deze onderzoeken en de eigen afweging die de Nederlandse regering indertijd heeft
gemaakt om politieke steun te verlenen aan de interventie gericht op het langdurig en
stelselmatig negeren van resoluties van de Veiligheidsraad door Saddam Hoessein en op
openstaande vragen met betrekking tot massavernietigingswapens zijn de lessen uit deze
onderzoeken niet direct toepasbaar in de Nederlandse situatie. Vanzelfsprekend bevatten
deze onderzoeken ook informatie en waardevolle inzichten waar Nederlandse deskundigen ,
in het bijzonder op inlichtingengebied, hun voordeel mee doen. Deze dienen echter wel te
worden `vertaald' naar de Nederlandse situatie.
9. Zal in een toekomstige situatie wederom gebruik worden gemaakt van vertrouwelijke
rapporten van buitenlandse inlichtingendiensten? Zal wederom de MIVD gevraagd
worden een eigen afweging te maken?
Antwoord
Ja. Internationale samenwerking tussen inlichtingen- en veiligheidsdiensten en uitwisseling
van inlichtingengegevens is van groot belang om bedreigingen tegen onze samenleving te
kunnen tegengaan. De afgelopen jaren, in het bijzonder na de terroristische aanslagen in New
York en Washington in 2001, in Madrid in 2004 en in Londen in 2005, zijn in Europees en
internationaal verband talrijke initiatieven ontplooid om deze samenwerking te versterken.
Deze samenwerking laat onverlet dat inlichtingen die van buitenlandse inlichtingendiensten
worden verkregen altijd worden getoetst door de Nederlandse inlichtingen- en
veiligheidsdiensten alvorens zij worden betrokken bij de politieke besluitvorming. Dit zal ook
in de toekomst gebeuren.
10. Hoe kan voorkomen worden dat achteraf zou moeten worden vastgesteld dat "met de
kennis van toen" wellicht een ander besluit zou zijn genomen?
Antwoord
In het algemeen geldt dat beleidsbeslissingen en beleidskeuzes na zorgvuldige afweging
worden gebaseerd op de ter beschikking staande kennis. Het valt in het algemeen uiteraard
niet uit te sluiten dat in een latere fase informatie beschikbaar komt, die bij het nemen van
eerdere beslissingen niet beschikbaar was of kon zijn. Dit laat onverlet dat de regering er
vanzelfsprekend alles aan doet en zal doen, om de voor beleidskeuzes noodzakelijke
informatie te verwerven en met de Kamer te delen.
11. Op basis van welk type uitzonderingsgronden (bv. het "need-to-know"-beginsel, of de
veiligheid van de Staat) zou de regering niet bij machte kunnen zijn om de Kamer(s) niet
aanstonds volledig te informeren?
Antwoord
De regering zal zich altijd zo volledig mogelijk verantwoorden jegens de Staten-Generaal.
Wel kan de regering met een beroep op de uitzondering op de inlichtingenplicht vervat in
Artikel 68 van de Grondwet besluiten dat openbaarmaking van vertrouwelijke gegevens
strijdig is met de belangen van de Staat. Het is echter gebruik dat de regering hierin uiterste
terughoudendheid betracht. In voorkomend geval beroept de regering zich bij voorkeur op
inhoudelijke argumenten op grond waarvan inlichtingen niet in het openbaar met de Staten-
Generaal kunnen worden gedeeld. Zo vereist effectieve samenwerking met buitenlandse
inlichtingendiensten dat deze diensten ervan kunnen uitgaan dat door hen verstrekte
vertrouwelijke informatie op geëigende wijze wordt behandeld. Het "need to know"-beginsel
heeft geen zelfstandige functie in relatie tot de informatieverstrekking door de regering aan
het parlement.
12. Wordt er van uitgegaan dat in toekomstige situaties Nederland betrokken zal zijn bij
bondgenootschappelijke consultatierondes?
Antwoord
Ja. De NAVO Raad, waarin alle bondgenoten zijn vertegenwoordigd, is hiervoor het
aangewezen overlegorgaan.
De SP-fractie wil graag de volgende vragen stellen:
1. Het begrip `adequaat volkenrechtelijk mandaat' komt niet voor in de regeringsverklaring,
wél in het regeerakkoord. Nu is een regeerakkoord een overeenkomst tussen partijen die
een regering steunen en een regeringsverklaring een verklaring van dé regering ten
overstaan van het parlement. Is er een reden voor dit niet en wel noemen van dit begrip?
Antwoord
Het coalitieakkoord bevat de beleidsvoornemens zoals deze zijn overeengekomen tussen de
Tweede Kamerfracties van CDA, PvdA en ChristenUnie. Dit akkoord is de leidraad voor het
regeringsbeleid.
2. Welke definiëring past volgens de regering bij de aanduiding `adequaat volkenrechtelijk
mandaat'?
Houdt de aanduiding `adequaat volkenrechtelijk mandaat' in dat er volgens de regering
ook `niet-adequaat volkenrechtelijke mandaten' denkbaar zijn? Zo ja, welke?
3. Kent de regering concrete voorbeelden van in haar ogen `niet-adequaat volkenrechtelijke
mandaten' die gebruikt werden voor het inzetten van militaire middelen van een of meer
landen tegen een of meer andere landen?
Antwoord op vragen 2 en 3 van de SP
Een nadere invulling van een "adequaat volkenrechtelijk mandaat" wordt gegeven in de
`Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire
eenheden'. Een voorbeeld van niet adequaat volkenrechtelijk mandaat is het geval waarbij de
VN-Veiligheidsraad voor een bepaalde periode een autorisatie heeft gegeven voor een
militaire operatie, maar waarbij deze autorisatie aan het eind van deze periode niet wordt
verlengd.
4. Houdt de aanduiding `adequaat volkenrechtelijk mandaat' ook in dat er verschillende
vormen van een dergelijk mandaat zijn volgens de regering en zo ja, welke onderscheidt
de regering dan en welke specifieke definiëring past daar dan bij?
5. Indien er meerdere vormen van `adequaat volkenrechtelijk mandaat' zijn volgens de
regering, hoe valt dat dan te rijmen met het Handvest van de Verenigde Naties, dat bepaalt
dat een of meer landen militair geweld tegen andere landen slechts mogen inzetten in het
geval van zelfverdediging of na machtiging van de Verenigde Naties?
Antwoord op vragen 4 en 5 van de SP
In de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse
militaire eenheden' geeft de regering een nadere invulling van de woorden "adequaat
volkenrechtelijk mandaat". Daarbij wordt in paragraaf 3 aandacht besteed aan het mandaat
van militaire missies. Zoals uit de genoemde notitie blijkt wordt door de regering geen
onderscheid gemaakt naar verschillende "vormen" van een adequaat volkenrechtelijk
mandaat. Wel wordt aangegeven (zie ook het antwoord op vraag 2 van de PvdA) dat
mandatering in het algemeen door de Verenigde Naties geschiedt, in beginsel in de vorm van
een resolutie van de Veiligheidsraad, maar dat vredeshandhavende missies ingesteld in het
kader van vreedzame geschillenbeslechting ook kunnen berusten op een mandaat van een
regionale veiligheidsorganisatie. Daarnaast wordt in paragraaf 4 van de notitie aangegeven
welke mogelijke andere rechtsgrondslagen er zijn voor militaire missies.
6. Tijdens een recent debat in de Tweede Kamer ontraadde minister Verhagen van
Buitenlandse Zaken een motie die stelde dat een adequaat volkenrechtelijk mandaat
slechts bestaat als er sprake is van een besluit van de Veiligheidsraad van de Verenigde
Naties dat uitdrukkelijk militair optreden autoriseert, of als er sprake is van een
humanitaire noodsituatie, zoals het voorkomen van genocide, of van een acute bedreiging.
Welke andere besluiten en welke andere situaties zijn er volgens de regering die zouden
kunnen leiden tot de vaststelling dat er een `adequaat volkenrechtelijk mandaat' is?
Antwoord
Voor het inhoudelijk antwoord op deze vraag wordt verwezen naar de `Notitie
rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden'.
De motie werd niet ontraden vanwege de notie inzake volkenrechtelijk mandaat, maar
vanwege de onwenselijkheid vooruit te lopen op de genoemde notitie. In deze notitie wordt
ook ingegaan op de in de vraag genoemde besluiten en situaties.
7. Vindt de regering dat er ook sprake kan zijn van `adequaat volkenrechtelijk mandaat' als
de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, de Europese Unie of de West-Europese Unie
tot inzet van militair geweld jegens niet-lidstaten zouden besluiten? Zo ja, welke
redenering ligt daar dan aan ten grondslag?
8. Zijn er nog andere vormen denkbaar voor de regering van adequate volkenrechtelijke
mandaten, en zo ja, welke zijn dat dan?
Antwoord op vragen 7 en 8 (tevens antwoord op vraag 2 van de PvdA) van de SP
In het Toetsingskader 2001 is het vereiste opgenomen dat uitzending van militairen in
overeenstemming dient te zijn met het internationale recht. De `Notitie rechtsgrondslag en
mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden' geeft in paragraaf 4
aan in welke gevallen hiervan sprake is. Hetzelfde volkenrechtelijke kader is van toepassing
wanneer enkele landen niet zelfstandig, maar in het kader van internationale organisaties zoals
genoemd in de vraag besluiten tot de inzet van militaire eenheden.
Zoals in de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse
militaire eenheden' is aangegeven, geschiedt mandatering in het algemeen door de Verenigde
Naties, in beginsel in de vorm van een resolutie van de Veiligheidsraad. Het is echter ook
mogelijk dat een vredeshandhavende missie niet is gebaseerd op Hoofdstuk VII van het VN-
Handvest en plaatsvindt met instemming van de (voormalige) strijdende partijen. De aard en
opzet van dit soort missies is bedoeld als uitvloeisel van de mogelijkheden tot vreedzame
geschillenbeslechting. Dergelijke missies behoeven geen mandaat van de Veiligheidsraad. Zij
kunnen ook berusten op een mandaat van een regionale veiligheidsorganisatie, zoals de
OVSE, mits de Veiligheidsraad daarover wordt geïnformeerd.
9. In 2003 vond de toenmalige regering dat er sprake was van een `adequaat volkenrechtelijk
mandaat' voor een militaire inval in Irak. Dat mandaat was volgens de regering gelegen in
eerder door de Veiligheidsraad aangenomen resoluties die dateerden uit de tijd van de
`eerste' Golfoorlog. De toenmalige minister van Buitenlandse Zaken De Hoop Scheffer
had dat standpunt al in 2002 ingenomen (toen er nog geen officieel voornemen was van de
Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, om Irak binnen te vallen). Is de regering het
ermee eens dat Nederland daarmee een bijzondere positie innam, die afweek van de
positie van veel andere landen?
Antwoord
Over de vraag of voldoende juridische rechtsgrondslag bestond voor de militaire inval in Irak
bestond in 2003 internationale verdeeldheid. De regering achtte in die tijd de opeenvolgende
resoluties van de Veiligheidsraad een voldoende juridische grondslag voor de militaire
interventie in Irak. Een soortgelijke positie werd destijds ook ingenomen door andere landen
die de inval steunden.
10. Volgens de regering is de opname in het regeerakkoord van de aanduiding `adequaat
volkenrechtelijk mandaat' een bevestiging van wat er al in het Toetsingskader 2001 stond.
Volgens anderen laat de opname van de aanduiding juist zien dat er verandering van
beleid is. In de woorden van PvdA-Tweede Kamerlid Van Dam bevestigt de opname van
deze aanduiding `dat er met de PvdA in de regering geen steun aan een illegale oorlog'
meer mogelijk is. Welke uitleg is de juiste?
Antwoord
De uitwerking van het adequaat volkenrechtelijk mandaat heeft de regering opgenomen in de
`Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire
eenheden'. Dat is de juiste uitleg.
11. Was volgens de huidige regering de Nederlandse steun voor de inval in Irak in 2003 wel
of niet in overeenstemming met dat Toetsingskader?
Antwoord
Het Toetsingskader heeft betrekking op de uitzending van militaire eenheden waarop artikel
100 van de Grondwet van toepassing is, en niet op het verlenen van politieke steun.
12. Volgens de minister-president, die als premier van het toenmalige kabinet in 2003
vaststelde dat er sprake was van een adequaat volkenrechtelijk mandaat om politieke steun
aan de militaire inval in Irak te geven, is het mogelijk `dat als je met de kennis van nu gaat
terugkijken het heel anders had kunnen aflopen' met de Nederlandse betrokkenheid bij die
oorlog. Betekent dit dat de minister-president met de kennis van nu twijfels heeft aan het
bestaan destijds van een adequaat volkenrechtelijk mandaat? Zo nee wat bedoelt hij dan
met deze uitspraak?
13. Volgens de toenmalige regering lag er een adequaat volkenrechtelijk mandaat ten
grondslag aan de inval in Irak. Op 18/03/2003 stelde toenmalig premier Balkenende dat er
voor deze inval `aan de rechtsgrond is voldaan volgens internationaal recht'. Volgens de
toenmalige regering was de Nederlandse positiebepaling gebaseerd op een sluitende
redenering. Kan de huidige regering die redenering nog eens laten zien en aangeven of de
huidige regering de redenering van toen nu nog steeds `sluitend' vindt en dus hanteerbaar
bij de beantwoording van een mogelijk toekomstige vraag over de adequaatheid van een
volkenrechtelijk mandaat?
Antwoord
Zoals tijdens het debat op 4 april 2007 door de minister-president gesteld, was ook naar zijn
oordeel van nu, in 2003 sprake van een adequaat volkenrechtelijk mandaat. Zijn uitspraken in
het debat hadden verder betrekking op het feit dat het altijd mogelijk is met nieuwe kennis
discussies uit het verleden over te doen, maar dat zulks in het algemeen weinig zinvol is.
14. Klopt het dat destijds de stelling van de toenmalige regering dat er sprake was van een
adequaat volkenrechtelijk mandaat voor een inval in Irak niet gesteund werd door de
Directie Juridische Zaken van het ministerie van Buitenlandse Zaken, die op 1/3/2003
tegenover de regering verklaarde dat oude VN-resoluties niet zomaar konden worden
opgevat als machtiging om een oorlog te beginnen?
15. Klopt het dat in januari 2003 de directeur Juridische Zaken van het ministerie van
Defensie tegenover de regering verklaarde dat alleen een nieuwe VN-resolutie zou kunnen
dienen als `grondslag voor een rechtmatige aanval'?
Antwoord op vragen 14 en 15 van de SP
In het debat met de Tweede Kamer naar aanleiding van de brief van de regering over de
voorbereiding van het kabinetsbesluit inzake Irak (Kamerstuk 23432, nr. 166, het debat is te
vinden in Handelingen Tweede Kamer, 30 juni 2004 TK 90, 90-5804 90-5814) is door de
regering aangegeven dat interne documenten vertrouwelijk dienen te blijven teneinde de
adviseurs van de departementen in staat te stellen onbevangen advies uit te brengen. In dat
kader is ook aangegeven dat het beantwoorden van vragen over dergelijke stukken, indien zij
via andere weg openbaar zijn gemaakt, niet in overeenstemming is met het normale
democratische proces. De adviezen van ambtenaren dienen ter voorbereiding van een besluit
van de regering. De regering legt vervolgens verantwoording af aan de Staten-Generaal over
het genomen besluit, niet over de daaraan voorafgaande interne ambtelijke adviezen. De
regering verwijst hierbij naar de antwoorden op Kamervragen gegeven op 7 juni 2005 (TK
2004-2005, Aanhangsel, pp. 3861-3862), en naar hetgeen Minister Verhagen hierover op 4
april in de Tweede Kamer heeft opgemerkt: "Ik kan niet genoeg onderstrepen dat de regering
verantwoording aflegt over beleidskeuzen die worden gemaakt, maar niet over het interne
proces dat aan die beleidskeuzen ten grondslag ligt" (TK 57-3237).
16. Volgens het congres van de PvdA (17/02/07) werd de oorlog tegen Irak in 2003 `gestart
onder valse voorwendselen'; volgens de fractie van de PvdA in de Tweede Kamer `had
die oorlog niet mogen beginnen en Nederland had die niet mogen steunen.' Volgens het
CDA was de betreffende oorlog wel gebaseerd op een adequaat volkenrechtelijk mandaat.
Kan dit verschil van mening tussen twee regeringsfracties in de toekomst problemen
opleveren bij de beantwoording van de vraag of er in vóórkomende gevallen wél of niet
sprake is van een adequaat volkenrechtelijk mandaat en zo ja, wat doet de regering om dat
te voorkómen?
Antwoord
In het coalitieakkoord is de inzet van de regeringspartijen met betrekking tot de uitzending
van militaire eenheden weergegeven. Deze is uitgewerkt in de `Notitie rechtsgrondslag en
mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden'.
17. Hoe lang kunnen resoluties van de Veiligheidsraad als `adequaat volkenrechtelijk
mandaat' worden beschouwd? In het geval van Irak vonden de landen die uiteindelijk de
militaire inval in Irak voor hun rekening namen, de Verenigde Staten en het Verenigd
Koninkrijk, de resoluties uit de eerste Golfoorlog niet adequaat genoeg, reden voor hen
om te proberen in de Veiligheidsraad een nieuwe resolutie aangenomen te krijgen, die
inzet van militair geweld zou toestaan. De Nederlandse regering had toentertijd een
afwijkende positie. Is dat nog steeds zo als het gaat over de geldigheidsduur van in
resoluties vervatte `adequate volkenrechtelijke mandaten'?
18. Wanneer, en onder welke voorwaarden, kan een aanvankelijk als adequaat beschouwd
volkenrechtelijk mandaat, zijn rechtskracht verliezen volgens de regering?
Antwoord op vragen 17 en 18 van de SP
De rechtskracht van resoluties van de Veiligheidsraad wordt niet minder met het verstrijken
van de tijd. Indien de resoluties zelf geen temporele beperkingen aangeven, blijven zij van
kracht totdat de Veiligheidsraad zelf hier verandering in aanbrengt. De huidige praktijk van de
Veiligheidsraad laat zien dat machtigingen tot het gebruik van gewapend geweld veelal voor
een bepaalde periode worden afgegeven (bijvoorbeeld zes maanden of een jaar). Dat betekent
dat aan het eind van deze periode een nieuw besluit van de Veiligheidsraad is vereist om
machtigingen tot het gebruik van gewapend geweld na deze periode van kracht te laten
blijven.
19. Indien Nederland een 'adequaat volkenrechtelijk mandaat' aanwezig acht, kan er dan in de
ogen van de regering sprake zijn van rechtsverwerking van dat mandaat indien op basis
daarvan ingezette militairen van aan de operatie deelnemende landen zich op een of
andere wijze schuldig maken aan zaken die ingaan tegen het handvest van de Verenigde
Naties, zoals marteling van krijgsgevangenen of aanvallen op de burgerbevolking van een
land dat onder volkenrechtelijk mandaat met een militaire interventie te maken heeft
gekregen? En kan zoiets leiden tot tussentijdse terugtrekking van door Nederland
uitgezonden militairen?
Antwoord
De regering behoudt te allen tijde het oppergezag over de krijgsmacht en kan derhalve
besluiten deelname van Nederlandse militairen aan een internationale militaire operatie te
beëindigen als ontwikkelingen in het kader van deze operatie haar daartoe aanleiding geven.
20. Op dit moment vinden er verschillende militaire operaties plaats, die hun basis hebben in
de vaststelling van het recht op zelfverdediging van de Verenigde Staten na de
terroristische aanvallen van 11 september 2001. Eén daarvan is de Operation Enduring
Freedom waaraan Nederland op verschillende momenten militair heeft bijgedragen, onder
andere met de inzet van commando's in Afghanistan en marine-eenheden in de Indische
Oceaan. Verder wordt er, als uitvloeisel van het Amerikaanse beroep op zelfverdediging,
nog steeds militair gepatrouilleerd in de Middellandse Zee, een activiteit waaraan
verschillende landen meewerken en ook Nederland medewerking heeft verleend. Tot
wanneer kunnen op basis van de aanvallen van 11 september 2001 deze militaire operaties
worden voortgezet? En is het denkbaar dat Nederland in de toekomst opnieuw militairen
gaat leveren aan deze operaties met een verwijzing naar het adequate volkenrechtelijke
mandaat dat er na 11 september 2001 voor deze operaties op tafel kwam?
Antwoord
Voor het antwoord op deze vraag verwijst de regering naar de brief van de Minister van
Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer, TK 2004-2005, 27925, nr. 166, van 10 maart
2005.
21. Is het juist dat de Nederlandse marine militaire middelen gebruikt heeft tegen Somalische
piraten op basis van haar deelname aan de Operation Enduring Freedom? Beschouwt de
huidige regering OEF als `adequaat volkenrechtelijk mandaat' voor dergelijke `afgeleide'
operaties?
Antwoord
Ja, met dien verstande dat de juridische grondslag voor optreden tegen piraterij op volle zee
was gelegen in het zeerecht en in het bijzonder het zeerechtverdrag van de Verenigde Naties
(UNCLOS). Voor de beantwoording van deze vraag wordt tevens verwezen naar de
`Eindevaluatie deelname CTF-150' waarin het verloop van de Nederlandse deelname aan
deze operatie, met inbegrip van het mandaat en het juridisch kader, is beschreven (TK 2006
2007, 29 521, nr. 33 van 4 oktober 2006).
22. Vereist inzet van Nederlandse militairen bij militaire missies in de toekomst een beslissing
van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties of is het denkbaar dat in een situatie
waarin er niet tot een besluit gekomen kan worden door het hanteren van het vetorecht
door een of meer leden van de Veiligheidsraad, Nederland toch voldoende
volkenrechtelijk mandaat ziet om militair optreden van landen politiek en militair te
steunen?
Antwoord
Voor het antwoord op deze vraag verwijst de regering naar de `Notitie rechtsgrondslag en
mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden', waarin nader op
deze problematiek wordt ingegaan. Zie ook het antwoord op vraag 9 van het CDA.
23. De minister-president zei tijdens het debat met de Eerste Kamer naar aanleiding van de
regeringsverklaring dat de regering het recht op zelfverdediging zoals ook vastgelegd in
het Handvest van de Verenigde Naties in art. 51 ook blijft onderschrijven. Betekent dit dat
indien een van de NAVO-leden zich aangevallen weet of zegt te weten door een ander
land en zich daarom op het recht van zelfverdediging beroept, Nederland als bondgenoot
voldoende basis ziet om steun te verlenen aan militaire reacties?
24. Acht de regering het denkbaar dat indien in de toekomst een van de landen die momenteel
steeds sterker gelieerd raken aan de NAVO, zoals Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea
en Japan, geconfronteerd wordt met situaties waarin zo'n land een beroep op art. 51 van
het Handvest zal doen, dat kan leiden tot Nederlandse militaire steun omdat de regering
ook dan vindt dat er sprake is van `een adequaat volkenrechtelijk mandaat'?
Antwoord op vragen 23 en 24 van de SP
Artikel 51 van het VN-Handvest biedt een rechtsgrondslag voor het gebruik van geweld van
staten. Een staat die met geweld wordt aangevallen heeft het recht zich met geweld hiertegen
te verzetten, en andere staten hebben het recht deze aangevallen staat militair bij te staan.
Voor Nederlandse steun aan een eventuele militaire actie van de staat die zich aangevallen
weet of zegt te weten, is naast het beroep op artikel 51 bepalend of wordt voldaan aan een
aantal criteria. Het betreft allereerst de criteria die artikel 51 zelf stelt, te weten melding aan
de Veiligheidsraad en gebruikmaking van dit recht totdat de Veiligheidsraad de noodzakelijke
maatregelen ter handhaving van de internationale vrede en veiligheid heeft genomen. In de
`Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire
eenheden' wordt hier op ingegaan.
Centrale doelstelling van de NAVO is het bevorderen van de vrede en veiligheid, in eerste
instantie die van de eigen lidstaten. Het NAVO-verdrag is volledig in overeenstemming met
artikel 51 van het Handvest. De NAVO blijft een belangrijke organisatie op politiek en
militair gebied vanwege het geregelde politieke en diplomatieke overleg waarvoor zij een
platform is, en vanwege het gezamenlijk optreden en de collectieve inspanningen om vrede en
veiligheid te bevorderen.
Zou het tot uitzending van militaire eenheden komen voor deelname aan missies op de
bovengenoemde grondslagen, dan is er naar het oordeel van de regering zeker sprake van een
adequaat volkenrechtelijk mandaat.
25. Indien er in de toekomst situaties ontstaan waarin de regering van mening is dat er géén
sprake is van `adequaat volkenrechtelijk mandaat', betekent dat dan dat door de
Nederlandse regering geen enkele vorm van medewerking gegeven zal worden aan
militaire optredens, ook niet als dat door bondgenoten gebeurt en er een beroep op onze
ondersteuning gedaan wordt, bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van luchthavens of
het trein- en verkeersnetwerk of door het beschikbaar stellen van bij Nederlandse
inlichtingendiensten aanwezige informatie of het beschikbaar stellen van Nederlandse
marinecapaciteiten, zoals gebeurde rondom de Amerikaans-Britse interventie in Irak?
Antwoord
Voor het antwoord op de vraag naar de verlening van politieke steun verwijst de regering naar
de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire
eenheden'.
26. Tijdens het debat met de Eerste Kamer naar aanleiding van de regeringsverklaring stelde
de minister-president dat `een zeker element van casuïstische en politieke beleidsruimte
voor oordelen en individuele situaties uiteindelijk altijd geboden zal zijn' bij het geven
van een antwoord op de vraag of er sprake is van `adequaat volkenrechtelijk mandaat'. Is,
gezien het feit dat we het hier hebben over de internationale rechtsorde én over het in het
op het spel zetten van de levens van zowel Nederlandse militairen als inwoners van andere
landen, die benadering niet te minimalistisch?
Antwoord
Voor het antwoord op de vraag wanneer sprake is van een adequaat volkenrechtelijk mandaat
en de afwegingen waar de regering in dit kader voor kan komen te staan, verwijst de regering
naar de `Notitie rechtsgrondslag en mandaat van missies met deelname van Nederlandse
militaire eenheden'.
27. Is de regering bereid verdergaand onderzoek mogelijk te maken naar wat er rondom de
oorlog in Irak gebeurde, bijvoorbeeld door het Nederlands Instituut voor
Oorlogsdocumentatie in te schakelen, om zodoende beter voorbereid te zijn op
toekomstige situaties?
28. Is de regering alsnog bereid om de Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke
Vraagstukken alsnog te raadplegen over de vraag of er in 2003 terugblikkend sprake
was van `adequaat volkenrechtelijk mandaat'?
31. Is de regering, alles afwegende, niet van mening dat besluiten voor de toekomst over inzet
van Nederlandse militairen altijd onder de slagschaduw zullen komen te liggen van het
verwijt dat eerdere steun van de Nederlandse regering aan militaire interventie
onvoldoende onderzocht is? En is het met het oog daarop niet van het grootste belang in
ieder geval alle beschikbare middelen te gebruiken om optimale waarheidsvinding te doen
plaatsvinden en daardoor optimaal voorbereid te zijn op mogelijke toekomstige situaties
waarin besloten moet worden of Nederland politieke en/of militaire steun aan militaire
interventies mag verlenen?
Antwoord op vragen 27, 28, 31 van de SP
De regering heeft bij verschillende gelegenheden, ook in de Eerste Kamer, haar standpunt
duidelijk gemaakt dat ze geen behoefte heeft aan nader onderzoek inzake Irak en daartoe ook
niet het initiatief zal nemen. Het meest recent is dit standpunt verwoord in het debat over Irak
in de Tweede Kamer op 4 april 2007 (Handelingen Tweede Kamer, kabinetsstandpunt Irak, 4
april 2007, 57-3212). Er is bij dat debat wederom gebleken dat er geen parlementaire
meerderheid vroeg om een onderzoek inzake Irak.
29. De minister-president heeft tijdens het debat over de regeringsverklaring met de Eerste
Kamer terecht beklemtoond dat niet de regering maar de Kamer beslist over het al dan niet
doen van parlementair onderzoek. Hij heeft aangegeven dat het regeerakkoord niet de
fracties in de Eerste Kamer bindt. Maar is de regering alles overziende, ook niet van
mening dat parlementair onderzoek wenselijk kan zijn om optimale waarheidsvinding
mogelijk te maken?
Antwoord
Het is aan het parlement te besluiten over een parlementair onderzoek.
30. Volgens de columnist Bart Tromp (Elsevier, 10/3/2007) was er geen adequaat
volkenrechtelijk mandaat dat rechtvaardigde dat Nederland steun gaf aan de militaire
interventie in Irak. Hij zegt over het optreden van de toenmalige regering ten tijde van de
inval in Irak: `Het lijdt geen twijfel wat de uitslag van een parlementair onderzoek zou
zijn. Er zou uit blijken dat de regering willens en wetens informatie en argumenten van de
eigen ministeries en diensten heeft genegeerd, parlement en publieke onvolledig of
ronduit verkeerd heeft ingelicht en als een hondje achter de Amerikaanse regering is
aangelopen. Balkenende zou er op zijn best uit naar voren komen als een onnozel hals die
zich graag van alles op de mouw laat speleden; op zijn slechtst als iemand die in een zaak
van oorlog en vrede met opzet heeft gelogen. In beide gevallen zou het bewijs geleverd
zijn dat hij onbekwaam is premier te zijn.'
Antwoord
Aangezien hier geen vraag is gesteld beperkt de regering zich tot de opmerking dat ze de
aangehaalde kwalificaties uit de passage uit Elsevier verre van zich werpt.
De fractie van de ChristenUnie legt, mede namens SGP-fractie, de volgende vraag aan u
voor:
Verstaat de regering het begrip `volkenrechtelijk' in dit verband in puur formele zin of in
materiële zin? Als een adequate reactie op een kennelijke schending van fundamentele
mensenrechten door de Veiligheidsraad wordt belemmerd door een veto van een van de
permanente leden, acht de regering het dan mogelijk dat een mandaat van een andere
instantie, bij voorbeeld de NAVO, als adequaat wordt aangemerkt?
(Ter toelichting op deze vraag wordt verwezen naar het artikel van de generaal-majoor b.d.
A.J. van Vuren in het Nederlands Dagblad van 27 april 2007)
Antwoord
Voor het antwoord op deze vraag verwijst de regering naar de `Notitie rechtsgrondslag en
mandaat van missies met deelname van Nederlandse militaire eenheden', alsmede naar de
hierboven gegeven antwoorden op de vragen 2 en 3 van de PvdA en 22 van de SP.