Senternovem
22-06-2007 | Energie in Beweging ontlokt enthousiasme en discussie
Het programma EOS en de EnergieTransitie beginnen op stoom te komen.
Dat werd duidelijk op het evenement Energie in Beweging, op 4 juni in
Nijkerk. Presentaties over nieuwe ontwikkelingen en projecten
buitelden over elkaar heen, variërend van - soms bijna onwerkelijke -
prille ideeën tot concrete marktrijpe technieken. Het enthousiasme was
groot, maar tegelijkertijd was er ook veel discussie over de
haalbaarheid van concepten. En er was de nodige kritiek op het
overheidsbeleid.
Voor veel deelnemers zat de stemming er al meteen in toen ze aankwamen
op station Nijkerk. Daar stond een waterstofbus klaar van het
Gemeentelijk Vervoerbedrijf Amsterdam die hen, na een uitleg over de
technische werking van de bus en het Europese demonstratieproject
waarin deze meedraait, naar het congrescentrum Hart van Holland
vervoerde. Voor de ingang stond daar de Hydro GEM, het
waterstofkarretje van ECN. Eenmaal binnen was het kiezen uit een
programma met plenaire bijeenkomsten, workshops, demonstraties en
films van EOS-projecten.
Waterstofbus Gemeentelijk Vervoerbedrijf Amsterdam Waterstofbus
Gemeentelijk Vervoerbedrijf Amsterdam
Kritiek
Onder leiding van oud Nova-presentator Wouke van Scherrenburg vond de
plenaire openingsbijeenkomst plaats. Zij wist het panel en de zaal een
serie kritische uitspraken te ontlokken. Het panel bestond uit Ulla
Eurich (projectleider EOS-project Nieuw Amstel en consultant), Renée
Janssen - Van Rosmalen (Energie Advies Commissie), Jan Paul van Soest
(Advies voor Duurzaamheid) en Coenraad de Vries (Fortis Venturing).
Vooral Van Soest liet zich niet onbetuigd. Hij hekelde het
"zigzagbeleid" van de overheid, waardoor ondernemers geen risico's
zouden durven nemen. Ook nam hij het grote aantal subsidieregelingen
op energiegebied op de korrel, die voortdurend veranderen en steeds
andere criteria hanteren. Het hele panel onderschreef kritiek uit het
publiek dat EOS niet het hele traject van globale haalbaarheid tot en
met demonstratie van nieuwe energie-ideeën ondersteunt, en dat hierin
verandering moet komen. Jelle Nijdam, programmaleider van EOS, betrad
hierop het podium. Hij erkende dat er lacunes zijn in het programma en
legde uit dat SenterNovem er alles aan doet om het instrumentarium te
verbeteren. Dat duurt soms echter lang, vanwege goedkeuringsproblemen
met Brussel.
Openingsbijeenkomst Energie in Beweging Openingsbijeenkomst Energie
in Beweging
Workshops
Na de openingsbijeenkomst was er tijd om workshops te volgen uit een
programma van zeven. De workshop Schoon fossiel, waarheen?? bestond
uit twee delen: `CO2-afvangst en -opslag' en `Nederland als
CO2-makelaar'. Uit de sessies werd duidelijk dat Nederland zijn
doelstellingen voor CO2-reductie in 2030 en 2050 zonder CO2-afvangst
en -opslag niet kan halen. Daarvoor is nog wel veel onderzoek en
ontwikkeling nodig. Kansen om van Nederland een CO2-makelaar te maken,
bleken inderdaad reëel. Er is plek in de bodem, in een straal van 500
km om ons land wordt enorm veel CO2 geproduceerd en op de Noordzee is
een groeiende behoefte aan CO2 voor de olie- en gaswinning.
Op de workshop over Passief Bouwen kwamen de bouw- en
installatiekundige principes van deze methode aan de orde voor de
nieuwbouw en de bestaande bouw. In beide gevallen blijkt de
energiebesparing na verloop van tijd ruimschoots op te wegen tegen de
meerkosten. De huidige EPC is geen stimulans voor Passief Bouwen, maar
er zijn ontwikkelingen gaande die erop wijzen dat deze situatie gaat
veranderen.
Eerst nader bestuderen
Op de workshop De Energiekas van de Toekomst werd uitgebreid gesproken
over twee nieuwe technologieën voor tuinbouwkassen: de elektrische kas
en de kas met Aquadak. Bij de elektrische kas gaat het om het afvoeren
van overtollige warmte die op kassen valt, bundeling van de straling
en omzetting ervan in elektrische energie door een zonnecel die boven
de kassen hangt. Bij de kas met Aquadak (Westland als `wetland') gaat
het om een kas met een horizontaal kasdek, waarop en laagje van 4 cm
water staat. Met dit waterlaagje kan het klimaat in de kas `s zomers
en `s winters worden beïnvloed. Tevens kan in het waterlaagje energie
worden opgevangen en in de diepere bodem opgeslagen. Ook is algenteelt
in het waterlaagje denkbaar. Tijdens de eerste workshop was het
aanwezige publiek opvallend kritisch over laatstgenoemd idee, op de
tweede bijeenkomst juist zeer mild. In het laatste geval was er alle
begrip voor dat dit idee subsidie heeft gekregen om de haalbaarheid
ervan nader te bestuderen voor er een definitief oordeel over te
vellen.
Even innovatief
Al even innovatief als het Aquadak, was het idee dat aan de orde kwam
op de workshop Algen en wieren voor onze energievoorziening: het
realiseren van zeewierproject van 5000 km2 in het Nederlandse deel van
de Noordzee. Dit kan bijvoorbeeld gecombineerd worden met een windpark
op zee, waarbij de funderingspalen gebruikt worden om draden tussen te
spannen als draagconstructie voor verticale groeidraden voor het
zeewier. Ook hier kwamen sceptische reacties, maar voor een besloten
workshop eind juni was direct veel belangstelling. Een andere, geheel
nieuwe, vondst op het gebied van algen is de rechtstreekse productie
van elektriciteit. De demonstratie hiervan in de ontvangstruimte had
veel bekijks.
Concreet
Minder innovatief maar wel concreet waren de ideeën die aan bod kwamen
op de workshop Wat er niet aankomt, hoeft er ook niet af. Deze ging
over energiebesparing in de papier- en kartonbranche, maar ook in
drukkerijen en de textiel-, tapijt- en folie-industrie. WKK was hier
een sleutelwoord, in dit geval op basis van verbranding van
afvalstromen. Helaas blijken vergunningverleners niet altijd bereid
tot medewerking, omdat hier sprake zou zijn van afvalverwerking.
Andere technieken die in de workshop aan bod kwamen waren bijvoorbeeld
benutting van restwarmte, warmte- en koudeopslag, verlaging van het
percentage afkeur en minder watergebruik bij het fabricageproces,
waardoor er minder hoeft te worden gedroogd. Overigens constateerden
de aanwezigen dat verderop in de keten meer energiewinst is te behalen
dan bij de productie van papier.
Andere orde
Van een wat andere orde was de workshop Staan de beste stuurlui aan
wal? Deze ging over de rol van adviescommissies, stuurgroepen en
klankbordgroepen om de effectiviteit te (helpen) inbedden van het
EOS-onderzoek. Een verslag van deze bijeenkomst vindt u elders in deze
nieuwsbrief. Tot slot was er nog een Engelstalige bijeenkomst voor
AIO´s in de verschillende EOS-onderzoeken: Etopia, the world according
to the EOS PhDs. Hier wisselden promovendi in kleine groepjes kennis
en informatie uit over de projecten waaraan ze werken. Daarbij kwamen
veel onderwerpen aan bod die anders vaak niet aan elkaar worden
gerelateerd, zoals: wat is de relatie tussen zonne- en
brandstofcelonderzoek? De aanwezige AIO's raakten zo geïnspireerd door
elkaars verhalen dat ze er wel voor voelden om elkaar vaker, bij
voorkeur eens per jaar, te ontmoeten.
Dialoog
In het middagprogramma was de mogelijkheid ingeruimd om één-op-één
gesprekken te voeren met gesprekspartners naar keuze. Van deze
matchmaking werd intensief gebruik gemaakt. Ook het Kenniscafé, waar
deelnemers individueel konden praten met EOS-adviseurs, werd druk
bezocht. Daarnaast vond de sessie Ouwe koeien, nieuwe kennis plaats.
Geert Verbong, hoofddocent Techniek en Duurzaamheidsstudies aan de
Faculteit Management van de TU Eindhoven, hield hier een presentatie
over Hypes, innovatie en leren. Hij constateerde dat de huidige
klimaat-hausse sterk lijkt op de aandacht voor energie na de eerste en
tweede energiecrisis. Verbong constateerde dat er wederom vooral wordt
ingezet op technologieontwikkeling en te weinig op maatschappelijk
draagvlak. Hij was bang dat de hausse, net als de vorige keren, ook
zomaar weer kan ophouden. Zijn analyse mondde uit in een pleidooi voor
meer maatschappelijke dialoog en voor experimenteerruimte op lokale en
regionale schaal, waarin ook aandacht is voor de individualistische en
mondige burger die niet bij voorbaat overtuigd is van nut en noodzaak
van klimaatmaatregelen.
Inspireren
Na Verbong mocht futurist Rudolf Das, aan de hand van een film, zijn
optimistische visie op de toekomst uiteenzetten. Hij voorzag dat de
energie- en daarmee de klimaatproblematiek binnen enkele decennia
zouden ophouden te bestaan, als gevolg van de doorbraak van kernfusie.
Ook voor andere technologieën, vooral op het gebied van communicatie
en vervoer, voorzag hij grote doorbraken. Uiteindelijk zouden deze,
volgens Das, ervoor zorgen dat alle maatschappelijke problemen van dit
moment oplossen als sneeuw voor de zon. Dan zou het tijdperk aanbreken
van de alomvattende onbaatzuchtige liefde. EOS-programmaleider Jelle
Nijdam bracht alle aanwezigen terug in de realiteit. Hij presenteerde
het nieuwe boekje Energie in Beweging, met een overzicht van alle
lopende EOS-projecten en interviews met projectleiders van veertien
van de meest opvallende projecten uit het EOS-programma. Nijdam reikte
het eerste exemplaar van het boekje uit aan André Stroop, MT-lid van
de directie Energie en Duurzaamheid van het ministerie van Economische
Zaken. Deze stelde vast dat het Kabinet hoge ambities heeft op het
gebied van energiebesparing en duurzame energie. Hij sprak daarom de
hoop uit dat alle aanwezigen zich door het boekje zouden laten
inspireren om concreet met hun ideeën over deze onderwerpen aan de
slag te gaan.
Toekomstvisie futurist Rudolf Das Toekomstvisie futurist Rudolf Das
Informatie over Energie in Beweging - inclusief het programma, de
uitkomsten van het debat, de workshops, de stands en meer - is in
kaart gebracht door middel van een mindmap. Deze vindt u hier.
Een mindmap bestaat uit grafische weergaven en beelden van grote
hoeveelheden informatie (teksten, tabellen, verbanden, etc.). Alles
over mindmapping leest u hier.