Persbericht
Rijksuniversiteit Groningen
Nummer: 68
Datum: 12 juni 2007
Prof. dr. E.A. Bergshoeff ontvangt Nicolaas Muleriusstipendium 2006
Het bestuur van de Stichting Nicolaas Muleriusfonds heeft bij gelegenheid van het tweede lustrum van het fonds in 2001 het Nicolaas Muleriusstipendium ten bedrage van 25.000 euro ingesteld dat bij elk komend lustrum van de stichting zal worden toegekend aan een onderzoeker verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen die opmerkelijke resultaten heeft bereikt. Het Nicolaas Muleriusstipendium 2006 is vorig jaar december toegekend aan prof. dr. E.A. Bergshoeff, hoogleraar Theoretische Natuurkunde in de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen, die één van de meest vooraanstaande natuurkundigen ter wereld is. De uitreiking vindt plaats op woensdag 13 juni 2007 in de Senaatskamer van het Academiegebouw om 16.00 uur.
In zijn oratie in 2002 beschreef Bergshoeff de ontwikkeling van de snaartheorie over de laatste 25 jaar. Het zit de theoretisch natuurkundigen al jaren lang dwars dat de natuurkunde wetten van de wereld van de atomen en moleculen niet verenigd kunnen worden met de wetten die de ontwikkeling van het heelal verklaren. Op microscopische schaal worden deze wetten bepaald door de kwantummechanica terwijl op kosmologische schaal de zwaartekrachtswetten van Einstein een allesbepalende rol spelen. Dit zou op zich niet zo erg zijn, ware het niet dat vlak na het ontstaan van het heelal, een tijdsfractie na de oerknal, het kleine en het grote onontwarbaar met elkaar verbonden zijn en de kwantummechanica en de zwaartekracht gedwongen zijn een huwelijk aan te gaan. Één voorstel voor zo'n huwelijk is de snaartheorie, die gebaseerd is op de aanname dat de deeltjes in de natuur, zoals het elektron, geen puntdeeltjes zijn maar trillingen van kleine snaartjes. Deze aanname maakt het mogelijk dat de kwantummechanica en de zwaartekracht vredig samen kunnen leven.
M-theorie
In 1986 stelden Bergshoeff en zijn collega's Sezgin en Townsend de basis-aanname van de snaartheorie ter discussie en stelden zichzelf de vraag: kunnen puntdeeltjes ook gezien worden als trillingen van trommelvliesjes of membranen? Kort daarop lieten zij in een nu beroemd artikel zien dat het wiskundig mogelijk is om als een alternatief voor snaren ook met membranen te werken. Eerst wordt het voorstel van de membranen met argwaan bekeken maar in de negentiger jaren van de vorige eeuw wordt duidelijk dat snaren en membranen verschillende facetten beschrijven van één en dezelfde onderliggende theorie, die als M-theorie wordt aangeduid. M-theorie heeft intussen vele verrassende toepassingen gevonden in vaak onverwachte onderzoeksgebieden, zoals het grensgebied met de kosmologie.
Vingerafdrukken
Aanwijzingen voor snaren en/of membranen kunnen gevonden worden bij het nieuwe LHC experiment op de Europese deeltjesversneller CERN dat dit jaar van start gaat. Veel wordt ook verwacht van nieuwe waarnemingen van de astronomen met de PLANCK satelliet die dit jaar gelanceerd zal worden. De M-theorie laat mogelijk vingerafdrukken af in de kosmische achtergrondstraling die door deze satelliet gemeten zal worden.
Curriculum Vitae
Prof.dr. Eric Bergshoeff werd geboren op 5 augustus 1955 in Alphen aan den Rijn. Hij studeerde natuurkunde in Leiden (doctoraal 1979). In 1983 promoveerde hij aan diezelfde universiteit op het proefschrift Conformal Invariance in Supergravity. Daarna werkte hij aan de Brandeis Universiteit in Boston (VS), bij het ICTP in Triëste (Italië) en op het onderzoeksinstituut CERN in Genève (Zwitserland). Sinds 1991 is hij aan de Rijksuniversiteit Groningen verbonden, eerst als KNAW Fellow en vanaf 2001 als hoogleraar Theoretische Hoge Energie Fysica. Hij is lid geweest van het bestuur van de landelijke onderzoekschool Theoretische Natuurkunde en van de adviesraad van het Lorentz Centrum in Leiden. Hij is tevens Fellow van het Institute of Physics. Sinds 2002 is hij voorzitter van het Centrum voor Theoretische Natuurkunde. Hij heeft ongeveer 135 publicaties in vooraanstaande tijdschriften op zijn naam staan.
Noot voor de pers
Meer informatie: prof.dr E. Bergshoeff, tel.: (050) 363 4969, e-mail: e.a.bergshoeff@rug.nl
Zie ook: http://strings.fmns.rug.nl/
Redactie: afdeling Communicatie RUG
Postbus 72, 9700 AB Groningen
Tel. 050-363 4444
E-mail: communicatie@rug.nl
Rijksuniversiteit Groningen