31-05-2007: TU/e-onderzoeker zoomt in op epilepsie
Epilepsie kan tijdelijke en permanente hersenschade ten gevolge
hebben. Met de gangbare beeldvormende technieken is deze schade echter
niet altijd op te sporen. Drs. Jaap Jansen (27) heeft nieuwe methodes
ontwikkeld om veel preciezer in de hersenen te kunnen kijken. Hiermee
kan hij de gevolgen van epilepsie beter in kaart brengen en is hij een
flink eind op weg om in de toekomst aan te kunnen geven of kinderen na
hevige koortsaanvallen kans op epilepsie op latere leeftijd hebben.
Jansen verdedigt zijn proefschrift Quantitative Magnetic Resonance
Techniques in Epilepsy donderdag 7 juni aan de Technische Universiteit
Eindhoven (TU/e). Promotor is prof.dr. Klaas Nicolay van de faculteit
Biomedische Technologie van de TU/e.
Inzoomen
Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen die
ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van de
elektrische prikkeloverdracht in de hersenen. Met Magnetische
Resonantie Imaging (MRI)-technieken kan een beeld gekregen worden van
de hersentoestand horend bij het type epilepsie van een patiënt.
Helaas zijn deze technieken niet altijd gevoelig genoeg om specifieke
afwijkingen te vinden. Om daar een oplossing voor te vinden, heeft
Jaap Jansen vier nieuwe technieken toegepast waarmee hij beter kan
inzoomen op de hersenen. Als eerste maakt hij functionele MRI's,
waarbij sommige hersenonderdelen oplichten als er specifieke taken
worden verricht. Met een tweede techniek (Diffusion Weighting Imaging)
maakt hij de verplaatsing van water in de hersenen zichtbaar. Ten
derde kan hij (met T2-relaxometrie) ook de hoeveelheden water in de
hersenen laten zien. En tot slot kan hij (met spectroscopie) de
concentratie van verschillende chemische stoffen in het brein meten.
Bijwerkingen medicijnen
Jansen onderzocht de bijwerkingen die het epilepsiemedicijn topiramaat
kan veroorzaken. Patiënten die dit medicijn gebruiken hebben weliswaar
vaak geen aanvallen meer, maar hebben vaak wel veel moeite met het
vinden van woorden en met andere taalvaardigheden. Jansen kon met zijn
geavanceerde hersenplaatjes duidelijk laten zien dat juist de taal- en
spraakgebieden in de hersenen het laten afweten. Zijn resultaten
kunnen van groot belang zijn voor een snellere ontwikkeling van
medicijnen die geen negatieve bijwerkingen hebben.
Hersenschade
Ook wist Jansen de hersenschade van zware epilepsie-aanvallen in kaart
te brengen. Het blijkt dat na zeer heftige aanvallen een deel van de
patiënten aantoonbaar schade heeft aan de hersenen, en dat cognitieve
taal en geheugentaken minder goed worden uitgevoerd. Iets wat voorheen
niet zichtbaar was, kan nu worden aangetoond, namelijk dat epilepsie
ook aanwijsbaar permanente schadelijke gevolgen heeft voor het
cognitief functioneren van mensen.
Waarschuwingssysteem
Personen met epilepsie kunnen als kind hevige koortsaanvallen hebben
gehad. Zo'n 50 % van alle patiënten waarbij de epilepsie is
gerelateerd aan mesiotemporale sclerose heeft als kind deze
koortsstuipen doorgemaakt. Jansen voerde dit onderzoek uit bij ratten.
Met een föhn wist hij koortsstuipen op te wekken, waarna hij met zijn
nieuwe technieken aan de slag ging. Wat hij opeens kon zien, was dat
sommige hersengebieden van de ratten waren aangetast. Omdat een
relatief groot deel van de ratten ook daadwerkelijk epilepsie
ontwikkelt (zo'n 35%), kan hij hiermee mogelijk een
waarschuwingssysteem maken voor epilepsie bij mensen. Maar dan moeten
wel nog een paar onderzoeksstappen succesvol worden afgelegd. Vanwege
zijn vastgestelde promotieduur (ca. 4 jaar) lukte het Jansen niet meer
om de ratten die uiteindelijk epilepsie kregen te analyseren. Dat wil
hij dan ook na zijn promotie nog oppakken. Daarna moeten de
onderzoeksresultaten nog vertaald worden op mensen, een traject dat
nog vele jaren kan duren.
Drs. J.F.A. (Jaap) Jansen (Oirschot, 4 juli 1979) woont in Maastricht
en studeerde in 2002 af als scheikundige aan de Radboud Universiteit
Nijmegen. In september 2002 startte hij zijn promotieonderzoek aan de
faculteit Biomedische Technologie (BMT) van de TU/e en de afdeling
Radiologie van het Academisch ziekenhuis Maastricht (azM). Jaap Jansen
werkt nu als postdoc bij het Epilepsie Centrum Kempenhaeghe (Heeze) en
de afdelingen Radiologie en Neurologie van het azM.
Technische Universiteit Eindhoven