Universiteit Twente

Hoe twee niet-magnetische materialen magnetisch worden op hun grensvlak

Ook stroomgeleiding tussen twee isolatoren

Twee materialen die zelf helemaal niet magnetisch zijn, maar die op hun grensvlak wèl magnetisme vertonen: onderzoekers van de Universiteit Twente en de Radboud Universiteit Nijmegen tonen in het komende nummer van Nature Materials -nu al online- aan dat het kan. Net iets eerder, in Physical Review Letters, toonden UT-onderzoekers, samen met collega's van Stanford University aan waarom diezelfde isolatoren op hun grensvlak opeens sterk geleidend kunnen worden: al even verrassend. Een magnetische laag kan in toekomstige nanoschaal informatiedragers een belangrijke rol spelen. Dat het onderwerp `hot' is, blijkt bovendien uit een overview-artikel in het juninummer van Physics Today.

De onderzochte materialen zijn zogenaamde perovskieten waarnaar de leerstoelen Anorganische Materiaalkunde en Lage Temperaturen binnen het MESA+ Instituut voor Nanotechnologie al langer onderzoek doen. Dat zijn oxidische materialen met verrassende eigenschappen zoals hoge-temperatuur supergeleiding en ferro-elektriciteit. Hoewel de materiaaleigenschappen nog lang niet allemaal verklaard zijn, is het onderzoek uitgebreid tot combinaties van materialen. Wanneer twee verschillende materialen op elkaar gestapeld worden, blijkt het grensvlak zich heel anders te kunnen gedragen dan de bulk van het materiaal. Zo bleek het grensvlak tussen strontium-titanaat (SrTiO ) en lanthaan-aluminaat (LaAlO ), allebei isolatoren, sterk geleidend te worden. Uit het onderzoek van Stanford en Twente bleek al dat, naast intrinsiek opgebouwde lading, lege zuurstofplaatsen een belangrijke rol spelen in de stroomgeleiding. Het in Nature Materials gepubliceerde onderzoek laat zien dat deze isolatoren, beide niet-magnetisch, ook nog eens magnetisme gaan vertonen op hun grensvlak.

Atoomlaag op atoomlaag

Om zo'n grensvlak te bestuderen is controle van de groei van de materialen op atomaire schaal nodig. Met behulp van laserpulsen kunnen onderzoekers een materiaal eenheidscel voor eenheidscel op een draagkristal aanbrengen. Een eenheidscel is de kleinste basisstructuur waaruit een kristal bestaat. De groei van elke eenheidscel kunnen de onderzoekers tijdens het proces tot in detail volgen. Op het niveau van de afzonderlijke atomen in een eenheidscel blijken lagen met verschillende lading voor te komen. Wanneer afwisselend lagen met netto positieve en negatieve lading gestapeld worden, zijn er configuraties denkbaar waarbij een extra positieve laag wordt ingebouwd. Deze lagen blijken nu elektronen beschikbaar te stellen, die op hun beurt voor geleiding en magnetisme kunnen zorgen.

Inzicht in grensvlakmagnetisme

Door metingen in het High Field Magnet Laboratory van de Radboud Universiteit Nijmegen, waar één van de grootste magneten ter wereld staat, is meer inzicht verkregen in het magnetisme aan het grensvlak tussen SrTiO en LaAlO . Zo blijkt de elektrische weerstand een sterke functie te zijn van het aangelegde magneetveld. Bij een groot veld van 30 Tesla is de weerstand 30% lager dan zonder veld. Dit betekent dat op het grensvlak lokale magnetische momenta aanwezig zijn, waarvan de uitlijning de weerstand beïnvloedt. Bovendien is het verband tussen weerstand en temperatuur logaritmisch, een verschijnsel dat suggereert dat ook het Kondo-effect optreedt. Dit quantummechanische effect beschrijft de afscherming van gelokaliseerde magnetische momenta door vrije elektronen. Bij zeer lage temperatuur (300 millikelvin) blijkt hysterese voor te komen in de gemeten weerstand: een sterke indicatie voor het ontstaan van magnetische ordening over grotere afstanden.

Nieuw modelsysteem

Magnetisme in dunne lagen, en specifiek in halfgeleiderstructuren, is al een hot topic in de natuurkunde. Met deze nieuwe bevindingen van magnetisme dat aan een grensvlak wordt opgewekt, ontstaat een geheel nieuw modelsysteem voor fundamenteel onderzoek naar magnetische interacties in materialen, maar breder gezien ook naar verschijnselen die misschien niet in de bulk van materialen voorkomen, maar nu door een grensvlak kunstmatig opgeroepen kunnen worden.

De atomaire stapeling van de materialen SrTiO en LaAlO zorgt voor een overdracht van lading naar het grensvlak. De elektronen vormen gelokaliseerde magnetische momenta in materialen die van zichzelf helemaal niet magnetisch zijn.

Noot voor de pers

De betreffende publicaties kunnen per email, als pdf-bestand, toegestuurd worden.

Nature Materials, online op 3 juni 2007, in druk in het julinummer

Magnetic effects at the interface between nonmagnetic oxides A. Brinkman, M. Huijben, M. van Zalk, J. Huijben, W.G. van der Wiel, G.Rijnders, D.H.A. Blank, H. Hilgenkamp (MESA+) U. Zeitler, J.C. Maan (Radboud Universiteit)

Physics Today, juni 2007,

Evidence suggests that a ferromagnetic metal may lie at the interface between nonmagnetic insulators by B.G. Levi

Physics Today, June (2007)

Physical Review Letters, 98, 196802 (2007)

Origin of Charge Density at LaAlO on SrTiO Heterointerfaces: Possibility of Intrinsic Doping
W. Siemons (Stanford en UT), G. Koster, W.A. Harrison, Th. H. Geballe, M.R.Beasly (Stanford), H. Yamamoto (Stanford en NTT Japan), G. Lucovsky (North Carolina State University), D.H.A. Blank (UT)

Contactpersoon: Wiebe van der Veen, tel (053) 4894244

Top
Laatst gewijzigd op 04-06-2007 16:13:17 door Webmaster