31 mei 2007
Land heeft in zuidelijk Afrika niet alleen waarde vanwege de
opbrengst, maar heeft ook een sociale en politieke betekenis. Toch
houden beleidsmakers en onderzoekers daar nog te weinig rekening mee,
stellen Wageningse en Afrikaanse onderzoekers in een artikel. Ze
kregen er een prijs voor van het Forum for Agricultural Research in
Africa.
Prof. Ken Giller, dr. Jens Andersson en dr. Maja Slingerland van de
leerstoelgroep Plantaardige productiesystemen van Wageningen
Universiteit betogen in het artikel, dat ze samen schreven met drie
Afrikaanse onderzoekers, dat wanneer wetenschappers en beleidsmakers
conflicten over land in zuidelijk Afrika bekijken, ze zich vaak
blindstaren op de productieve waarde van de grond.
Uit studies in Zuid-Afrika bleek echter dat land meer is dan
landbouwgrond. In de voormalige zwarte thuislanden heeft land vooral
een sociale en culturele waarde. Het is de plaats waar mensen vandaan
komen en zich thuis voelen. Uitkeringen en geld van familieleden die
in de stad werken vormen de belangrijkste inkomstenbron in deze
gebieden. Landbouw levert slechts een kleine aanvulling op het inkomen
van rurale huishoudens. Deze zijn desalniettemin sterk afhankelijk van
de natuurlijke omgeving waarin ze leven: wilde vruchten, de jacht op
wild, en brandhout vormen een belangrijke aanvulling op het inkomen,
en zijn van groter belang voor rurale huishoudens dan
landbouwopbrengsten. Conflicten over land kunnen daarom niet alleen
vanuit een landbouw-productieve waarde van land worden bekeken.
In buurland Zimbabwe heeft het net zo goed niet altijd zin om land
slechts te bezien als productieve landbouwgrond. Hoewel kleinschalige
landbouw er een belangrijkere rol vervult in de rurale
bestaanszekerheid dan in de voormailige thuislanden van Zuid-Afrika,
heeft de huidige crisis de waarde van landbouwproductie veranderd.
Economische achteruitgang resulteerde in minder overheidssteun aan
boeren, alsook kleinere bijdragen van stedelingen aan hun boerende
familieleden op het platteland. Investeringen in bodemvruchtbaarheid
zijn daardoor onmogelijk geworden en de productie is drastisch
gedaald. Commerciële landbouwproductie in de kleinschalige
landbouwgebieden heeft plaatsgemaakt voor een landbouwproductie
gericht op overleven. Conflicten over land zijn echter ook in Zimbabwe
niet te reduceren als een strijd over vruchtbare landbouwgrond. In
Zimbabwe is het dan vooral de politieke waarde van land die leidde tot
de controversiële landherverdeling.
Net als beleidsmakers gaan ook landbouwkundig onderzoekers vaak ten
onrechte uit van de productieve waarde van land, en zoeken dan naar
het optimale landgebruik. Veel beter is het, betoogt het artikel, om
na te gaan welke verschillende redenen mensen hebben om land te
claimen. Daarmee zou de onderhandeling over de verdeling van land
beter begrepen en ondersteund kunnen worden.
Het artikel wordt 10 juni gepresenteerd op een bijeenkomst van het
Forum for Agricultural Research in Africa, een koepel van organisaties
voor landbouwkundig onderzoek in Afrika.
Joris Tielens
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het wordt u
aangeboden door de afdeling Corporate Communicatie. Meer informatie
bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@cereales.nl. Zie archief (inclusief Wb-artikelen) op
http://www.resource-online.nl.
Wageningen Universiteit