Wageningen Universiteit

31 mei 2007

Land heeft in zuidelijk Afrika niet alleen waarde vanwege de opbrengst, maar heeft ook een sociale en politieke betekenis. Toch houden beleidsmakers en onderzoekers daar nog te weinig rekening mee, stellen Wageningse en Afrikaanse onderzoekers in een artikel. Ze kregen er een prijs voor van het Forum for Agricultural Research in Africa.

Prof. Ken Giller, dr. Jens Andersson en dr. Maja Slingerland van de leerstoelgroep Plantaardige productiesystemen van Wageningen Universiteit betogen in het artikel, dat ze samen schreven met drie Afrikaanse onderzoekers, dat wanneer wetenschappers en beleidsmakers conflicten over land in zuidelijk Afrika bekijken, ze zich vaak blindstaren op de productieve waarde van de grond.

Uit studies in Zuid-Afrika bleek echter dat land meer is dan landbouwgrond. In de voormalige zwarte thuislanden heeft land vooral een sociale en culturele waarde. Het is de plaats waar mensen vandaan komen en zich thuis voelen. Uitkeringen en geld van familieleden die in de stad werken vormen de belangrijkste inkomstenbron in deze gebieden. Landbouw levert slechts een kleine aanvulling op het inkomen van rurale huishoudens. Deze zijn desalniettemin sterk afhankelijk van de natuurlijke omgeving waarin ze leven: wilde vruchten, de jacht op wild, en brandhout vormen een belangrijke aanvulling op het inkomen, en zijn van groter belang voor rurale huishoudens dan landbouwopbrengsten. Conflicten over land kunnen daarom niet alleen vanuit een landbouw-productieve waarde van land worden bekeken.

In buurland Zimbabwe heeft het net zo goed niet altijd zin om land slechts te bezien als productieve landbouwgrond. Hoewel kleinschalige landbouw er een belangrijkere rol vervult in de rurale bestaanszekerheid dan in de voormailige thuislanden van Zuid-Afrika, heeft de huidige crisis de waarde van landbouwproductie veranderd. Economische achteruitgang resulteerde in minder overheidssteun aan boeren, alsook kleinere bijdragen van stedelingen aan hun boerende familieleden op het platteland. Investeringen in bodemvruchtbaarheid zijn daardoor onmogelijk geworden en de productie is drastisch gedaald. Commerciële landbouwproductie in de kleinschalige landbouwgebieden heeft plaatsgemaakt voor een landbouwproductie gericht op overleven. Conflicten over land zijn echter ook in Zimbabwe niet te reduceren als een strijd over vruchtbare landbouwgrond. In Zimbabwe is het dan vooral de politieke waarde van land die leidde tot de controversiële landherverdeling.

Net als beleidsmakers gaan ook landbouwkundig onderzoekers vaak ten onrechte uit van de productieve waarde van land, en zoeken dan naar het optimale landgebruik. Veel beter is het, betoogt het artikel, om na te gaan welke verschillende redenen mensen hebben om land te claimen. Daarmee zou de onderhandeling over de verdeling van land beter begrepen en ondersteund kunnen worden.

Het artikel wordt 10 juni gepresenteerd op een bijeenkomst van het Forum for Agricultural Research in Africa, een koepel van organisaties voor landbouwkundig onderzoek in Afrika.
Joris Tielens

Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het wordt u aangeboden door de afdeling Corporate Communicatie. Meer informatie bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail: pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail: resource@cereales.nl. Zie archief (inclusief Wb-artikelen) op http://www.resource-online.nl.