16-5-2007
Reactie Rutte op Elsevier-column 'Ingewikkelde vrijheid'
De synthese van negatieve en positieve vrijheid vind ik niet in de
denktrant van de filosoof Isaiah Berlin, maar bij Ralf Dahrendorf.
Berlin biedt handvatten om het vrijheidsbegrip te analyseren en te
begrijpen, maar Dahrendorf biedt de uiteindelijke synthese.
Ik vind de tweedeling van negatieve en positieve vrijheden die Berlin
maakt zeer waardevol, maar ik besef dat het inderdaad niet voor niets
een tweedeling is. Het is Ralf Dahrendorfs idee over levenskansen -
die ik vertaal als gelijke startposities - die de synthese van
negatieve en positieve vrijheid in zich draagt die Berlin juist als
tegenpolen poneert.
Berlins negatieve-vrijheidsconcept houdt in dat de mens kan handelen
naar eigen inzicht. Er is geen of nauwelijks bemoeienis van anderen.
Bij positieve vrijheid staat zelfbeschikking centraal: de baas zijn
over je eigen leven. Berlin waarschuwt ons dat positieve vrijheid kan
betekenen dat instituties zoals staat of kerk in extreme vorm bepalen
wat goed is voor de burger. De vrijheid van het individu komt dan in
het gedrang. Dahrendorf pleit zowel voor de bescherming van het
individu tegen een bemoeizuchtige overheid als voor het toedelen van
levenskansen aan zoveel mogelijk individuen.
In een liberale democratie moet de overheid gelijke startposities
bevorderen. De waarschuwing van Berlin van een overvleugelende
overheid is terecht. Het liberale antwoord daarop is: geen bemoeienis
op terreinen waar mensen zelf prima kunnen bepalen wat goed voor hen
is. Daarin ligt nu precies het idee van Dahrendorf waar ik veel voor
voel: het toedelen van levenskansen. Iedereen krijgt een gelijke kans,
maar in een liberale democratie is de uiteindelijke uitkomst van die
kans voor ieder mens verschillend. De drie kerntaken van een liberale
overheid zijn het bewaken van de individuele vrijheid, het handhaven
van wetten om die vrijheid te beschermen en het bevorderen van
gelijkwaardige startposities.
Mark Rutte
*De column in Elsevier is van de hand van Gerry van der List en
verscheen woensdag 16 mei 2007 op pagina 110.
VVD