16-5-2007
Maidenspeech Brigitte van der Burg
Voorzitter, zou dit ons niet tot nadenken moeten stemmen over wat wij
willen bereiken ten opzichte van wat we in de praktijk bereiken. Ons
wantrouwen leidt tot controleurs, managers in plaats van tot zorg of
onderwijs. Het doorgeschoten gelijkheidsdenken leidt tot de wrange
paradox dat juist de mensen die we willen bereiken met die bijzondere
reg
Maidenspeech Brigitte van der Burg
Voorzitter,
We spreken vandaag over de relatie tussen de overheid en de burger.
Het gaat er bijvoorbeeld over dat, als je de Belastingdienst belt, je
snel contact hebt met de juiste persoon. Dat een aanvraag voor een
uitkering tijdig wordt toegekend. Of dat een doorgegeven wijziging
correct in de administratie wordt verwerkt.
In mijn betoog ga ik zo in op:
o Wat de Nationale Ombudsman zegt over deze relatie in 2006
o Wat de analyse van de VVD is waardoor het nu fout loopt tussen
overheid en burger
o En welke de daaruit voortvloeiende praktische maatregelen zijn die
de VVD de minister vraagt te nemen om naar een oplossing te komen?
Bevindingen Ombudsman
In het Jaarverslag 2006 `'Regel is regel' is niet genoeg' constateert
de Nationale Ombudsman dat het aantal klachten in 2006 van burgers met
23% is gestegen.
Burgers klagen over de overheid op de volgende punten:
1) het niet, onjuist of té laat antwoorden,
2) het onzorgvuldig omgaan met informatie,
3) het niet serieus nemen en niet netjes behandelen van de burger,
4) onbegrijpelijke besluiten en tenslotte
5) foute besluiten.
Deze stijging van het aantal klachten is volgens De Ombudsman met name
te wijten aan het doorvoeren van enkele grote stelselwijzigingen,
zoals de invoering van de huur- en zorgtoeslag en een nieuw
computersysteem voor de uitvoering van de Ziektewet. Over de
Belastingdienst en UWV zijn verreweg de meeste klachten ontvangen; zij
zijn verantwoordelijk voor de groei van de klachten met 23%. Deze
organisaties blijken overvraagd.
De Nationale Ombudsman stelt dat het handhaven van regels niet genoeg
is, maar dat het voor goed bestuur ook nodig is burgers behoorlijk te
behandelen. Hij pleit dan ook voor het introduceren van behoorlijkheid
als belangrijk criterium naast rechtmatigheid om de overheid te
beoordelen en te sturen. Wat is de visie van de minister hierop?
De Nationale Ombudsman adviseert de overheid de burger meer centraal
te stellen en meer ruimte te maken voor persoonlijk contact. Een
telefoontje doet wonderen en lost vaak de klacht al op.
Wanneer gaat het nu fout tussen overheid en burger? Dat gebeurt
volgens de Ombudsman met name als de organisaties teveel naar binnen
gericht zijn, te procedureel handelen en als de politiek en het
bestuur grote stelselwijzigingen doorvoeren. Dan gaat de organisatie
navelstaren, komt het systeem teveel onder druk te staan, gaat het
fout in de uitvoering en nemen de klachten van burgers over deze
overheidsinstantie enorm toe. Waar de VVD de Nationale Ombudsman niet
over hoort, zijn de achterliggende redenen waarom dit gebeurt!
Wat zijn daarvoor dan de diepere oorzaken volgens de VVD?
Voorzitter, wij hebben:
o Té ingewikkelde, complexe systemen gecreëerd in Nederland door
wantrouwen als uitgangspunt te nemen en door het gelijkheidsdenken te
ver door te voeren. Wantrouwen als uitgangspunt leidt tot alles
dichtregelen, tot een controlemanie met als gevolg dat de uitvoerders
zich tot in groot detail moeten verantwoorden. Gelijkheidsdenken heeft
tot gevolg dat elke uitzondering een eigen regeling nodig heeft. Het
resultaat: ingewikkelde stelsels en een stevige managementlaag om dit
allemaal te controleren! Kortom, enorme leemlagen die de
uitvoerderende werknemers het werkplezier ontnemen en zichzelf in
stand houden (incl. inhuur externe adviseurs)
o De burger en zijn vraag staan niet centraal bij de overheid! Néé,
het proces of deelproduct dat de overheid aanbiedt staat centraal. De
overheid deelt zich steeds meer op in verschillende onderdelen met
deelverantwoordelijkheden. Neem bijvoorbeeld de vrouw met haar 10
kinderen in Bos en Lommer. Er zijn al tijden talloze hulpverlenende
instanties met dit gezin bezig. Niemand lost het probleem op. Intake,
analyseren, overleggen .............. Tja, weer een andere instantie
erbij, weer coördinatie en ga zo maar door! Gevolg: niemand is
eindverantwoordelijk, niemand begint met het probleem op te lossen. We
werken langs elkaar heen, frustreren elkaar in plaats vanuit het
probleem van de burger te handelen!
De burger weet niet meer wat hij van de overheid mag verwachten. De
burger weet niet meer waar hij terecht kan. De overheid, de systemen
zijn te complex en te versnipperd geworden. De burger keert zich af
van de overheid en maakt vaak geen gebruik meer van al die mooie, maar
ingewikkelde regelingen die toch gemaakt zijn om hem of haar te
helpen. Denk aan het niet gebruiken van de bijzondere bijstand door
mensen die gebruik maken van de voedselbanken. Ze lopen vast. Ze maken
helemaal geen gebruik van die mooie, gedetailleerde regelingen. Ze
zijn de weg kwijt!
Zo ja, wát betekent dit dan voor het beleid van het kabinet in de
nabije toekomst? Welke consequenties verbindt het kabinet hieraan
voor wijze van verantwoording van middelen, voor het gebruiken van
inkomensafhankelijke toeslagen, etc..Graag hoor ik uw visie hierop?
In het regeerakkoord staat. Ik citeer: "Een dienende overheid is een
overheid die burgers centraal stelt. Minder regels en bureaucratische
lasten en een heldere handhaving zijn daarbij nodig, evenals een hoge
kwaliteit van publieke voorzieningen". Ook staat er dat diezelfde
overheid die een hogere kwaliteit van publieke voorzieningen moet
leveren, kleiner moet worden (750 miljoen euro). Mooie voornemens die
ook mijn partij kan onderschrijven. Graag verneem ik welke concrete
maatregelen het kabinet op dit vlak gaat ondernemen.
In afwachting van uw plan om de overheid dienstbaarder en kleiner te
maken, verzoek ik u alvast met een aantal praktische zaken te beginnen
om de stelsels niet nog ingewikkelder te laten worden.
1. pas het principe `wie zwijgt, stemt toe', dat tot grote
tevredenheid van de VVD in het regeerakkoord is opgenomen, toe, tenzij
er grote maatschappelijke consequenties zijn. In de campagne heb ik
hier in debatten sterk voor gepleit. Dit principe zorgt er namelijk
voor dat de burger een veel gelijkwaardigere positie ten opzichte van
de overheid krijgt. Het is toch voor een gewoon mens niet te begrijpen
dat voor een ondernemer bij het 1 dag te laat aangeven van de BTW er
direct een boete volgt, terwijl de overheid ongestraft termijnen kan
overschrijden?
2. continueer de Kafka-brigade waarmee in de vorige kabinetsperiode is
begonnen en die succesvol blijkt te zijn. De Kafka-brigade is de club
mensen die problemen oplost van mensen die klem komen te zitten tussen
diverse overheidsinstanties. Zo leert de overheid van haar fouten en
worden burgers die tussen wal en schip vallen snel geholpen;
3. zet vooral in op korte en begrijpelijke formulieren. Uit onderzoek
is gebleken dat slechts 40% van de Nederlanders de formulieren van de
overheid kan begrijpen. Door hier een taaltoets op toe te passen en de
benodigde aanpassingen door te voeren, kan 95% van de Nederlanders
deze formulieren lezen en begrijpen. Aangezien formulieren een
belangrijke wijze van communiceren van de overheid met haar burgers
vormen, graag een toezegging van de minister dat hier zwaar op ingezet
wordt en dat alle nieuwe formulieren conform de belofte van het vorige
kabinet vanaf 1 september 2007 de toets doorstaan dat ze voor 95% van
de Nederlanders vooral kort en te begrijpen zijn;
4. pak de regeldruk tussen overheden en tussen overheden en
instellingen aan. Ik verzoek de minister een concrete
reductiedoelstelling te formuleren om de verantwoordingsverplichtingen
tussen overheden te verminderen zodat de uitvoerders weer aan hun
echte werk toekomen en er minder managers etc. nodig zijn om dit
allemaal te controleren. Zou 25% minder verantwoording niet een mooie
start zijn in deze kabinetsperiode? Graag uw reactie;
5. en tenslotte zou ik u willen vragen om in uw plan om de overheid
kleiner en dienstbaarder te maken ook expliciet in te gaan op het
tegengaan van de versnippering en de huidige situatie, dat niemand
verantwoordelijk is. Dat is hard nodig!
Voorzitter, ik sluit af. Echter niet voor de Nationale Ombudsman voor
het werk te bedanken en ervoor te complimenteren dat hij ondanks de
toename van de klachten deze tijdig is blijven afhandelen. Goed
voorbeeld doet goed volgen! De VVD heeft echter ook drie
aandachtpunten wat betreft de Nationale Ombudsman: 1) het criterium
behoorlijkheid dat de Nationale Ombudsman introduceert mag niet in de
plaats komen van rechtmatigheid. 2) Ook kan behoorlijkheid niet in
plaats van prestatiecontracten komen als het enige criterium waarop de
overheid wordt afgerekend en 3) de Nationale Ombudsman moet zich bij
haar leest houden. Geen harde, in de ogen van de VVD onterecht
oordelen vellen als de Nationale Ombudsman gebrek aan kennis van zaken
heeft, zoals op politie en justitie gebied in paragraaf 10.10. En geen
politiek bedrijven.
Voorzitter, de VVD staat voor een dienstbaardere, kleinere overheid
waar burgers vertrouwen in kunnen hebben ! Uitgangspunt voor de VVD is
dat de overheid er is voor de burger en niet omgekeerd!
VVD