Raad van State
[s?press.press_show.Verbindende_rol_Raad_van_State_voor_samenhang_en_k
waliteit_openbaar_bestuur]
Verbindende rol Raad van State voor samenhang en kwaliteit openbaar
bestuur
De Raad van State is meer dan leverancier van verplichte
wetgevingsadviezen en uitspraken in bestuursgeschillen. In de
geschiedenis van de Raad, een van de oudste staatsinstellingen van
Nederland, heeft de samenhang en de kwaliteit van het openbaar bestuur
altijd centraal gestaan. Door de ontwikkeling van de beide deeltaken,
advisering en rechtspraak, is die gemeenschappelijke waarde op de
achtergrond geraakt. Nadrukkelijker dan tot nu toe zou de Raad als
adviseur zijn inzichten in de oorzaken van bureaucratisering met het
bestuur kunnen delen. Meer dan nu zou de Raad als bestuursrechter zijn
kennis over de oorzaken van bestuursgeschillen aan het bestuur ten
goede kunnen laten komen. Wetgever, bestuur en rechter zijn voor de
kwaliteit van hun werk van elkaar afhankelijk.
Dit is te lezen in de Algemene Beschouwingen van het Jaarverslag 2006
van de Raad van State. Vice-President Tjeenk Willink geeft hierin zijn
jaarlijkse schets van de omgeving waarin de Raad van State zijn taken
verricht.
De kwaliteit van het openbaar bestuur kan volgens Tjeenk Willink niet
los worden gezien van vier thema's die hij in zijn Algemene
Beschouwingen opnieuw aan de orde stelt: de betekenis van de
democratische rechtsstaat, de betekenis van Europa voor Nederland, de
betekenis van de Staten-Generaal als institutie en de betekenis van
burgerschap.
Hoe werken de beginselen van een democratische rechtsstaat in de
praktijk van alledag uit voor de burgers en voor de uitvoerders van
publieke diensten? Het is vaak onbekend. Toch zal de kwaliteit van het
openbaar bestuur uiteindelijk dááraan worden afgemeten.
De Nederlandse rechtsorde is met de Europese rechtsorde verknoopt. De
betekenis van de Europese Unie voor het behoud van de democratische
rechtsorde wordt vaak onvoldoende erkend. Toch is de kwaliteit van het
Nederlandse openbaar bestuur mede daarvan afhankelijk.
De staatkundige instituties en hun onderlinge verhoudingen bepalen
mede de kwaliteit van het openbaar bestuur. Dat geldt in het bijzonder
voor de politieke instituties, regering en Staten-Generaal, meer in
het bijzonder de Tweede Kamer.
De kwaliteit van het openbaar bestuur en de democratische rechtsstaat
wordt tenslotte mede bepaald door de kwaliteit van zijn burgers.
In de afgelopen decennia is de relatie tussen deze vier thema's en de
kwaliteit van het openbaar bestuur nauwelijks gelegd. Het
bedrijfsmatig denken stond daaraan in de weg.
Meer regels, meer papier, meer functionarissen zijn het onbedoelde
gevolg: bureaucratisering. Omdat niet wordt bereikt wat wel werd
beoogd, worden nieuwe en verfijndere beheersmaatregelen getroffen:
meer van hetzelfde. Bureaucratische en bedrijfsmatige overwegingen
verdringen politieke keuzen en professionele maatstaven. In
tegenstelling tot wat wel wordt beweerd, is te weinig geanalyseerd wat
de eigen aard van de overheid is en hoe die overheid werkt. Doorbreken
van die ontwikkeling vereist een nieuwe verbinding tussen denken en
doen, politici en ambtenaren, beleid en uitvoering, inhoudelijke
deskundigheid en beheer. Tjeenk Willink formuleert daarvoor een aantal
uitgangspunten. Aan het eind van zijn beschouwingen gaat hij nader in
op de rol van de Raad van State.
Door zijn betrokkenheid bij wetgeving, bestuur en rechtspraak kan de
Raad bijdragen aan de samenhang binnen het staatsbestel. Bijna nergens
anders kan de institutionele verbinding tussen wetgeving, bestuur en
rechtspraak nog worden gelegd. Reden om niet lichtzinnig tot splitsing
van de Raad van State over te gaan, zolang de onpartijdigheid en
onafhankelijkheid in beide functies voldoende zijn gegarandeerd.
Zijn verbindende rol kan de Raad vervullen door er zelf voor te zorgen
als adviseur en als rechter duidelijk zicht te houden op de beginselen
en grenzen van de democratische rechtsstaat.
De inhoudelijke verbinding tussen de drie staatsmachten kan daarnaast
duidelijk worden gemaakt door een helder zicht te hebben en te helpen
verschaffen op de betekenis en de grenzen van de gemeenschappelijke
Europese rechtsorde naast de nationale rechtsorde.
De inhoudelijke verbinding tussen wetgeving, bestuur en rechtspraak
kan tenslotte zichtbaar worden in de doorwerking van de kennis en
ervaring van de Raad van State als adviseur en rechter ten behoeve van
de kwaliteit van het openbaar bestuur.