Nederlands Vaccinatie Instituut
Griepvaccin kweken in cellen van rups
vrijdag, 20 april 2007
Een griepvaccin kweken in de cellen van een rups - in plaats van de
riskante en onzekere methode van in kippeneieren - is niet alleen
veilig, maar ook effectief, zo blijkt uit de resultaten van een
(klein) Amerikaans onderzoek, dat op 11 april jl. werd gepubliceerd in
The Journal of the American Medical Association (JAMA).
Griepvaccins worden meestal gekweekt in eieren, maar dit procédé vergt
veel tijd. Een griepvaccin dat is gebaseerd op een andere techniek zou
sneller en in grotere hoeveelheden geproduceerd kunnen worden. Dat is
een groot voordeel, niet alleen bij de jaarlijkse griepepidemie, maar
ook bij een mogelijke pandemische vogelgriep.
'Eieren kunnen erg lastig zijn om mee te werken,' vertelt onderzoeker
John Treanor, de griepexpert van de Universiteit van Rochester Medical
Center die de studie van 460 mensen leidde, waarover werd gepubliceerd
n het gerenommeerde vakblad JAMA. 'Als je honderden miljoenen
bevruchte eieren nodig hebt, krijg je te maken met allerlei
landbouwkwesties en wetenschappelijke problemen. Griepvirussen kunnen
nogal onberekenbaar zijn, en het is niet altijd eenvoudig om het virus
op een makkelijke manier te laten groeien in eieren op de manier zoals
je zou willen.'
Mini-fabriekjes
Het gebruik van celculturen om vaccin te kweken waarbij virussen
worden gebruikt als mini-fabriekjes die grote hoeveelheden vaccin
produceren is een groeiende business. Een zelfde techniek waarbij
menselijke cellen worden gebruikt, is toegepast om hepatitis B-vaccin
te maken. Ook een van de nieuwe vaccins tegen het humaan papilloma
virus (HPV, dat baarmoederhalskanker veroorzaakt), maakt gebruik van
dezelfde insektencel-techniek als bij deze studie.
In de studie, geleid door Treanor, testten de onderzoekers een vaccin
genaamd FluBlOk. Het vaccin is gebaseerd op het zogenaamde
baculovirus, waarmee normaal insecten worden besmet. Het baculovirus
wordt ingezet om de belangrijkste componenten van het griepvaccin te
produceren in cellen van rupsen.
Goede reactie
De studie werd gedaan onder 460 gezonde proefpersonen tussen de 18 en
49 jaar. Eenderde van de deelnemers kreeg een kleine dosis van het
vaccin (75 microgram), eenderde een grote dosis (135 microgram), en
eenderde kreeg een placebo-injectie die helemaal geen vaccin bevatte.
Alle 'echte' prikken bevatte vaccin dat was gebaseerd op drie
griepstammen die tijdens de periode van het onderzoek (winter
2004-2005) waren aangewezen als de grootste griepveroorzakers dat
jaar.
Zoals de onderzoekers verwachtten, veroorzaakten zowel de kleine als
de grote dosis een immuunreactie die in het algemeen effectief genoeg
is om weerstand te bieden tegen de griep, en werkte de grote dosis een
sterkere afweerreactie op. De bijwerkingen waren hetzelfde als bij de
normale (op eieren gekweekte) griepprik: voornamelijk milde pijn in de
arm.
In de maanden die volgden, kregen zeven mensen uit de placebogroep de
griep, tegenover twee in de groep met de kleine dosis en nul in de
groep met de hoge dosis. Opgeteld zorgen de twee vaccins voor een
vermindering van het aantal griepgevallen met 86 procent.
'Ook al was de studie klein, de resultaten zijn wel veelbelovend,'
aldus Treanor. 'We hoopten en verwachtten wel dat het zou werken, maar
je weet het nooit zeker tot je het getest hebt. We hebben laten zien
dat het vaccin ook in de echte wereld werkt.' Het niet meer
afhankelijk zijn van eieren is zeker belangrijk in een wereld die
mogelijk aan de vooravond staat van een grieppandemie door de
vogelgriep.
Maanden winst
Decennia lang is de productie van griepvaccin gebaseerd geweest op het
laten groeien van het griepvirus in honderden miljoenen bevruchte
eieren, waarbij elk ei slechts een theelepeltje materiaal oplevert dat
uiteindelijk bijdraagt aan het vaccin. Met de ei-methode is minstens
zes maanden nodig om genoeg griepvaccin te produceren om het volk te
beschermen. Door de eieren uit het proces te schrappen, kan er zo'n
een tot twee maanden gewonnen worden op de productie, volgens Treanor.
In het geval van een vogelgrieppandemie betekent dat dat er veel
sneller vaccin beschikbaar is dan met de eieren-techniek.
Bovendien is het te verkiezen om niet afhankelijk te zijn van eieren
als de kippen zelf massaal slachtoffer worden van de vogelgriep. De
insektencel-technologie heeft ook een ander voordeel boven het
ei-procédé: om vaccin te laten groeien in eieren is een levend
griepvirus nodig, wat gevaarlijk kan zijn als het om een potentiële
vogelgriepstam gaat.
Hogere dosis
De nieuwe technologie maakt het ook mogelijk om de dosis vaccin die
patiënten krijgen op te voeren. Dat is vooral cruciaal in de strijd
tegen vogelgriep, want zoals Treanor en de andere onderzoekers al in
deze experimentele studie aantoonden, is het vaccin pas echt effectief
als een hogere dosis wordt gegeven dan nu gebruikelijk is. Het
experimentele vaccin verschilt nog op een andere manier van de huidige
griepvaccins. Het experimentele vaccin richt zich op een deel van het
griepvirus dat bekend staat als hemagglutinine. Hemagglutinine is een
oppervlakte-eiwit dat deel uitmaakt van influenzavirussen. Door deze
oppervlakte-eiwitten kan het virus zich vasthechten aan het weefsel
van de gastcel en deze ook weer verlaten. In tegenstelling tot de
conventionele vaccins, bevat FluBlOk geen neuraminidase, een enzym dat
ervoor zorgt dat virusdeeltjes, na vermenigvuldiging in cellen, zich
van deze cellen kunnen loskoppelen en zich verder kunnen verspreiden.
Omdat de meeste vaccins zich richten op het hemagglutinine, waren
onderzoekers nieuwsgierig hoe een vaccin zonder neuraminidase zou
werken.
Bronnen:
JAMA
persbericht University of Rochester Medical Center