Lymfoom levensbedreigende complicatie bij vijftigplussers met
coeliakie
Patiënten ouder dan vijftig bij wie coeliakie (een chronische
ontsteking van de dunne darm ten gevolge van glutenovergevoeligheid)
wordt vastgesteld lopen een grotere kans op een lymfoom
(lymfklierkanker) als complicatie. Bij deze patiënten zouden dan ook
standaard de T-cellen moeten worden onderzocht die verantwoordelijk
zijn voor de afweer, maar onder bepaalde omstandigheden uitgroeien tot
een kwaadaardig tumor. Als er sprake is van een lymfoom als
complicatie van coeliakie dan is beenmergtransplantatie een werkzame
therapie. Dit blijkt uit onderzoek van Abdul-Baqi Al-Toma die hier
vandaag aan VU medisch centrum promoveert.
Refractaire coeliakie, dat wil zeggen coeliakie die niet reageert op
een glutenvrij dieet, met afwijkende T-cellen is een complicatie die
pas sinds vijf à zes jaar als zodanig bekend is. De meerderheid van
deze patiënten sterft aan een lymfoom. In Nederland worden per jaar
1000 mensen met coeliakie gediagnosticeerd, waarvan 250 boven de
vijftig jaar. Binnen deze laatste groep ontwikkelt 5 à 10% binnen 10
jaar na de diagnose coeliakie een lymfoom. Vroege identificatie van
patiënten met een verhoogd risico zoals een dubbel HLA-DQ2gen zou
kunnen helpen bij de herkenning van een verhoogd risico op het
ontwikkelen van deze ernstige complicatie. Overwogen moet worden
microscopisch bioptonderzoek en standaard DQ-typering toe te passen
bij alle nieuwe coeliakiepatiënten welke worden gediagnosticeerd boven
de vijftig jaar.
Refractaire coeliakie met afwijkende T-cellen was voorheen niet te
behandelen. De klassieke immuunsuppressiva en steroïden hielpen niet.
VUmc paste als eerste centrum in de wereld de therapie van autologe
beenmergtransplantatie toe. Dit is herkend als een doorbraak (Pubmed:
Blood 2007). Het is voor het eerst dat een lymfkliertumor in wording
met behulp van hoge dosis chemotherapie met stamceltransplantatie
voorkomen kan worden. Het onderzoek van Al Toma moet dan ook als een
mijlpaal worden beschouwd bij de diagnostiek en behandeling van
(refractaire) coeliakie zowel in Nederland als daarbuiten.
Coeliakie is een chronische ontsteking van de dunne darm bij mensen
met specifieke erfelijkheidsachtergrond op basis van
overgevoeligheidsreactie op gluten. De ziekte werd voorheen beschouwd
als een onschuldige ziekte van kinderen. De laatste tien jaar is het
besef gegroeid dat de meerderheid van de patiënten deze aandoening pas
ontwikkelt boven de dertig jaar en ongeveer 20% zich presenteert boven
de zestig. De groep die wordt gediagnosticeerd boven de vijftig jaar
presenteert zich bij herhaling met een refractaire coeliakie met
afwijkende T-cellen als voorstadium van een lymfoom.
Abdul Al-toma werd in 1963 geboren in Basra, Irak. In Irak was hij
werkzaam als internist. Eind jaren '90 vluchtte hij naar Nederland.
Hij behaalde in 2001 zijn Nederlands artsexamen in Utrecht en startte
de opleiding Inwendige Geneeskunde opnieuw met voortgezette
specialisatie als MDL- (Maag-Darm-Lever)arts. De laatste drie jaar
deed hij naast zijn opleiding onderzoek.
Vrije Universiteit Amsterdam