Ingezonden persbericht


P E R S B E R I C H T

Limburgs Museum presenteert opmerkelijke tentoonstelling

Heksen zijn aantrekkelijke, zelfbewuste vrouwen

Heksen zijn hot. En wat het meest opmerkelijke is, ze zijn ook nog cool! Dat blijkt uit de expositie Zwerkballen, grobbelen en toverkollen die van 21 maart tot en met 31 oktober te zien is in het Limburgs Museum in Venlo. Anno nu zijn heksen vaak aantrekkelijke, jonge vrouwen die zelfbewust zijn, daadkrachtig, ja zelfs heldhaftig. Nog sterker: een heks kan zelfs een man zijn. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat een heks op die wijze naar voren treedt. Het beeld contrasteert sterk met dat van de klassieke toverkol uit de studio's van Walt Disney of getekend door Anton Pieck. Het beeld dat zij opriepen was dat van een oude vrouw, aartslelijk en kromgegroeid, in lompen gehuld en mensenhatend. Een vrouw die iedereen de stuipen op het lijf joeg met haar schelle hoge stem waarmee ze boosaardige toverspreuken strooide. Met halloween kom je zo verklede dames tegen en ook in carnavalsoptochten hossen ze mee.

De interesse voor heksen is heden ten dage ongekend groot. Het weerspiegelt zich in de recordoplages van de boeken van Harry Potter en Lord of the Rings en de belangstelling voor de verfilmingen ervan, in de vele fantasyspelen, in de grote aandacht voor wicca en in de vele televisieseries waarin heksen de hoofdrol hebben. De nieuwe heks is dominant aanwezig in televisieseries als Charmed, W.I.T.C.H. of Sabrina, the teenage witch. Ze zijn het ideale buurmeisje met wie je je kunt laten zien. Ze zijn knap, sportief, voor zichzelf opkomend en slagvaardig. Meisjes met heks-appeal kortom, die ook nog het goede in de wereld nastreven. Uiteraard blijft het klassieke heksenbeeld uit sprookjes bestaan in onze gemeenschappelijke herinnering, maar toch is er de laatste jaren sprake van een duidelijke kentering. Je komt beide typen heksen tegen in de alsmaar groeiende stapel kinderboeken. Tovenaars en heksen laten de kassa's dus rinkelen. De populaire televisieserie Ti-ta-tovenaar is bewerkt tot een musical die met groot succes is opgevoerd in De Efteling, van Heksen van Roald Dahl is een theaterversie gemaakt en het verfilmde boek Narnia reist nu ook als musical langs de theaters. Van Bewitched, een succesvolle televisieserie uit de jaren zestig, is een remake als bioscoopfilm gemaakt.

De heksen zijn onder ons. Sterker nog: de man of vrouw naast ons kan er een zijn. Het geloof in een christelijke God neemt onder jongeren af, de kerk als instituut is impopulair. Daar staat tegenover dat er meer aandacht is voor hekserij, magie en wonderen. De moderne hekserij, ook wel aangeduid met paganisme of wicca, maakt een groeispurt door en spreekt veel jongeren aan. Ze vinden elkaar op fora en in chatrooms, waar informatie en ervaringen worden uitgewisseld. Overigens lijkt er een relatie te bestaan tussen wicca en ontkerkelijking. Mensen keren de institutionele godsdiensten de rug toe, maar daarmee is behoefte aan zingeving niet verdwenen. Het heks-zijn wordt ervaren als een alternatieve spirituele weg, als een manier van leven. Interessant omdat het minder geïnstitutionaliseerd is en veel meer toegesneden op het individu. Aantrekkelijk bovendien omdat er een grote verbondenheid uit spreekt met de natuur. De moderne wicca is geworteld in de negentiende eeuw en beleefde een renaissance in de jaren zestig van de vorige eeuw, toen natuurgeneeskunde, niet-christelijke religies en psychedelica in zwang raakten.

Heksen dus zijn hot. Maar dat is nogal wrang geformuleerd, want in de geschiedenis zijn talloos velen volkomen onschuldig op de brandstapel terechtgekomen op beschuldiging van hekserij. In de zeventiende eeuw vonden in de stad Roermond de grootste vervolgingen uit de regio plaats. In een verbijsterende collectieve waan werden tientallen vrouwen en mannen op valse of fabuleuze aanwijzingen op de pijnbank gelegd en gedwongen tot bekentenissen. De vuurdood was vaak de straf die erop volgde. Niet alleen in Roermond en omgeving werd jacht gemaakt op heksen, ook op andere plaatsen in de Nederlanden en het aangrenzende Rijnland vonden processen plaats. Slachtoffer van de heksenwaan kon iedereen zijn: man, vrouw, rijk, arm, jong, oud, levend aan de rand van de samenleving of een hoge positie bekledend. Maar er waren ook rechtbanken die veel milder waren. Tot nu toe zijn er van Venlo bijvoorbeeld geen veroordelingen bekend.

Er is niet één verklaring voor heksenvervolgingen, er is veel meer sprake van een combinatie van factoren. In periodes van oorlog, pest en ziektes onder het vee werd de tegenspoed afgewenteld op personen waarvan men dacht dat ze een pact met de duivel hadden afgesloten. De verwarde religieuze situatie tussen katholieken en protestanten in de zestiende en zeventiende eeuw wakkerde de angst aan voor heksen als lid van een sekte in dienst van de satan. Pas in de late zeventiende eeuw zwol de kritiek op heksenprocessen aan en ging men steeds meer twijfelen aan de relatie tussen heks en duivel. Onder invloed van wetenschap en filosofie ging men vragen stellen bij de beschuldigingen. Maar de twijfel kwam te laat voor de circa 922 mannen en vrouwen die volgens sommige onderzoekers tussen 1450 en 1685 in de Zuidelijke Nederlanden terechtgesteld zijn op beschuldiging van 'toverse praktijken'.

Ook vroeger week het beeld van de heks vaak af van de werkelijkheid. Op zestiende-eeuwse prenten staan ze afgebeeld als zwevend door de lucht op een bezem of achterstevoren zittend op een bok. Niemand die een persoon ooit zo met eigen ogen had waargenomen, maar toch was men ervan overtuigd dat het bestond.

De opmerkelijke belangstelling voor het fenomeen heks is voor het Limburgs Museum aanleiding een grote tentoonstelling te organiseren over het thema. Van 21 maart tot en met 31 oktober 2007 is een expositie te zien, die de titel heeft gekregen Zwerkballen, grobbebollen en toverkollen. Heksen en tovenaars toen en nu. De zwerkballen komen uit Harry Potter, van Ti-ta-Tovenaar zijn de grobbebollen bekend en toverkol is een oude benaming voor heks. Zwerkballen, grobbebollen en toverkollen. Heksen en tovenaars van toen en nu wordt een aantrekkelijke, interactieve familietentoonstelling waarin speelse elementen zijn opgenomen voor kinderen vanaf vier jaar. Belangrijk en vernieuwend onderdeel is een educatieve project voor het basisonderwijs, waarin het historische gegeven van heksenprocessen wordt vertaald naar het actuele probleem van pesten op school. Na Venlo zal de tentoonstelling onder andere nog te zien in Kommern (Duitsland).

Limburgs Museum
Keulsepoort 5
5911 BX Venlo
tel 077 352 21 12
website www.limburgsmuseum.nl

open
dinsdag tot en met zondag 11-17 uur
gesloten op maandagen, met uitzondering van Tweede Paasdag en Tweede Pinksterdag

inlichtingen
Barbara Kruijsen/Sef Derkx
telefoon
077 352 21 12

---- --