Technische Universiteit Delft

Delftse onderzoekster herontwerpt wegenkaart van Nederland

Vijf jaar geleden kwam Nederland al zeker vierduizend kilometer asfalt tekort om een economisch ideaal wegennet te hebben. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van de Delftse promovenda Maaike Snelder. "Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is zuinig met de aanleg van verkeersinfrastructuur. Het ministerie gaat er vanuit dat er tot 2020 zo'n 10 procent rijstrookkilometers bij komt. Maar vijf jaar geleden kwamen we eigenlijk al 13 procent tekort," zegt haar promotor Henk van Zuylen in de nieuwe editie van Delft Integraal, het wetenschapsmagazine van de TU Delft.

Ideale wegennet
Maaike Snelder onderzocht wat er zou gebeuren als je het snelwegsysteem van Nederland helemaal opnieuw zou ontwerpen met volledige vrijheid voor het wegverkeer. In Snelder's wegennet rijd je over een tienbaansweg dwars door het Groene Hart in een halfuurtje van Rotterdam naar Amsterdam. Files zijn er zelden en probleemsnelwegen hebben vier tot vijf rijstroken in iedere richting. Er ligt 13 procent meer kilometer rijstrook dan in 2001 (ruim vierduizend kilometer). De 'ideale wegenkaart' van Snelder heeft opmerkelijke overeenkomsten met de echte wegenkaart, zoals de A2, A12 en de A15 maar laat ook de fictieve A3 zien, tussen Rotterdam en Amsterdam, dwars door het Groene Hart. En op de Afsluitdijk ontbreekt de A7. Er is te weinig verkeer om die snelweg in stand te houden. Weggebruikers zijn in het plaatje van Snelder gemiddeld 17 procent sneller op hun bestemming en hoeven gemiddeld 8 procent minder kilometers af te leggen. Het onderhoud van de snelwegen is duurder maar weggebruikers geven minder uit aan benzine en onderhoud en verspillen minder arbeidstijd in de file: een besparing van ruim zes miljard euro per jaar. Samen met prof.dr. Albert Wagelmans (Erasmus Universiteit Rotterdam), prof.ir. Ben Immers (TNO en Universiteit Leuven) en ir. Jeroen Schrijver van TNO hebben Snelder en haar promotiebegeleider prof.dr. Henk van Zuylen (TU Delft) de studie naar het nieuwe wegennet klaar om te presenteren in de vakpers.

Bestaande kaders loslaten
De kaart van Snelder zal niet gerealiseerd worden, daar was hij ook niet voor bedoeld. De kaart is maatschappelijk gezien niet te verkopen. Brede snelwegen doorklieven kwetsbare plekken als het Groene Hart en de Peel. De kaart is bovendien maar een ruwe, versimpelde schets waarin alleen de economische waarde geoptimaliseerd is voor vereenvoudigde veronderstellingen. Toch heeft het volgens Van Zuylen beslist zin om de bestaande kaders eens los te laten en na te denken hoe de wereld eruit zou zien als we de prioriteiten eens verleggen. Normaal gesproken denken verkeerskundigen vanuit het aanbod: het bestaande wegennet. Snelder denkt juist vanuit de vraagkant.

Files
Snelder's kaart laat zien dat Nederland zonder files er niet in zit. Ideaal wegverkeer lijkt alleen mogelijk met draconische maatregelen, zoals het doorsnijden van natuurgebieden. "Ik ben geen asfaltfan", zegt Van Zuylen, "maar het economisch optimum ligt nog ver buiten ons bereik. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat is erg zuinig met de verkeersinfrastructuur. We komen niet in de buurt van de beleidsdoelen met de huidige investeringsplannen." Dat sluit aan bij eerdere signalen. Het Ruimtelijk Planbureau noteerde drie jaar geleden dat Nederland zonder extra beleid afstevent op een verkeersinfarct: in 2020 zijn de daluren net zo druk als de avondspits nu. Verkeer en Waterstaat reserveert in de periode 2010-2020 negentien miljard euro voor de aanleg van nieuwe wegen. Het ministerie mikt op duizend tot twaalfhonderd kilometer nieuw asfalt. Bij Snelder ligt er ruim vierduizend kilometer rijstrook (13 procent) meer dan er in 2001 in werkelijkheid lag. De verschillen zijn wel heel groot, vindt Van Zuylen. "Het ministerie gaat er vanuit dat er tot 2020 zo'n 10 procent rijstrookkilometers bij komt. Maar vijf jaar geleden kwamen we eigenlijk al 13 procent tekort."

Slimme wiskunde
Snelder bereidde haar wegenkaart met slimme wiskunde. Ze legde eerst een rooster over het land, bestaand uit kleine driehoekjes van drie bij drie bij drie kilometer denkbeeldige snelweg. Daarna liet Snelders de inwoners van het land over het wegrooster rijden, aan de hand van bekende gegevens over de Nederlandse vervoersbehoefte. Al snel kon ze ongebruikte of nauwelijks bereden stukjes 'snelweg' gaan schrappen. Ze voerde beprijzing in: hoe minder auto's op een stukje weg, des te meer de bestuurder moet betalen. Intussen begon ze de drukst bereden wegen te verbreden. Het ideale wegennet van Nederland tekende zich af. 'Na een keer of twintig optimaliseren had het zijn optimum bereikt. Er traden toen haast geen veranderingen meer op.'

Een uitgebreid artikel over dit onderwerp is te lezen in het onafhankelijke wetenschapsmagazine van de TU Delft, Delft Integraal, dat uitkomt op dinsdag 20 maart. Het artikel is nu al te lezen via een link bij het persbericht op http://www.tudelft.nl.

Meer informatie:
Maaike Snelder, maaike.snelder@tno.nl; 015 278 1723 (TU Delft) of 015 269 6827 (TNO) Prof.dr. Henk van Zuylen, h.j.vanzuylen@tudelft.nl, 015-278 2761; Prof.ir. Ben Immers, ben.immers@tno.nl, 015-269 6811;
Wetenschapsvoorlichter Ineke Boneschansker, i.boneschansker@tudelft.nl, 015 278 8499.

Beeldmateriaal is aan te vragen door een mail te sturen naar maaike.snelder@tno.nl of i.boneschansker@tudelft.nl.