Nationale Ombudsman
Den Haag, 27 februari 2007
Nationale ombudsman concludeert na onderzoek: presentatie ex-asielzoekers
moet transparanter
De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, maakte vandaag de
resultaten bekend van zijn onderzoek naar de manier waarop de
Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) uitgeprocedeerde asielzoekers
voor hun uitzetting 'presenteert' aan vertegenwoordigers van hun land
van herkomst. De aanpak van deze presentaties is volgens de Nationale
ombudsman niet transparant. Dit schept risico's en kan leiden tot
onzekerheid en argwaan bij deze asielzoekers. Hij beveelt aan om
altijd een Nederlandse ambtenaar en zo nodig een tolk aanwezig te
laten zijn en om de uitgeprocedeerde asielzoeker meer openheid te
geven over wat hem te wachten staat. Aanleiding voor het onderzoek
waren vier individuele klachten en een verzoek van Vluchtelingenwerk
Nederland.
In vreemdelingenwet- en regelgeving is vastgelegd dat uitgeprocedeerde
asielzoekers terug moeten naar het land van herkomst. Wanneer zij niet
kunnen terugkeren omdat zij geen identiteitspapieren hebben,
presenteert de IND (inmiddels de Dienst Terugkeer en Vertrek)
ex-asielzoekers aan vertegenwoordigers van het land van herkomst. Deze
vertegenwoordigers, veelal medewerkers van ambassades, stellen dan
alsnog de identiteit en nationaliteit van de mensen vast en verzorgen
de benodigde reispapieren. In 2006 zijn in totaal ruim 3000 mensen
gepresenteerd, waarvan 1000 uit uitgeprocedeerde asielzoekers.
Geen asielgerelateerde informatie, wel onnodige veiligheidsrisicos
De presentatie van uitgeprocedeerde asielzoekers is gevoelige
materie.* Het onderzoek van de Nationale ombudsman heeft niet
aangetoond dat voormalige asielzoekers gevaar lopen doordat er tijdens
de presentaties expliciet asielgerelateerde informatie is overgelegd.
Het onderzoek van de Nationale ombudsman toont wel aan dat de manier
waarop presentaties op dit moment zijn georganiseerd onnodige
veiligheidsrisico's kan meebrengen en kan leiden tot gevoelens van
angst en onzekerheid, omdat op onderdelen van de procedure onvoldoende
transparantie bestaat. Zo weet de betrokkene niet welke informatie is
verstrekt aan het land van herkomst en kan hij daardoor ook niet
aangeven of daarin risico's schuilen. De betekenis van vragen die
tijdens de presentatie worden gesteld is hierdoor ook onduidelijk. De
ombudsman heeft verder geconstateerd dat een deel van de presentaties
plaatsvindt zonder dat Nederlandse ambtenaren hierbij aanwezig zijn.
Wanneer zij wel aanwezig zijn, is het voor hen niet altijd mogelijk om
het gesprek te volgen, omdat zij de gebruikte taal niet verstaan. De
minister van Justitie heeft een belangrijke rol om presentaties te
ontdoen van geheimzinnigheid en openheid te geven over de procedures,
zo stelt de Nationale ombudsman. Gezien de grote belangen van alle
betrokkenen bij presentaties en terugkeer moet de zorgvuldigheid van
het handelen van de Nederlandse overheid boven iedere twijfel verheven
zijn.
De Nationale ombudsman doet de minister hiertoe een aantal
aanbevelingen. De meest in het oog springende is dat presentaties
alleen mogen plaatsvinden wanneer een Nederlandse ambtenaar hierbij
aanwezig is. Zonodig moet een tolk ingeschakeld worden. Alleen wanneer
de presentatie inhoudelijk kan worden gevolgd, kan daadwerkelijk
worden gecontroleerd of de presentatie correct is verlopen. Daarnaast
zijn de aanbevelingen erop gericht om de vreemdeling meer inzicht te
geven in de stukken die aan de autoriteiten van het land van herkomst
zijn verstrekt en in hetgeen een presentatie inhoudt, zoals de
locatie, rechten en plichten en de aanwezigheid van derden.
Vier klachten en signaal Vluchtelingenwerk Nederland
Het onderzoek van de Nationale ombudsman heeft zich toegespitst op de
manier waarop de presentaties van asielzoekers uit Armenië,
Azerbeidzjan en Syrië plaatsvinden en de manier waarop de IND
ex-asielzoekers hierover informeert. Dit naar aanleiding van vier
individuele klachten en een verzoek van Vluchtelingenwerk Nederland.
De klachten hadden betrekking op het verstrekken van vertrouwelijke
informatie door de IND aan de vertegenwoordiging van het land van
herkomst, zoals (delen van) het asieldossier. Informatie uit het
asieldossier kan de asielzoeker bij terugkeer ernstig in gevaar
brengen.
Noot voor de redactie,